Η αντίσταση στον πόλεμο

Η εξα­πά­τη­ση του λαού από τους μο­ναρ­χι­κούς και τις άλλες αντι­βε­νι­ζε­λι­κές δυ­νά­μεις, που ήρθαν στην εξου­σία τον Νο­έμ­βριο του 1920, σε σχέση με τη συ­νέ­χι­ση του πο­λέ­μου, είχαν πολύ γρή­γο­ρα συ­νέ­πειες.

Κυ­ρί­ως η πα­ρά­τα­ση του φόρου αί­μα­τος των Ελ­λή­νων φα­ντά­ρων -πολ­λοί από τους οποί­ους πο­λε­μού­σαν συ­νε­χώς από το 1912- σή­μαι­νε ότι το ηθικό του στρα­τού άρ­χι­σε να υπο­χω­ρεί και μά­λι­στα ρα­γδαία και να δυ­να­μώ­νει το αντι­πο­λε­μι­κό κί­νη­μα στις τά­ξεις του. Τόσο στο μέ­τω­πο όσο και στα με­τό­πι­σθεν ξέ­σπα­σαν αντι­πο­λε­μι­κοί αγώ­νες είτε αυ­θόρ­μη­τα είτε κα­θο­δη­γη­μέ­νοι κυ­ρί­ως από το ΣΕΚΕ, όπως ονο­μα­ζό­ταν τότε το ΚΚΕ.

Λι­πο­τα­ξία

Ο πιο εκ­κω­φα­ντι­κός τρό­πος έκ­φρα­σης της ανυ­πα­κο­ής των φα­ντά­ρων σε όλους τους πο­λέ­μους είναι η λι­πο­τα­ξία. Για να πα­ρου­σιά­σου­με τα στοι­χεία σε σχέση με τους λι­πο­τά­κτες και τους ανυ­πό­τα­κτους της Μι­κρα­σια­τι­κής Εκ­στρα­τεί­ας θα χρη­σι­μο­ποι­ή­σου­με τα δη­μο­σιεύ­μα­τα κά­ποιων που είναι υπε­ρά­νω υπο­ψί­ας για διε­θνι­στι­κές από­ψεις.

Γρά­φει, π.χ., ο υπο­στρά­τη­γος ε. α. και δι­δά­κτωρ Πο­λι­τι­κής Επι­στή­μης Ιω. Πα­ρί­σης: «Μετά από λίγο όλοι οι οπλί­τες [άρ­χι­σαν] να δια­κη­ρύσ­σουν ότι “δεν πάνε εμπρός”. Άμεση συ­νέ­πεια η λι­πο­τα­ξία, συν­δυα­ζό­με­νη συχνά με τη λε­η­λα­σία στο εσω­τε­ρι­κό της Μ. Ασίας, που εξε­λί­χθη­κε σε μό­νι­μη κα­τά­στα­ση. Σε 80.000 ανήλ­θαν οι λι­πο­τά­κτες που κα­τόρ­θω­σαν να δια­φύ­γουν στην Ελ­λά­δα. Πολ­λοί από αυ­τούς έφθα­σαν μέχρι την Αμε­ρι­κή ή την Αί­γυ­πτο και έγρα­φαν από εκεί, υπο­κι­νώ­ντας σε λι­πο­τα­ξία συγ­γε­νείς και φί­λους. Από τη λο­γο­κρι­σία των επι­στο­λών δια­πι­στώ­θη­κε ότι λει­τουρ­γού­σαν και πρα­κτο­ρεία φυ­γά­δευ­σης λι­πο­τα­κτών!!! Μέσα σ’ αυτό το κλίμα βρή­καν πρό­σφο­ρο έδα­φος κά­ποιοι που προ­σπά­θη­σαν να ορ­γα­νώ­σουν πο­λι­τι­κο-ιδε­ο­λο­γι­κά δί­κτυα και να προ­σελ­κύ­σουν τους στρα­τευ­μέ­νους στις πο­λι­τι­κές από­ψεις τους, επι­δει­νώ­νο­ντας την κα­τά­στα­ση του ηθι­κού».
Ο ίδιος εξη­γεί αμέ­σως πα­ρα­κά­τω ποιοι ήταν αυτοί οι «κά­ποιοι»: «Την εσω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή κρίση και κυ­ρί­ως τη φθορά στο ηθικό των στρα­τιω­τών και των οι­κο­γε­νειών τους επέ­τει­νε η όξυν­ση της κρι­τι­κής του ΚΚΕ, κυ­ρί­ως από τον Μάιο του 1922, οι επί­ση­μες ανα­κοι­νώ­σεις του οποί­ου κα­λού­σαν λαό και στρα­τό σε εξέ­γερ­ση και συ­γκρό­τη­ση λαϊ­κών δι­κα­στη­ρί­ων. Τρεις μήνες πριν την κα­τάρ­ρευ­ση του με­τώ­που το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμμα, του οποί­ου η διείσ­δυ­ση στις τά­ξεις του στρα­τεύ­μα­τος τότε ήταν εξαι­ρε­τι­κά με­γά­λη, δια­κή­ρυσ­σε με­τα­ξύ των άλλων: “Απευ­θυ­νό­με­θα προς τον ερ­γα­ζό­με­νον λαόν και λέ­γο­μεν προς αυτόν. Να η αιω­νία πληγή σου: η εκ­στρα­τεία της Μι­κρα­σί­ας. Να η ρίζα του κακού: ο μι­κρα­σια­τι­κός αγών…”».

