Η εξέγερση ενάντια στο Μουντιάλ και τα εγκλήματα κυβέρνησης και FIFA σε βάρος των φτωχών

«Σχολεία και νοσοκομεία, όχι γήπεδα!»

«Δεν θα υπάρξει Παγκόσμιο Κύπελλο», «κατά τη διάρκεια του Κυπέλλου, θα υπάρξουν κοινωνικοί αγώνες», «Επιτροπές Ενάντια στο Παγκόσμιο Κύπελλο». Αυτά είναι κάποια από τα κεντρικά συνθήματα ή ονόματα συλλογικοτήτων και μετωπικών πρωτοβουλιών ενόψει της έναρξη του Μουντιάλ 2014. 
Ποιος θα περίμενε ότι ένας λαός θα έβρισκε τη δύναμη να εξεγερθεί ανοιχτά ενάντια έναν «εθνικό στόχο»; Όποιος θυμάται το κλίμα στην Αθήνα το 2004, καταλαβαίνει για τι είδους υπέρβαση πρόκειται. 

Η υπέρβαση γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, αν σκεφτεί κανείς ότι ο λαός αυτός είναι ο βραζιλιάνικος και το «εθνικός στόχος» αφορά την ποδοσφαιρική τους ομάδα. 

Αυτά τα «ποιοτικά» στοιχεία από μόνα τους κάνουν τον πρόσφατο ξεσηκωμό που συγκλονίζει τις πόλεις της Βραζιλίας ενόψει Μουντιάλ μοναδικό φαινόμενο στη σύγχρονη ιστορία των κινημάτων. 

Για να κατανοήσει κανείς την έκταση της οργής ενάντια στο Μουντιάλ, αρκεί ένα παράδειγμα: Ο κομφορμιστής Πελέ, ο σιωπηλός (και πρόθυμος) συνοδοιπόρος κάθε εξουσίας, ο άνθρωπος που πανηγύριζε δίπλα στον Λούλα όταν η Βραζιλία ανέλαβε το Μουντιάλ, ο άνθρωπος που στην εξέγερση πέρσι το καλοκαίρι, τη στιγμή που πλαστικές σφαίρες χτυπούσαν διαδηλωτές, καλούσε τον κόσμο «να σκεφτεί την εθνική ομάδα», υποχρεώθηκε να τοποθετηθεί, ψελλίζοντας δειλά ότι οι δαπάνες ίσως ήταν υπερβολικές και ίσως κάποια χρήματα θα έπρεπε να πάνε σε σχολεία και νοσοκομεία. 

