ΚΑΤΑΛΩΝΙΑ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: ΤΑ ΠΙΘΑΝΑ ΛΑΘΗ ΚΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΩΝ

Μια από τις με­γά­λες πα­γί­δες για την Αρι­στε­ρά είναι, λαμ­βά­νο­ντας σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις απο­μο­νω­μέ­να (δηλ. αφη­ρη­μέ­να) το θέμα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας να πα­ρα­γνω­ρί­σει, σφα­λε­ρά, μία βα­σι­κή δια­κρί­νου­σα που πρέ­πει να διέ­πει τη θε­ω­ρη­τι­κή επέν­δυ­ση του αγώνα και δα­νει­ζό­με­νοι την ορο­λο­γία του Λού­τσο Κο­λέ­τι ας μας επι­τρα­πεί να την ορί­σου­με ως «κα­θο­ρι­σμέ­νο αφη­ρη­μέ­νο». Η έν­νοια της ανε­ξαρ­τη­σί­ας, της αυ­το­διά­θε­σης κλπ θα πρέ­πει να επι­διώ­κε­ται όχι σαν μία αδια­μόρ­φω­τη μελ­λο­ντι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, όπως προ­τάσ­σει συ­νή­θως η δεξιά λαϊ­κι­στι­κή και ‘ρο­μα­ντι­κή’ (à la Carl Schmit, θε­ο­κρα­τι­κή) πρα­κτι­κή, αλλά σαν ένα πλή­ρως εξει­δι­κευ­μέ­νο πρό­γραμ­μα δρά­σης, σύν­θε­σης δυ­νά­με­ων, θε­με­λί­ω­σης κοι­νω­νι­κών και κρα­τι­κών προ­γραμ­μα­τι­κών δομών. Το σύν­θη­μα που πρό­τα­ξε η δε­ξιά-κε­ντρο­α­ρι­στε­ρή κυ­βερ­νη­τι­κή συμ­μα­χία «Πρώτα ανε­ξαρ­τη­σία και μετά βλέ­που­με», υπάρ­χει κίν­δυ­νος να συ­μπα­ρα­σύ­ρει και να ακυ­ρώ­σει την όποια κι­νη­μα­τι­κή δράση από τα κάτω πα­σχί­ζει να φέρει στο προ­σκή­νιο η CUP.

Μο­λα­ταύ­τα, και στην πα­ρού­σα, αλλά και σε κάθε ανά­λο­γη πε­ρί­στα­ση θα πρέ­πει ο αγώ­νας να γίνει ορα­τός πέρα κι έξω από τη με­τα­φυ­σι­κή εντύ­πω­ση των εν­νοιών που συ­μπε­ρι­λαμ­βά­νο­νται στην προσ­δο­κία της ανε­ξαρ­τη­σί­ας.