Ένας άλλος σύγ­χρο­νος στρα­τιω­τι­κός, ο τα­ξί­αρ­χος ε.α. Βα­σί­λειος Λου­μιώ­της προ­σπα­θεί να υπο­λο­γί­σει με ακρί­βεια τους αριθ­μούς των ανυ­πό­τα­κτων:

«Από τα στοι­χεία προ­κύ­πτει ότι ένας αριθ­μός πε­ρί­που 70.000 αν­δρών που ανή­καν στις κλά­σεις που επι­στρα­τεύ­θη­καν τους μήνες Μάρ­τιο και Απρί­λιο του 1921, δεν προ­σήλ­θε προς κα­τά­τα­ξη […] Για λό­γους οι­κο­νο­μί­ας μπο­ρού­με να απο­δε­χθού­με ότι και οι 14.000 πε­ρί­που τραυ­μα­τί­ες των Βαλ­κα­νι­κών Πο­λέ­μων και του 1ου Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου είχαν εξαι­ρε­θεί νό­μι­μα από την υπο­χρέ­ω­ση στρά­τευ­σης. Επο­μέ­νως από την «ονο­μα­στι­κή» δύ­να­μη των 183.000 πε­ρί­που αν­δρών που ανή­καν στις κλά­σεις που επι­στρα­τεύ­θη­καν, απέ­με­ναν 169.000 πε­ρί­που έφε­δροι που θε­ω­ρη­τι­κά μπο­ρού­σαν να στρα­τευ­θούν. Η δια­φο­ρά από αυ­τούς που προ­σήλ­θαν για κα­τά­τα­ξη ανέρ­χε­ται σε 58.000 άν­δρες.

[…] Παρά τις όποιες νό­μι­μες απαλ­λα­γές από την επι­στρά­τευ­ση για λό­γους οι­κο­γε­νεια­κούς, υγεί­ας και τραυ­μά­των από τους πο­λέ­μους που προη­γή­θη­καν, είναι βέ­βαιο ότι ένας με­γά­λος ο αριθ­μός αν­δρών από τις κλά­σεις που επι­στρα­τεύ­θη­καν απέ­φυ­γε την στρά­τευ­ση, είτε χρη­σι­μο­ποιώ­ντας πλά­για μέσα είτε αρ­νού­με­νος να προ­σέλ­θει στα όπλα, με πολ­λούς εξ αυτών να κα­τα­φεύ­γουν στα βουνά και να συ­γκρο­τούν συμ­μο­ρί­ες. Οι ανα­φο­ρές και οι ιστο­ρι­κές κα­τα­γρα­φές για αυτό το ζή­τη­μα είναι πάρα πολ­λές, αν και δι­ί­στα­νται με­τα­ξύ τους όσον αφορά τον ακρι­βή αριθ­μό των ανυ­πο­τά­κτων».