Λαϊκή οργή

Οι δρόμοι έχουν γεμίσει με συνθήματα ενάντια στη FIFA, η οποία έχει γίνει τόσο μισητή λέξη όσο -για παράδειγμα- στους Αργεντίνους η λέξη ΔΝΤ. Και παρεμπιπτόντως η σύγκριση των δύο οργανισμών δεν είναι τελείως αδόκιμη (βλ. παρακάτω). Τα «αντι-μουντιάλ» γκραφίτι στους τοίχους έχουν κάνει το γύρο του κόσμου. Η παραλία της Κόπα Καμπάνα, όπου γενιές Βραζιλιάνων έμαθαν μπάλα, γέμισε μαύρες ταμπέλες με τα ονόματα των θυμάτων του πολέμου στις φαβέλες (ανάμεσά τους πολλά μικρά παιδιά) και επίσημες μπάλες της FIFA βαμμένες με έναν κόκκινο (σαν το αίμα που χύνεται) σταυρό.
Οι Βραζιλιάνοι δεν έπαψαν να αγαπούν το λαοφιλές άθλημα. Όμως αποδεικνύουν σε όλο τον πλανήτη ότι μπορείς να αγαπάς το παιχνίδι, αλλά όχι τη «βιομηχανία» γύρω του. Πολλοί υποτίμησαν αυτή τη δυνατότητα. Ο υπουργός Αθλητικών της Βραζιλίας, Άλντο Ρεμπέλο, σε ένδειξη περιφρόνησης των μαζών, δήλωσε τον Μάρτη πως η οργή θα εξαφανιστεί όσο πλησιάζει η μέρα έναρξης: «Ο λαός θα είναι απασχολημένος με το να πανηγυρίζει κι όχι να διαδηλώνει». Έπεσε τραγικά έξω. Όσο πλησιάζει το Μουντιάλ τόσο φουντώνουν οι κινητοποιήσεις. Ενώ ένα σοβαρό κομμάτι της κοινωνίας φαίνεται να ταυτίζεται με το σύνθημα «ή με τις φανέλες ή με τις φαβέλες»: Σε ηλεκτρονική δημοσκόπηση του περιοδικού Veja, ένα 22% δήλωνε βέβαιο πως θα υποστηρίξει την εθνική ομάδα και ένα 34% δήλωνε πως εύχεται την αποτυχία της. Στις φτωχογειτονιές του Σάο Πάουλο, οι παραδοσιακές προ-μουντιαλικές γιορτές (σημαίες στα μπαλκόνια, βάψιμο των δρόμων στα χρώματα της εθνικής) είναι σχεδόν ανύπαρκτες: «Ο δήμος δεν έχει στείλει ακόμα γάλα για τα παιδιά μου, κι εγώ θα βάψω το δρόμο;», «τα παιδιά μου έχουν πυρετό και δεν υπάρχει γιατρός να τα δει, ε δεν θα σκεφτώ το Κύπελλο» είναι κάποιες χαρακτηριστικές δηλώσεις από γυναίκες στις φαβέλες. 

Πλατύ μέτωπο

Το μέτωπο των κινητοποιήσεων είναι εντυπωσιακό στο εύρος του. Οι φτωχοί στις φαβέλες, που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της κρατικής βίας, τα νεολαιίστικα κινήματα που πυροδότησαν την εξέγερση πέρσι το καλοκαίρι, οι ακτήμονες αγρότες, οι ενώσεις αστέγων, οι Ινδιάνοι, το εργατικό κίνημα, όλα αυτά οργανώνουν κινητοποιήσεις και συχνά συντονίζονται μεταξύ τους. 

Ξεχωρίζει, λόγω συμβολισμού, το «Κύπελλο του Λαού», όπως ονομάζεται η κατάληψη που έχει οργανώσει το Κίνημα Εργατών Χωρίς Γη της Βραζιλίας (MTST) μαζί με το κίνημα των ακτημόνων MST έξω από το «Corinthians Arena», το γήπεδο όπου θα αρχίσει το Μουντιάλ, στην οποία συμμετέχουν 10.000 άνθρωποι, διαμαρτυρόμενοι γιατί τα 500 εκατ. δολάρια διατέθηκαν για την ανακαίνιση του γηπέδου και όχι για την καταπολέμηση της φτώχειας. 

Η 15η Μάη ήταν η πρώτη μεγάλη πανεθνική μέρα δράσης που ένωσε τις πρωτοβουλίες ενάντια στο Μουντιάλ και τα κοινωνικά κινήματα. Εκείνη την ημέρα το Σάο Πάουλο παρέλυσε. Οι απεργοί μεταλλεργάτες, μαζί με τα κινήματα αστέγων απέκλεισαν τους περιφερειακούς δρόμους της πόλης. Στο κέντρο, το πρωί διαδήλωναν οι εργαζόμενοι στο Μετρό και το απόγευμα οι δάσκαλοι. Οι οδηγοί λεωφορείων πραγματοποίησαν 48ωρη απεργία, ενάντια στο δήμαρχο, την κυβέρνηση, τη διοίκηση των εταιρειών συγκοινωνίας, αλλά και τις ίδιες τις συνδικαλιστικές τους ηγεσίες. 