 Γιατί με τον τρόπο που δρο­μο­λο­γή­θη­κε, προ­βλή­θη­κε και προ­σπα­θεί να πα­γιω­θεί—υπό την κα­θο­δή­γη­ση μίας δε­ξιάς πλειο­ψη­φί­ας, που όψιμα προ­σήλ­θε στον αγώνα για την ανε­ξαρ­τη­σία—στην Κα­τα­λω­νία, η από­σχι­ση λει­τουρ­γεί, είτε με κίν­δυ­νο να με­τα­βλη­θεί υπό το βάρος της άμε­σης οι­κο­νο­μι­κής εξάρ­τη­σης άμα τη ανε­ξαρ­τη­σία, σε μία ανε­ξαρ­τη­σία ‘για τη ση­μαί­α’, ενός κρά­τους εντε­λώς υπο­τε­λούς, είτε στη δια­τή­ρη­ση της υπάρ­χου­σας κα­θε­στη­κυί­ας τάξης πραγ­μά­των. Δηλ. με τους όρους που πάει να επι­τε­λε­στεί, «στο πόδι», η όλη δια­δι­κα­σία (το Procés) και στο οποίο κιν­δυ­νεύ­ει να εγκλω­βι­σθεί και η αρι­στε­ρά, υπάρ­χει κι επι­βάλ­λε­ται μία ορι­ζό­ντια, χω­ρι­κή ανε­ξαρ­τη­σία, όπου όλοι δεν έχουν τα ίδια συμ­φέ­ρο­ντα. Είναι αναμ­φίρ­ρη­το πως στην Ιστο­ρία πολλά κράτη δεν δη­μιουρ­γή­θη­καν μόνον όταν υπήρ­χε σαφώς δια­μορ­φω­μέ­νη και ανα­βρά­ζου­σα εθνι­κή συ­νεί­δη­ση και ταυ­τό­τη­τα, αλλά όταν και πα­ράλ­λη­λα, τα οι­κο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρο­ντα, ή οι το­πι­κές ελίτ συ­νέ­κλι­ναν με την ανά­γκη για διεκ­δί­κη­ση της ανε­ξαρ­τη­σί­ας. Και πά­ντο­τε με γνώ­μο­να, είτε να αυ­ξή­σουν, είτε να δια­τη­ρή­σουν τα προ­νό­μιά τους και το υπάρ­χον status quo. Άλ­λω­στε και στην Κα­τα­λω­νία, όπως και σε πολλά άλλα μέρη (επί­σης και τη Φλάν­δρα) οι ταυ­το­τι­κές δια­φο­ρές οξύν­θη­καν όταν η οι­κο­νο­μι­κή κρίση έπλη­ξε με σφο­δρό­τη­τα τους πλη­θυ­σμούς, και ίσως κά­ποια από τα συμ­φέ­ρο­ντα (η Μα­δρί­τη μας κλέ­βει, ή γιατί να τους πλη­ρώ­νου­με;).

Ιδίως στην Κα­τα­λω­νία, η όψιμη με­τα­στρο­φή της δε­ξιάς σε μοχλό κα­θο­δή­γη­σης προς την ανε­ξαρ­τη­σία συ­μπί­πτει με τις αντι­δρά­σεις και τις λαϊ­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις, που κο­ρυ­φώ­θη­καν το 2011, για την πο­λι­τι­κή λι­τό­τη­τας και τις πε­ρι­κο­πές κοι­νω­νι­κών δα­πα­νών, που σε αγα­στή σύ­μπλευ­ση με την ισπα­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση και τις επι­τα­γές τη ΕΕ, είχε δε­χθεί πρό­θυ­μα να εφαρ­μό­σει. Πα­ράλ­λη­λα, τα οι­κο­νο­μι­κά σκάν­δα­λα μίας τέ­τοιας ελίτ και δε­ξιάς κα­θη­γε­μο­νί­ας, σε συν­δυα­σμό με το στρε­βλό οι­κο­νο­μι­κό μο­ντέ­λο (που σαν κα­τα­σκευα­στι­κή-του­ρι­στι­κή βιο­μη­χα­νία βα­σι­ζό­ταν από τις κρα­τι­κές –αυ­το­διοι­κη­τι­κές επι­χο­ρη­γή­σεις και προ­γράμ­μα­τα), είχαν οδη­γή­σει την δεξιά, που μέχρι τότε όχι μόνον  δε μι­λού­σε για ανε­ξαρ­τη­σία, αλλά στή­ρι­ζε και τις μειο­ψη­φού­σες κυ­βερ­νή­σεις του Αθνάρ στο ισπα­νι­κό Κοι­νο­βού­λιο, να αλ­λά­ξει γραμ­μή πλεύ­σης και να απαλ­λο­τριώ­σει το εθνικ(ιστι)κό συ­ναί­σθη­μα του κα­τα­λα­νι­κού λαού.