Οι Μι­κρα­σιά­τες

Το πιο εν­δια­φέ­ρον στοι­χείο που πα­ρου­σιά­ζει ο Λου­μιώ­της είναι το πόσο «πρό­θυ­μοι» ήταν να κα­τα­τα­γούν και να πο­λε­μή­σουν οι ίδιοι οι Έλ­λη­νες της Μ. Ασίας, αυτοί δηλ. στο όνομα των οποί­ων και για την ελευ­θε­ρία των οποί­ων έγινε υπο­τί­θε­ται η εκ­στρα­τεία. Γρά­φει: «Θεωρώ ότι η δύ­να­μη των 13.000 πε­ρί­που Ελ­λή­νων της Μι­κράς Ασίας που προ­σήλ­θε υπό τα όπλα ήταν πάρα πολύ μικρή και ότι ο Μι­κρα­σια­τι­κός Ελ­λη­νι­σμός μπο­ρού­σε να απο­δώ­σει πε­ρισ­σό­τε­ρους άν­δρες στον διε­ξα­γό­με­νο αγώνα.

[…] Η εκτί­μη­ση ότι στην κα­τε­χό­με­νη από τον Ελ­λη­νι­κό Στρα­τό ζώνη θα πρέ­πει να δια­βιού­σε ένας ελ­λη­νι­κός πλη­θυ­σμός 800.000 πε­ρί­που ατό­μων, δεν πρέ­πει να βρί­σκε­ται μα­κριά από την αλή­θεια. Η εκτί­μη­ση αυτή επι­βε­βαιώ­νε­ται και από έκ­θε­ση της Στρα­τιάς Μι­κράς Ασίας που δια­σώ­ζε­ται στο αρ­χείο της ΔΙΣ. Σε αυτόν τον πλη­θυ­σμό αντι­στοι­χού­σαν για κάθε μία εκ των κλά­σε­ων που κλή­θη­καν υπό τα όπλα, 4.000 πε­ρί­που άν­δρες. Επο­μέ­νως η επι­στρά­τευ­ση 12 κλά­σε­ων θα έπρε­πε να απο­δώ­σει του­λά­χι­στον 40.000 χι­λιά­δες άν­δρες».

Ο Λου­μιώ­της προ­σθέ­τει τα εξής: «Δυ­στυ­χώς πολύ αρ­γό­τε­ρα  λίγο πριν την Κα­τα­στρο­φή, θα μά­θου­με ότι και πολ­λοί Έλ­λη­νες της Μι­κράς Ασίας, χρη­σι­μο­ποιώ­ντας διά­φο­ρους ευ­φά­ντα­στους τρό­πους απέ­φευ­γαν να προ­σέλ­θουν προς κα­τά­τα­ξη όταν κα­λού­νταν υπό τα όπλα».

Ούτε όμως και οι 13.000 που κα­τα­τά­χθη­καν δεν πο­λέ­μη­σαν μέχρι τέλος. Ο Λου­μιώ­της είναι και πάλι δια­φω­τι­στι­κός: «Επί­σης πολ­λοί από αυ­τούς που είχαν στρα­τευ­θεί, μετά τις επι­χει­ρή­σεις προς την Άγκυ­ρα, λι­πο­τά­χτη­σαν μα­ζι­κά».

Το ΣΕΚΕ

Ο Πα­ρί­σης έχει δίκιο όταν ανα­φέ­ρε­ται στο ρόλο του ΚΚΕ (αν και πολ­λοί ιστο­ρι­κοί αμ­φι­βάλ­λουν για την έκτα­ση της επιρ­ρο­ής του κόμ­μα­τος μέσα στο στρά­τευ­μα της Μ. Ασίας).