Απεργίες

Στη βιομηχανική ζώνη Κουμπατάο, στις ακτές της περιφέρειας του Σάο Πάουλο, χιλιάδες «εργολαβικοί» εργάτες απεργούν στα διυλιστήρια της Petrobras. Διοικητικοί, καθηγητές και φοιτητές απεργούν στο Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο, απαιτώντας δαπάνες για την παιδεία. Στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, οι διαδηλώσεις των δασκάλων συντονίζονται με τις απεργίες των οδηγών λεωφορείων. Διάφοροι κλάδοι του Δημοσίου απεργούν σε όλη τη χώρα. Απεργίες έχουν γίνει και στις κατασκευαστικές εταιρείες (σε πείσμα της πίεσης να είναι τα γήπεδα έτοιμα στην ώρα τους, αλλά και ενάντια σε αυτήν την πίεση, που έχει ως τώρα 8 νεκρούς οικοδόμους).

Ο κατάλογος των απεργιών σε όλη τη χώρα και των σωματείων που προσχωρούν στο κίνημα «ενάντια στο Κύπελλο» είναι αδύνατο να συγκεντρωθεί. Πιο σημαντική είναι η απεργία επ’ άοριστον που κήρυξαν στις 5 Ιούνη, μια βδομάδα πριν από την έναρξη του Κυπέλλου, οι εργαζόμενοι στο Μετρό του Σάο Πάολο, στο βασικό μέσο μεταφοράς προς την «Corinthians Arena». Κι όλα αυτά, παρά την απίστευτη κρατική τρομοκρατία (βλέπε διπλανές στήλες). Ήδη ετοιμάζονται μεγάλες μέρες δράσεις για την μέρα έναρξης του Μουντιάλ. 

Όσο κι αν η προοπτική των αγώνων μέσα στο γήπεδο εξιτάρει τους φίλους του παιχνιδιού, φέτος, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τα βλέμματά μας αξίζει να στραφούν περισσότερο στους αγώνες που θα γίνονται έξω από τα γήπεδα της Βραζιλίας, αυτούς που δεν πρόκειται να μεταδώσει η τηλεόραση. Η μαχητική εργατική ομοσπονδία CSP-Conlutas, έχει κάνει ήδη έκκληση για δράσεις αλληλεγγύης στους αγώνες των Βραζιλιάνων εργατών. Αυτή η διεθνιστική αλληλεγγύη θα έχει ξεχωριστή σημασία, ιδιαίτερα στη συγκυρία όπου όλοι οι λαοί καλούνται να στοιχηθούν πίσω από την «εθνική φανέλα». 

FIFA: Μια διεθνής μαφία λυμαίνεται το παιχνίδι

Ο Εντουάρντο Γκαλεάνο είχε γράψει κάποτε: «Υπάρχουν ορατές και αόρατες δικτατορίες. Το σύστημα εξουσίας του παγκόσμιου ποδοσφαίρου είναι μοναρχικό. Είναι το πιο κρυφό βασίλειο στον πλανήτη». Τα έργα και οι ημέρες της παγκόσμιας μαφίας που λυμαίνεται το λαοφιλές άθλημα και λέγεται FIFA θα χρειαζόντουσαν όχι ξεχωριστό άρθρο, αλλά ολόκληρο βιβλίο. Δεν είναι μόνο τα σκάνδαλα διαφθοράς που ήρθαν πρόσφατα στο φως (από τα 40 εκατ. δολάρια του πρώην προέδρου της βραζιλιάνικης ομοσπονδίας για «δικαιώματα μάρκετινγκ», μέχρι τα ιλιγγιώδη ποσά που διέθεσε επιχειρηματίας από το Κατάρ σε δωροδοκίες αξιωματούχων της FIFA για να αναλάβει το Εμιράτο τη διοργάνωση). Είναι και ο «κανονικός» τρόπος λειτουργίας του Οργανισμού, που λειτουργεί ως μηχανισμός συσσώρευσης πλούτου για την ίδια τη FIFA, αλλά και τους μεγάλους χορηγούς, τις κατασκευαστικές εταιρείες και τις άρχουσες τάξεις των χωρών που φιλοξενούν τα Μουντιάλ. 

