Επικοινωνία στην υπηρεσία της υποκρισίας

Καθολική, διαρκή και ποικιλόμορφη. Διαφήμιση για κάθε τι που κάνει η κυβέρνησή του. Ένα μονομπλόκ ενημέρωσης και ψυχαγωγίας στην υπηρεσία του. Δεν είναι κι άσχημο. Εξαφανίζεται ο ελέφαντας από το δωμάτιο με ευκολία. Τι θα γίνει όμως αν αρχίσει να μικραίνει το δωμάτιο; Αν το πρόβλημα δεν είναι ο ελέφαντας, αλλά οι τοίχοι που τον πνίγουν;

Οι όροι των παλιών μέσων

Με το ξέσπασμα της πανδημίας το ήδη χειραγωγούμενο τοπίο των συστημικών ΜΜΕ επιδεινώθηκε. Υπό το βάρος του ξαφνικού σοκ που προκλήθηκε στον κόσμο, η επιβολή πολιτικών που υπό άλλες συνθήκες θα έμοιαζε αδύνατη, πλέον έγινε παιχνιδάκι. Παιχνιδάκι με εξασφαλισμένη συναίνεση και αποδοχή σε μεγάλο βαθμό. Η κοινωνία και οι συλλογικές της εκφράσεις μετατράπηκαν σε ένα άθροισμα ατομικών ευθυνών. Δεν πρόκειται για κατακερματισμό όμως. Πρόκειται για πολτοποίηση, χυμαδοποίηση και προσπάθεια ποινικοποίησης της πολιτικής. Της αντίληψης ότι σε κάθε κρίση υπάρχουν αντικρουόμενα συμφέροντα για την επίλυσή της και όχι εθνικές ομοψυχίες και ενότητες. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα στο πως από εκεί που η Μαρέβα Μητσοτάκη πριν λίγες ημέρες μας καλούσε να βγούμε στα μπαλκόνια για να χειροκροτήσουμε τους γιατρούς, χθες ο σύζυγός της τους έστειλε τους μπάτσους επειδή τόλμησαν να διεκδικήσουν τα στοιχειώδη.

Ένας ολόκληρος μηχανισμός θεοποίησης, αγιοποίησης και άκριτου μεσσιανισμού έχει στηθεί πάνω στο φόβο και την αγωνία του κόσμου. Φτιάχνουν μόνοι τους τα πορτρέτα τους και μας τα σερβίρουν μέσα από τα καλοπληρωμένα κανάλια τους. Μετά το λιβάνισμα στον κύριο Τσιόδρα το οποίο απέφερε αποτελέσματα η συνέχεια ήταν δεδομένη. Ρεπορτάζ κάθε είδους ξεδιπλώνουν πλέον τις χάρες και τις αρετές του Χαρδαλιά. Ο Χαρδαλιάς δεν είναι μόνο Υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων. Είναι το νέο «sex symbol» που λατρεύουν οι γυναίκες, είναι ο «επιτυχημένος αθλητικός παράγοντας» που λατρεύουν οι άντρες, είναι ο «κορυφαίος παλαίμαχος δήμαρχος» που λατρεύουν οι δημότες του Βύρωνα. Είναι πλέον ο Υφυπουργός που πρέπει να λατρεύουμε όλοι μαζί. Δεν υπάρχει κάποια εξήγηση γι’ αυτό. Γιατί έτσι. Δεν περιμέναμε όμως κάτι διαφορετικό από μέσα που στο παρελθόν έχουν στήσει ανάλογα πορτρέτα στον Κασιδιάρη ή στον Κορκονέα. Παλιά τους τέχνη κόσκινο.

Ενώ λοιπόν οι γιατροί, οι νοσηλευτές, οι τραυματιοφορείς και όλο το υγειονομικό προσωπικό κάνει διαρκείς εκκλήσεις για ενίσχυση και στήριξη από το κράτος, το πολιτικό προσωπικό μπαίνει δυναμικά στο χορό του lifestyle. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος γίνεται θέμα στα κανάλια επειδή κουρεύτηκε μόνος του στο σπίτι του. Δεν είναι τρίχες το όλο θέμα. Είναι πραγματικό ρεπορτάζ για το Στέλιο Πέτσα. Την ίδια στιγμή ιστορικές αστικές εφημερίδες έχουν πρωτοσέλιδο το πώς περνάει το 24ωρό του ο πρωθυπουργός. Τι βιβλία διαβάζει, τι ταινίες βλέπει. Θα μπορούσε άνετα να είναι εξώφυλλο κάποιου κωστοπουλικού ΚΛΙΚ των ‘90s. Όμως όχι. Είναι εξώφυλλο ιστορικής αστικής εφημερίδας εν μέσω πανδημίας στην Ελλάδα του 2020. Όμως όταν το κράτος πληρώνει στα χρεοκοπημένα κανάλια 11 εκατομμύρια ευρώ για να προβάλλουν τα σποτάκια «μένουμε σπίτι», μέχρι και σειρά μπορεί να φτιάξουν για χάρη του Μητσοτάκη. Όχι ένα απλό αφιέρωμα.