Πράγ­μα­τι τα μέλη του ΣΕΚΕ που ήταν φα­ντά­ροι στο μέ­τω­πο συ­γκρό­τη­σαν κομ­μα­τι­κές ορ­γα­νώ­σεις και ομά­δες και ανέ­πτυ­ξαν έντο­νη αντι­πο­λε­μι­κή προ­πα­γαν­δι­στι­κή δράση δια­κι­νώ­ντας πα­ρά­νο­μα εφη­με­ρί­δες, προ­κη­ρύ­ξεις και κάθε εί­δους έντυ­πο υλικό. Στη δράση αυτή ξε­χω­ρι­στό ρόλο έπαι­ξε με­τα­ξύ άλλων ο με­τέ­πει­τα γραμ­μα­τέ­ας του ΚΚΕ, Πα­ντε­λής Που­λιό­που­λος. Ο τε­λευ­ταί­ος, αν και γόνος αστι­κής οι­κο­γέ­νειας από τη Θήβα, έγινε πολύ γρή­γο­ρα αρ­νη­τής της τάξης του, καθώς ήδη από το 1919, πρω­το­ε­τής φοι­τη­τής της Νο­μι­κής και επι­στρα­τευ­μέ­νος στο μι­κρα­σια­τι­κό μέ­τω­πο, πήρε όλα τα ρίσκα, που θα μπο­ρού­σαν να έχουν στοι­χί­σει και την κα­τα­δί­κη του σε θά­να­το για εσχά­τη προ­δο­σία, συ­γκρο­τώ­ντας μαζί με άλ­λους κομ­μου­νι­στές στρα­τιώ­τες ορ­γα­νω­μέ­νους πυ­ρή­νες. Με άπει­ρες αντι­ξο­ό­τη­τες έβγα­ζαν στο μέ­τω­πο την εφη­με­ρί­δα «Ερυ­θρός Φρου­ρός», η οποία υπήρ­ξε όρ­γα­νο ισχυ­ρής αντι­πο­λε­μι­κής και αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής προ­πα­γάν­δας, ενώ για πρώτη φορά έβα­λαν στο στό­χα­στρο της πα­ρέμ­βα­σής τους και τον εθνι­κι­σμό και τον μι­λι­τα­ρι­σμό, πράγ­μα­τα ανή­κου­στα έως τότε για την ελ­λη­νι­κή κοι­νω­νία.

Μετά την επι­στρο­φή από το μέ­τω­πο, ο Που­λιό­που­λος συ­νέ­βα­λε κα­θο­ρι­στι­κά στη δη­μιουρ­γία της Ένω­σης Πα­λαιών Πο­λε­μι­στών, η οποία τον ανέ­δει­ξε πρό­ε­δρό της το 1924, ενώ την ίδια πε­ρί­ο­δο έγρα­ψε το βι­βλίο «Πό­λε­μος κατά του πο­λέ­μου».