«Προδιαγραφές FIFA»

Όπου εμφανίζεται η FIFA, απαιτεί «γήπεδα επιπέδου FIFA» (το μότο που αξιοποιούν οι Βραζιλιάνοι διαδηλωτές, ζητώντας μισθούς και εργασιακές σχέσεις «επιπέδου FIFA»). Εκεί αρχίζει το μεγάλο πάρτι των κατασκευαστικών. Η αρχική κοστολόγηση πάντοτε αποδεικνύεται απείρως κατώτερη της πραγματικής. Στο περασμένο Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής, το κράτος δήλωσε πως θα ξοδέψει 2,3 δισ. ραντ για γήπεδα και υποδομές και υποσχόταν πως θα εισπράξει 7,2 δισ. ραντ σε έσοδα. Το πραγματικό κόστος αποδείχθηκε 39,3 δισ. ραντ (αύξηση 1.709%), ενώ η κυβέρνηση σιώπησε όταν ρωτήθηκε για το πραγματικό ύψος των φορολογικών εσόδων της. Στην περίπτωση της Βραζιλίας, το 2007 το κόστος εκτιμήθηκε στα 1,1 δισ. δολάρια. Σήμερα, μόνο δύο από τα γήπεδα, κοστολογούνται στο 1,3 δισ., ξεπερνώντας από μόνα τους την εκτίμηση για το συνολικό κόστος. Η υπερκοστολόγηση δεν είναι μια αρρυθμία στην «ελεύθερη αγορά», είναι η ενδημική «διαφθορά» του καπιταλισμού, καθώς ακόμα και ο ΟΑΣΑ υποχρεώθηκε σε έρευνα να μιλήσει για τη "σχεδόν φυσική τάση των κατασκευαστικών να δημιουργούν καρτέλ".

Εν τω μεταξύ, η προαιώνια υπόσχεση του νεοφιλελευθερισμού για «δουλειές που θα φέρουν οι επενδύσεις» ή για «διάχυση του παραγόμενου πλούτου στην κοινωνία» διαψεύστηκε και πάλι στο Μουντιάλ της Νοτίου Αφρικής. Οι κατασκευαστικές εκτόξευσαν τα κέρδη τους, παρά την κρίση του 2008-09, το μερίδιο του τουρισμού στο ΑΕΠ αυξήθηκε σημαντικά πριν και μετά το Μουντιάλ, αλλά η ανεργία δεν μειώθηκε και η ανισότητα αυξήθηκε, καθώς η ανάπτυξη στηρίχθηκε στην ένταση της εκμετάλλευσης. Αντίθετα η FIFA βγήκε με έσοδα 3,4 δισ. δολάρια, αφορολόγητα, το 2010, στο πιο κερδοφόρο Μουντιάλ της ιστορίας της. Το φετινό Μουντιάλ της Βραζιλίας θεωρείται ήδη το ακριβότερο στην ιστορία, και άρα πιθανότερα να αποτελέσει το πλέον κερδοφόρο και για την FIFA και για τους διεθνείς και ντόπιους καπιταλιστές. Όλα τα αθλητικά «Μέγκα-γεγονότα» (μουντιάλ, Ολυμπιάδες κ.λπ.) έχουν την ίδια λειτουργία στον καπιταλισμό. Ο αθλητικογράφος Dave Zirin, στο βιβλίο του «Ο χορός της Βραζιλίας με το διάβολο», τα χαρακτηρίζει «Δούρειους Ίππους» του νεοφιλελευθερισμού. Τα εντάσσει εύστοχα στο «Δόγμα του Σοκ» της Ναόμι Κλάιν. 