Τα όρια των νέων μέσων

Αυτό που διαφοροποιεί κάπως την κατάσταση είναι ότι στην παρούσα κρίση υπάρχουν τα νέα μέσα. Τα social media, τα blogs, τα vlogs, οι κάθε λογής πλατφόρμες που παρέχουν αμφίδρομη επικοινωνία. Σε αυτά τα μέσα οι χρήστες έχουν τη δυνατότητα να παράξουν δικό τους περιεχόμενο, να αναπτύξουν δική τους θεματολογία και να απευθυνθούν σε παγκόσμια ακροατήρια με ένα μόνο κλικ. Το γεγονός ότι ειδικά σε συνθήκες απαγόρευσης της κυκλοφορίας και εγκλεισμού έχουν προκύψει διαδικτυακές πρωτοβουλίες, ομάδες χρηστών, online εκπομπές, εκστρατείες και καμπάνιες αλληλεγγύης των από κάτω μόνο τυχαίο δεν είναι. Όπως τυχαία δεν είναι και η ενεργοποίηση του αστικού πολιτικού προσωπικού στα social media. Το ότι ο Μητσοτάκης μπορεί να ανεβάζει φωτογραφίες που κάνει τηλεδιάσκεψη ή ο Τσίπρας εικόνες που παίζει με το σκύλο του, είναι δείγμα της επαγρύπνησης του πολιτικού κόσμου για τη μέριμνα της διαδικτυακής εικόνας του. Αυτό όμως δε συνεπάγεται αυτομάτως ούτε εκδημοκρατισμό, ούτε αντικατάσταση της παραδοσιακής δημόσιας σφαίρας από μια ολοκληρωτικά νέα.

Παρότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες παρέχουν τη δυνατότητα διαμόρφωσης επιμέρους αυτόνομων δημόσιων σφαιρών, δεν μπορεί να υποτιμηθεί το γεγονός ότι και η επικοινωνία στο διαδίκτυο διαπνέεται από τις υπάρχουσες σχέσεις εξουσίας που υπάρχουν στην κοινωνία. Ο εκδημοκρατισμός της δημοσιότητας δεν είναι ζήτημα τεχνικό αλλά πρωτίστως πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό και εν τέλει πολιτιστικό. Προέχουν οι μάχες στην πραγματική κοινωνία. Στην πραγματική ζωή. Οι πραγματικές ταξικές σχέσεις είναι αυτές που αποκτούν επικοινωνιακές προεκτάσεις και όχι το αντίστροφο. Αυτός είναι ο λόγος που η χειραφέτηση δεν είναι ο διαδικτυακός λόγος αυτούσιος. Είναι η πολιτική και κοινωνική προέλευση του εκάστοτε λόγου είτε στα παλιά μονόδρομα μέσα (εφημερίδα, ραδιόφωνο, τηλεόραση), είτε στα νέα αμφίδρομα μέσα. Είναι το να ανατρέψουμε τις καταπιεστικές σχέσεις που υπάρχουν στην πραγματική κοινωνία και όχι στην κοινωνία της μετα-αλήθειας, στην εικονική αναπαράσταση μιας ζωής που θέλουν να μας κάνουν να νομίζουμε ότι ζούμε.

Απέναντι στην επικοινωνία που δρα στην υπηρεσία της υποκρισίας, πρέπει να επικοινωνήσουμε την αναγκαιότητα των δικών μας αγώνων. Την υπεράσπιση των δικών μας αιτημάτων. Οι διαδικτυακές καμπάνιες των συλλογικοτήτων και των οργανώσεων του κινήματος και της Αριστεράς αυτά τα αιτήματα και τους αγώνες πρέπει να προωθούν. Όπως και τα συλλογικά τους έντυπα. Γιατί τις αλλαγές στις ανθρώπινες κοινωνίες δεν τις φέρνουν θεατές, αναγνώστες και ακροατές, αλλά ενεργά υποκείμενα. Και αυτό είναι κάτι που δε θα το παίξουν ποτέ στα κανάλια τους, όσοι έχουμε απέναντί μας.