Στον «Ερ­γα­τι­κό Αγώνα» (όρ­γα­νο του ΣΕΚΕ εκεί­νη την εποχή) στις 20 Σε­πτεμ­βρί­ου 1920, μετά την υπο­γρα­φή της συν­θή­κης των Σε­βρών και λίγο πριν από τις εκλο­γές του Νο­εμ­βρί­ου με τίτλο «Η φωνή των στρα­τιω­τών του Με­τώ­που» δη­μο­σιεύ­θη­κε γράμ­μα της Κε­ντρι­κής Εκτε­λε­στι­κής Επι­τρο­πής των «Ομά­δων των κομ­μου­νι­στών στρα­τιω­τών του Με­τώ­που», όπου με­τα­ξύ άλλων ανα­φέ­ρο­νταν και τα εξής: «Αφού τόσο καιρό εστρώ­σα­με της Βαλ­κα­νι­κής, της Ρω­σί­ας (σ.σ. εν­νο­ούν την εκ­στρα­τεία στην Κρι­μαία ενά­ντια στους μπολ­σε­βί­κους) και της Ανα­το­λής τα βουνά και τους κά­μπους με τα κου­φά­ρια μας και με το σκο­τω­μέ­νο αίμα μας εβά­ψα­με το χώμα και τις πέ­τρες τους, αφού οι αφέ­ντες που μας κυ­βερ­νά­νε με τις βα­ριές αλυ­σί­δες της ορ­γα­νω­μέ­νης βίας σα­βα­νώ­νο­ντας τα σπι­τι­κά μας με τη μαυ­ρί­λα της δυ­στυ­χί­ας, έρ­χο­νται τώρα με την απαί­σια ικα­νο­ποί­η­ση του θριάμ­βου των να μας ζη­τή­σου­νε ψήφο ευ­γνω­μο­σύ­νης για το με­γά­λω­μα της “Πα­τρί­δος” και για την απε­λευ­θέ­ρω­ση των “υπο­δού­λων αδελ­φών”. Αυτό κή­ρυ­ξε ο Αύ­γου­στος (σ.σ. πε­ρι­παι­κτι­κή ανα­φο­ρά στον Ελευ­θέ­ριο Βε­νι­ζέ­λο), ο με­γά­λος αφέ­ντης, δεί­χνο­ντας στα χά­σκο­ντα πα­ρά­σι­τα της πλου­το­κρα­τί­ας, που λέ­γο­νται Λαϊκή Aντι­προ­σω­πεία, τα και­νούρ­για όρια της “με­γα­λυν­θεί­σης Ελ­λά­δος” και τα νευ­ρό­σπα­στα χει­ρο­κρο­τή­σα­νε και χύ­σα­νε θερμά δά­κρυα “εθνι­κής χαράς” (…) Το επα­να­στα­τι­κό εγερ­τή­ριο κρα­ταιέ Αύ­γου­στε, εσάλ­πι­σε προ πολ­λού στις καρ­διές των πο­λε­μι­στών του με­τώ­που. Οι φρι­κα­λε­ό­τη­τες του με­γά­λου σας πο­λέ­μου ήταν το προ­α­νά­κρου­σμα. Το με­γα­λουρ­γό έργο του Βορρά (σ.σ. η Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση)  ήταν η θριαμ­βευ­τι­κή επω­δός του. Εκεί­νος εκο­ρύ­φω­σε τη με­γά­λη άρ­νη­ση, τούτο επύρ­γω­σε τη συ­νεί­δη­ση της θε­τι­κής δη­μιουρ­γι­κής δύ­να­μης σε όλους μας».

Εκλο­γές

Λίγες μέρες μετά, στις 11/10/1920 πάλι στον «Ερ­γα­τι­κό Αγώνα» δη­μο­σιεύ­ε­ται προ­κή­ρυ­ξη της Κε­ντρι­κής Επι­τρο­πής του ΣΕΚΕ «προς τους στρα­τιώ­τες του με­τώ­που». Μέσα από αυτήν δια­φαί­νε­ται ξε­κά­θα­ρα η αντι­πο­λε­μι­κή πο­λι­τι­κή του κόμ­μα­τος, αλλά και η κα­τα­στο­λή του από το βε­νι­ζε­λι­κό κα­θε­στώς:

«Έλ­λη­νες ερ­γά­ται και χω­ρι­κοί του με­τώ­που! Έλ­λη­νες στρα­τιώ­ται!

Ενώ η κυ­βέρ­νη­σις των εκ­με­ταλ­λευ­τών σας δια­κη­ρύτ­τει ότι θα γί­νουν ελεύ­θε­ρες εκλο­γές, τα όρ­γα­νά τους εκ­βιά­ζουν και τρο­μο­κρα­τούν εδώ πίσω τους αδελ­φούς σας που τολ­μούν να δια­δη­λώ­σουν το φρό­νη­μά τους. Ενώ δια­κη­ρύτ­τει ότι θα γί­νουν ελεύ­θε­ρες στο μέ­τω­πο οι εκλο­γές, απα­γο­ρεύ­ει στις εφη­με­ρί­δες μας, απα­γο­ρεύ­ει στις σο­σια­λι­στι­κές εφη­με­ρί­δες να κυ­κλο­φο­ρή­σουν στο μέ­τω­πο.

Απα­γο­ρεύ­ει δη­λα­δή στο Κόμμα μας στο κόμμα των Ελ­λή­νων ερ­γα­τών και χω­ρι­κών, στους αδελ­φούς σας, που μόνοι μπο­ρούν να σας μι­λή­σουν τη δική σας γλώσ­σα των φτω­χών και των δυ­στυ­χι­σμέ­νων, να επι­κοι­νω­νή­σουν μαζί σας, να σας πουν τι γί­νε­ται εδώ πίσω στα σπί­τια σας και στα χωριά σας, να σας δια­φω­τί­σουν, για να δώ­σε­τε την ψήφο σας εκεί που πρέ­πει.