Οι τρεις πληγές 
Τα τρία «D» συνοδεύουν τις αθλητικές διοργανώσεις: Displacement (εκτοπισμός πληθυσμών) – Debt (Χρέος)–Defence  (Άμυνα, δηλαδή αυταρχικοποίηση του κράτους και ένταση της καταστολής). Τα βιώσαμε και τα τρία στην Αθήνα το 2004, τα έχουν βιώσει πολλές χώρες και (βλ. δίπλα) στη Βραζιλία έχουν παροξυνθεί. 

Για να επιβληθούν όλα αυτά, η FIFA δικαιώνει το χαρακτηρισμό του Γκαλεάνο. Ο βεταράνος σταρ της εθνικής, Ρομάριο, δεν υπερβάλλει πολύ όταν δηλώνει πως «η FIFA είναι η πραγματική κυβέρνηση της χώρας. Ήρθε στη χώρα και επέβαλε ένα κράτος μέσα στο κράτος». Ο ίδιος ο γγ της διεθνούς ομοσπονδίας, Τζερόμ Βάλκε παραδέχτηκε κυνικά: «Το να συνεργαζόμαστε με δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις μπορεί να περιπλέξει την διοργάνωση των τουρνουά». Το γεγονός ότι το θεάρεστο έργο της FIFA εξελίσσεται στην «ποδοσφαιρομάνα» Βραζιλία, δείχνει με τον πιο εμφατικό τρόπο και το έγκλημα που διεξάγει αυτή η διεθνής μαφία ενάντια στο ίδιο το παιχνίδι. 

Ένα παράδειγμα είναι η ανακαίνιση του γηπέδου «Μαρακανά», όπου θα γίνει ο τελικός. Δαπανήθηκαν 500 εκατ. δολ., με στόχο λιγότερα και ακριβότερα καθίσματα στο ιστορικό γήπεδο. Για να γίνει «επιπέδου FIFA», το «Μαρακανά» αντικαθιστά τις ανοιχτές εξέδρες με «κουτιά πολυτελείας» και «ζώνες VIP», ώστε οι σύγχρονοι Καίσαρες να στέκονται μακριά από την «πλέμπα». 

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η «ανάπλαση» των πόλεων. Τα θύματα του Μουντιάλ, οι φτωχοί των πόλεων, είναι αυτοί που έκαναν το βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο αυτό που ήταν κάποτε. Οι αλάνες και οι ελεύθεροι χώροι, αυτά που έκαναν το βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο συνώνυμο της φαντασίας, του αυθορμητισμού και των χορευτικών κινήσεων, ισοπεδώνονται. Το ποδόσφαιρο «αποβραζιλιανοποιείται» για να ταιριάξει στο «σύγχρονο αθλητισμό». Πράγματι, μια ματιά στο «θέαμα» (;) που προσφέρεται στις διεθνείς διοργανώσεις, όταν ξεζουμισμένοι από 60-70 παιχνίδια «αστέρες» καλούνται να σύρουν τα πτώματά τους στο γήπεδο, αρκεί για να πείσει. 

Οι σημερινές διαδηλώσεις στη Βραζιλία έχουν ιδιαίτερη αξία και γι’ αυτό το λόγο. Στοχοποιώντας τη FIFA ανοιχτά, σε μια στιγμή που όλα τα φώτα της δημοσιότητας είναι πάνω στο Μουντιάλ, την τραβάνε βίαια έξω από το σκοτάδι και την φέρνουν στο φως: Και αυτοί οι οργανισμοί είναι σαν τα βαμπίρ: δεν αντέχουν στο φως. Αν οι Βραζιλιάνοι διαδηλωτές το κατορθώσουν επαρκώς, θα έχουν προσφέρει μια κληρονομιά που θα αντέξει πολύ περισσότερο από την ίδια τη φετινή διοργάνωση (ακόμα θυμόμαστε την Ολυμπιάδα στο Μεξικό του 1968) και θα έχουν προσφέρει στο ίδιο το παιχνίδι πολύ μεγαλύτερες υπηρεσίες από την ίδια τη φιέστα του Παγκόσμιου Κυπέλλου. 