Εκεί­νοι που σας έστει­λαν στο μέ­τω­πο να σκο­τω­θεί­τε, εκεί­νοι που στην ει­ρή­νη εκ­με­ταλ­λεύ­ο­νται τον ιδρώ­τα σας και το αίμα σας στον πό­λε­μο για να πλου­τί­ζουν, απο­φά­σι­σαν τώρα να εκ­με­ταλ­λευ­θούν και την ψήφο σας και τη συ­νεί­δη­σή σας για να δια­τη­ρή­σουν την εξου­σία (…) Θέ­λουν την ψήφο σας για να μπο­ρέ­σουν κρα­τώ­ντας στα χέρια την εξου­σία, να εξα­κο­λου­θή­σουν τους πο­λέ­μους που σας κρα­τούν οκτώ τώρα χρό­νια διαρ­κώς επι­στρα­τευ­μέ­νους και σας σέρ­νουν από μέ­τω­πο σε μέ­τω­πο, για να εξα­κο­λου­θή­σουν να πλου­τί­ζουν εκ­με­ταλ­λευό­με­νοι τον ιδρώ­τα σας, για να εξα­κο­λου­θή­σουν να σας κα­τα­πιέ­ζουν και να σας τυ­ραν­νούν».

Το αντι­πο­λε­μι­κό κά­λε­σμα είχα πρα­κτι­κή αντα­πό­κρι­ση στις εκλο­γές όπου το ΣΕΚΕ έκανε μια εντυ­πω­σια­κή επί­δει­ξη δύ­να­μης.

Η αντί­στα­ση στα με­τό­πι­σθεν

Αλλά υπήρ­χε αντί­στα­ση στο κα­θε­στώς και στα με­τό­πι­σθεν όσο κι αν αυτό υπο­τι­μά­ται από την επί­ση­μη ιστο­ρία: Στα 1921-22 υπήρ­ξε ένα κύμα απερ­γιών όπου, εκτός από τα αι­τή­μα­τα για βελ­τί­ω­ση των συν­θη­κών δια­βί­ω­σης των λαϊ­κών στρω­μά­των που ήταν τρα­γι­κές, κυ­ριαρ­χού­σαν και τα αντι­πο­λε­μι­κά συν­θή­μα­τα.

Τον Ια­νουά­ριο του 1921 υπήρ­ξε μα­χη­τι­κό συλ­λα­λη­τή­ριο στην Κα­βά­λα με κορμό τους κα­πνερ­γά­τες, ενώ στο αντί­στοι­χο συλ­λα­λη­τή­ριο στη Δράμα κύριο αί­τη­μα ήταν το «Κάτω ο πό­λε­μος». Τον Φλε­βά­ρη του 1921 ξε­κί­νη­σε με­γά­λη απερ­γία στο Βόλο, κατά τη διάρ­κεια της οποί­ας οι εξε­γερ­μέ­νοι ερ­γά­τες με την κα­θο­δή­γη­ση του ΣΕΚΕ και της Πα­νερ­γα­τι­κής Ένω­σης Βόλου κα­τέ­λυ­σαν την το­πι­κή εξου­σία και κυ­ριάρ­χη­σαν στην πόλη για δυο μέρες. Η κυ­βέρ­νη­ση συ­νέ­λα­βε τε­λι­κά 300 ερ­γά­τες, ανά­με­σά τους τους ηγέ­τες της ΓΣΕΕ Αβρα­άμ Μπε­να­ρό­για και Θωμά Απο­στο­λί­δη που έμει­ναν προ­φυ­λα­κι­σμέ­νοι για δύο χρό­νια.

Τον Μάιο και τον Νο­έμ­βριο του 1921 έγινε απερ­γία της Ομο­σπον­δί­ας Ηλε­κτρι­σμού και Ηλε­κτρο­κί­νη­σης. Η απερ­γία του Νο­εμ­βρί­ου χα­ρα­κτη­ρί­στη­κε από την κυ­βέρ­νη­ση ως στάση, οι απερ­γοί αρ­νή­θη­καν να υπο­χω­ρή­σουν και τε­λι­κά 11 από αυ­τούς κα­τα­δι­κά­στη­καν από στρα­το­δι­κείο και φυ­λα­κί­στη­καν. Συ­νο­λι­κά το 1921 υπήρ­ξαν 50 απερ­γί­ες με 40.000 απερ­γούς.

Τον Μάρ­τιο του 1922 ξέ­σπα­σε απερ­γία των ερ­γα­τών ατμό­πλοιων, λι­μα­νιού και τε­λω­νεί­ου της Θεσ­σα­λο­νί­κης, τον Μάιο απερ­γία φορ­το­εκ­φορ­τω­τών, αρ­τερ­γα­τών, ηλε­κτρο­τε­χνι­κών, ξυ­λουρ­γών, καθώς και των κα­πνερ­γα­τών Κα­βά­λας και Ξάν­θης.

Όλα αυτά συ­ντέ­λε­σαν σε με­γά­λο βαθμό στο τέλος του πο­λέ­μου, με τον τρα­γι­κό τρόπο που έγινε, εφό­σον η άρ­χου­σα τάξη δεν θέ­λη­σε με τί­πο­τε να στα­μα­τή­σει συ­ντε­ταγ­μέ­να τη σφαγή. Ακόμη και την ύστα­τη στιγ­μή, όταν η πο­λι­τι­κή και στρα­τιω­τι­κή ηγε­σία έβλε­πε τη δια­γρα­φό­με­νη ήττα, αντί για εκε­χει­ρία, προ­σπά­θη­σε να αρ­πά­ξει την Κων­στα­ντι­νού­πο­λη -για να τους μεί­νει κάτι από τη με­γά­λη πε­ρι­πέ­τεια-, με­τα­κι­νώ­ντας με­γά­λο αριθ­μό στρα­τιω­τών στη Θράκη και απο­δυ­να­μώ­νο­ντας πε­ραι­τέ­ρω το μέ­τω­πο. Ένα μέ­τω­πο όπου στην απέ­να­ντι πλευ­ρά του πο­λε­μού­σε ένας επα­να­στα­τι­κός στρα­τός με στόχο την εθνι­κή ανε­ξαρ­τη­σία. Η κα­τάρ­ρευ­ση της ελ­λη­νι­κής εκ­στρα­τεί­ας ήταν προ των πυλών.

ΕΝ­ΘΕ­ΤΟ

Τί­τλος: «Εί­μα­στε ηρω­ι­κοί στρα­τιώ­τες της αν­θρω­πό­τη­τας και όχι της πα­τρί­δας σας»

Τον Σε­πτέμ­βριο του 1920 η Κε­ντρι­κή Επι­τρο­πή των «Κομ­μου­νι­στών Στρα­τιω­τών του Με­τώ­που» δη­μο­σί­ευ­σε προ­κή­ρυ­ξη όπου με­τα­ξύ άλλων τό­νι­ζε:

Όταν οι «με­γα­λο­πράγ­μο­νες πο­λι­τι­κοί» και οι «πα­τέ­ρες» του έθνους, ασυ­νεί­δη­τα όρ­γα­να της τάξης αυτής, ρη­το­ρεύ­ουν κο­μπα­στι­κά για «εθνι­κές διεκ­δι­κή­σεις» και «εθνι­κά συμ­φέ­ρο­ντα» υπο­νο­ούν τα συμ­φέ­ρο­ντα αυτής της κυ­βερ­νώ­σης ολι­γαρ­χί­ας των πλου­σί­ων».

Κάτω η επι­στρά­τευ­σης και κάθε άλλος εκ­βια­σμός του λαού δια νέους πο­λέ­μους. Ζήτω η ει­ρή­νη με­τα­ξύ όλων των λαών της Ανα­το­λής και όλου του κό­σμου.