Ο «ρεαλισμός» του Κόμματος των Εργατών (PT) και η ντροπιαστική χρεοκοπία του

Παρότι κάθε αντίστοιχη αθλητική διοργάνωση προκαλεί την ίδια κοινωνική καταστροφή για τους φτωχούς, προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου, το φετινό Μουντιάλ χαρακτηρίζεται από τον παροξυσμό στο έπακρο όλων αυτών των συνεπειών. Το πιο καταστροφικό Μουντιάλ στην ιστορία, διοργανώνεται από το Κόμμα των Εργατών (PT), από μια κυβέρνηση που ξεκίνησε ως «κυβέρνηση της Αριστεράς».

Πόλεμος στις φαβέλες

Οι φαβέλες αντιμετωπίζουν μια πραγματική στρατιωτική εισβολή. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί ή πρόκειται να εκτοπιστούν από τις κατοικίες τους, με στρατιωτικές επιχειρήσεις που αφήνουν πίσω τους πάρα πολλούς νεκρούς. Κανείς δεν ωραιοποιεί τις φαβέλες, και τα ισχυρά δίκτυα συμμοριών που έχουν αναπτυχθεί. Ωστόσο, το γεγονός ότι έπειτα από 12 χρόνια στην εξουσία (και με την οικονομία να καλπάζει για αρκετά από αυτά τα χρόνια), η βασική λύση που έχει το PT απέναντι στους φτωχοδιαβόλους των φαβέλας είναι ο πόλεμος λέει πολλά για όσα (δεν) έγιναν από την κυβέρνηση. 

Το PT διοργανώνει το πιο ακριβό Μουντιάλ στην ιστορία, ενώ τα μεγάλα λόγια για «κοινωνικά οφέλη» έχουν αποδειχθεί παραμύθια από την ίδια την πραγματικότητα. Τα χρήματα πάνε στα «μεγάλα έργα», για να διευκολυνθούν οι «αναξιοπαθούντες» κατασκευαστές, τη στιγμή που η κραυγή του δρόμου για δαπάνες για υγεία, παιδεία και συγκοινωνία βρίσκει… τοίχο. Ένα πάρτι φοροαπαλλαγών έχει στηθεί για να διευκολύνει τους «επενδυτές», αποστερώντας έτσι και το όποιο άλλοθι για «κρατικά έσοδα» από όλη αυτήν τη φαραωνική φιέστα. Η FIFA και οι εταιρείες-χορηγοί έχουν επιβάλει ολόκληρες «ιδιωτικές ζώνες», μη τυχόν και χάσουν κανένα δολάριο από τους πλανόδιους μικροπωλητές.

Μια άλλη αρνητική πρωτιά για τη βραζιλιάνικη κυβέρνηση, είναι πως οργανώνει το πιο στρατιωτικοποιημένο Μουντιάλ στην ιστορία. Πάνω από 1.000 κάμερες έχουν τοποθετηθεί μόνο στο Ρίο, ενώ πάνω από 170.000 προσωπικό ασφαλείας θα βρίσκονται στους δρόμους. Η πρόεδρος της χώρας Ντίλμα Ρούσεφ έχει ζητήσει τη συνδρομή του στρατού για τη διασφάλιση της τάξης, σε αρκετές πόλεις, οι διαδηλώσεις καταστέλλονται από τη στρατιωτική αστυνομία με πλαστικές σφαίρες, ενώ αρκετές φορές η Εθνοφρουρά «καταλαμβάνει» τα κέντρα των πόλεων, επιβάλλοντας μια άτυπη απαγόρευση κυκλοφορίας. Μια νέα «αντιτρομοκρατική» νομοθεσία ποινικοποιεί την αντίσταση, και ήδη πολλοί ακτιβιστές έχουν συλληφθεί, δεχτεί κατηγορίες και φυλακιστεί. 