Στις 3/1/1921, με αφορ­μή την Πρω­το­χρο­νιά, η εφη­με­ρί­δα «Ερ­γα­τι­κός Αγώ­νας» του ΣΕΚΕ, δη­μο­σί­ευ­σε το πα­ρα­κά­τω πολύ χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό άρ­θρο-προ­κή­ρυ­ξη των «Κομ­μου­νι­στών Στρα­τιω­τών του Με­τώ­που»:

Μη μας μι­λά­τε πια για λευ­τε­ριά, γιατί τόσο πιο αβά­στα­χτα αι­σθα­νό­μα­στε τη σκλα­βιά μας. Εί­δα­με ότι και οι κυ­βερ­νή­τες, όποιο χρω­μα­τι­σμό κι αν έχουν, δεν είναι παρά γνή­σιοι αντι­πρό­σω­ποι της εκ­με­ταλ­λεύ­τριας αυτών τάξης και ότι η κρα­τι­κή εξου­σία με την στρα­το­κρα­τία της δεν είναι παρά μια ορ­γα­νω­μέ­νη βία σε υπη­ρε­σία των συμ­φε­ρό­ντων της. Μη μας μι­λά­τε λοι­πόν για πα­τρί­δες και για εθνι­κές απο­κα­τα­στά­σεις γιατί τόσο πιο σι­χα­με­ροί μας φαι­νό­σα­στε […] κι όταν πια τα εί­δω­λά σας γκρε­μί­στη­καν μέσα μας και εμείς οι τυ­φλοί ανα­βλέ­ψα­με, εκυ­ριεύ­τη­κε η καρ­διά μας από μίσος ενα­ντί­ον σας.

Μα όχι από το κα­τα­στρε­πτι­κό και στεί­ρο εκ­δι­κη­τι­κό μίσος που σεις και οι όμοιοί σας καλ­λιερ­γεί­τε κα­τα­χθό­νια ανά­με­σα στους λαούς και που γεν­νά­ει τις αν­θρω­πο­σφα­γές των γαλ­λο­γερ­μα­νι­κών και ελ­λη­νο­βουλ­γα­ρι­κών πο­λέ­μων, αλλά το με­γά­λο και ιερό και δη­μιουρ­γι­κό αί­σθη­μα της αγα­νά­κτη­σης, που κατά τις ώρι­μες επα­να­στα­τι­κές ιστο­ρι­κές πε­ριό­δους εμ­ψυ­χώ­νει τους λαούς που συ­ντρί­βουν τα δεσμά της σκλα­βιάς τους, γκρε­μί­ζουν την παλιά κοι­νω­νία και οι­κο­δο­μούν μια και­νούρ­για, ελεύ­θε­ρη και δί­καιη. Το σπέρ­μα της και­νούρ­γιας αν­θρω­πό­τη­τας έπεσε από πολύ καιρό τώρα και βλά­στη­σε μέσα στους κα­πνούς του πο­λέ­μου, εκεί πάνω στο βοριά. Γι' αυτό, με­γά­λοι

κυ­βερ­νή­τες, εί­μα­στε πραγ­μα­τι­κά ηρω­ι­κοί στρα­τιώ­τες της αν­θρω­πό­τη­τας και όχι της πα­τρί­δας σας. Και γι' αυτό η πρώτη του 1921 δεν ακού­ει εδώ πάνω στο μέ­τω­πο ούτε τα μοι­ρο­λό­για των αδι­κο­σκο­τω­μέ­νων, ούτε τους στε­ναγ­μούς

των βα­σα­νι­σμέ­νων, αλλά μια κραυ­γή με­γά­λη στε­ντό­ρεια, που βγαί­νει κι απ' των πο­λε­μι­στά­δων τα παλ­λη­κα­ρί­σια στή­θεια κι από των κοι­τώ­με­νων τα

χτι­κια­σμέ­να πνευ­μό­νια κι από των απο­θα­μέ­νων τα χω­σμέ­να κόκ­κα­λα: Ζήτω η Επα­νά­στα­σις!»

Κομ­μου­νι­στές στρα­τιώ­τες του με­τώ­που

*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από "Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά" φ.392 (27/9/17)