Εκφυλισμός

Αυτή η πολιτική είναι το τελευταίο σκαλοπάτι σε έναν μακρύ κατήφορο του Εργατικού Κόμματος. Μια διαδρομή που ξεκίνησε από την ανάγκη να γίνει πάση θυσία «κυβερνητικό» κόμμα, μέσα από μια σειρά συμβιβασμούς που οδήγησαν τελικά στο να γίνει αποδεκτό από την αστική τάξη και να πετύχει την εκλογική νίκη το 2002. Αλλά ο «δρόμος για την εξουσία» δεν είναι ποτέ άσχετος με το περιεχόμενό της. Η στρατηγική του PT θα συνοψιζόταν ως εξής: Διαχειριζόμαστε τη φτώχεια, αντιμετωπίζοντας τις πιο ακραίες μορφές της, βάζουμε στόχο την ανάπτυξη, ώστε να μεγαλώσει η πίτα και να μοιραστεί κομμάτι της στους «από κάτω». Όλα αυτά, πάντοτε με σεβασμό στα όρια που επιβάλλει η καπιταλιστική οικονομία, με υπόκλιση στο ρεαλισμό και αποφυγή κάθε ρήξης που θα έβαζε σε κίνδυνο τη στρατηγική «ανάπτυξη και αναδιανομή». Μια 10ετία υψηλής ανάπτυξης επέτρεψε αυτό το «σοσιαλδημοκρατικό όνειρο», το οποίο όμως απέχει πολύ από αριστερή πολιτική: Στην ουσία, οι εξαθλιωμένοι «αναβαθμίστηκαν» σε φτωχοί, μέσα από αναδιανομή που ουσιαστικά έγινε στο εσωτερικό της εργατικής τάξης (από ένα κομμάτι της σε ένα άλλο), την ίδια ώρα που οι πλούσιοι έγιναν πολύ πλουσιότεροι. Τα θετικά αποτελέσματα της διακυβέρνησης PT είναι στην ουσία ντροπή, αν αναλογιστούμε πως πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη. 

Η εμπειρία του PT έδειξε πως οι «ίσες αποστάσεις» ανάμεσα στις δύο ανταγωνιζόμενες κοινωνικές τάξεις, καταλήγουν πάντα να ωφελούν την ισχυρή τάξη, τους εκμεταλλευτές. Η επιλογή (συμβατή με την στρατηγική της «ανάπτυξης») των Μέγκα-Γεγονότων (μετά το Μουντιάλ έρχεται η Ολυμπιάδα) έφερε αυτήν την αλήθεια στο αποκορύφωμά της. Το PT σήμερα εγκαταλείπει ανοιχτά πλέον ακόμα και την επίφαση «ίσων αποστάσεων» και εμφανίζεται ξεκάθαρα στο αστικό στρατόπεδο. Η αστυνομία και ο στρατός, με πρακτικές που θυμίζουν τη δικτατορία ενάντια στην οποία αγωνίστηκε και χτίστηκε το PT, προστατεύουν τα κέρδη των εταιρειών από τους εργάτες και τους φτωχούς. Από τη μεριά μας, ο ιστορικός εκφυλισμός του PT έχει επισημανθεί εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αλλά τα σημερινά γεγονότα σηματοδοτούν την απόλυτη, οριστική χρεοκοπία του κόμματος και της στρατηγικής του, ακόμα και για τους πιο δύσπιστους. Αυτή η πορεία έχει εντυπωσιακές ομοιότητες με την πορεία του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου, που επίσης ολοκλήρωσε μια αντίστοιχη διαδρομή μετάλλαξης, από την «εθνική συμφιλίωση» και το «πρώτα η ανάπτυξη» στην πλήρη ταύτιση με τα αστικά συμφέροντα στο Μουντιάλ του 2010.