Θα πρέ­πει να υπάρ­ξει ένα ταυ­τό­χρο­νο κρη­πί­δω­μα και υπέρ της πλευ­ράς της προ­ά­σπι­σης των θε­με­λιω­δών δι­καιω­μά­των και των πόθων ενός λαού, αλλά και προς την πλευ­ρά της οι­κο­δό­μη­σης μίας εναλ­λα­κτι­κής απέ­να­ντι στην πο­λι­τι­κή της δε­ξιάς.  Στην ουσία, ο κα­τα­λα­νι­κός λαός (όπως και ο οποιοσ­δή­πο­τε άλλος σε μία πα­ρό­μοια κα­τά­στα­ση) δεν έχει άλλη επι­λο­γή παρά εκεί­νη που υπε­δεί­κνυε στις μα­κρι­νές ημέ­ρες του τέ­λους της Βαϊ­μά­ρης, της οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης και της ανό­δου του Να­ζι­σμού, ο «πολύς» Καρλ Κρά­ους: ανά­με­σα στα δύο κακά εγώ δεν επι­λέ­γω κα­νέ­να (πο­λε­μάω και τα δύο).

Στην εξέ­λι­ξη των κι­νη­μά­των σε όλες τις επο­χές και σε όλον τον κόσμο υπάρ­χει πά­ντο­τε η αγε­φύ­ρω­τη δια­φο­ρά του ποιος «κάνει» και ποιος «μι­λά­ει» για πο­λι­τι­κή. Στην πε­ρί­πτω­ση της Κα­τα­λω­νί­ας, όπως και σε άλλα πα­ρα­δείγ­μα­τα εθνι­κών διεκ­δι­κή­σε­ων που δεν υπά­γο­νται σε μία σχέση υπο­τέ­λειας αποι­κιο­κρα­τι­κού τύπου, τα αι­τή­μα­τα για ανε­ξαρ­τη­σία και κοι­νω­νι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό, συμ­φύ­ρο­νται με την εθνι­κι­στι­κού εί­δους ρη­το­ρεία της δε­ξιάς και συχνά της ακρο­δε­ξιάς.  Το έδα­φος του εθνι­κι­σμού είναι ιδιαι­τέ­ρως ολι­σθη­ρό, ιδίως για την Αρι­στε­ρά, καθώς πέρα από την εμπει­ρία της πάλης κατά της αποι­κιο­κρα­τί­ας στη δε­κα­ε­τία του ’60, δεν υπάρ­χει στα θε­ω­ρη­τι­κά εγ­χει­ρί­δια της Αρι­στε­ράς μία συ­νο­πτι­κή κι εξα­ντλη­τι­κή θε­ω­ρη­σια­κή άποψη για το ζή­τη­μα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας σε πε­ρι­πτώ­σεις πα­γιω­μέ­νης συμ­βί­ω­σης δύο εθνών σε ένα κρά­τος—στην ουσία τέ­τοια ζη­τή­μα­τα έχουν εν πολ­λοίς πα­ρα­μεί­νει άλυτα (Σκω­τία, Βέλ­γιο κ.λπ.). Επί­σης, ακόμη και στην διε­θνή πο­λι­τι­κή θε­ω­ρία, αλλά και στις φι­λο­σο­φι­κο-κοι­νω­νιο­λο­γι­κές έρευ­νες για τον εθνι­κι­σμό θε­ω­ρεί­ται προ­σέ­τι ξε­πε­ρα­σμέ­νη η ανα­γκαιό­τη­τα ένα έθνος να αντι­προ­σω­πεύ­ε­ται αυ­τό­μα­τα και σε ένα κρά­τος. Καθώς στο βα­σι­κό πρό­ταγ­μα της Αρι­στε­ράς υπερ­το­νί­ζε­ται ο διε­θνι­στι­κός, οι­κου­με­νι­κός ας πούμε, χα­ρα­κτή­ρας της τα­ξι­κής δια­πά­λης, εξόν από με­ρι­κές ανα­φο­ρές η εθνικ(ιστι)κή πρό­θε­ση υπο­λεί­πε­ται και στο έργο του Μαρξ και του Έν­γκελς, μ’ απο­τέ­λε­σμα έκτο­τε να πα­ρα­τη­ρεί­ται μία ad hoc  ερ­μη­νεία της πάλης για εθνι­κή αυ­το­διά­θε­ση, ανά­λο­γα με την πε­ρί­πτω­ση και τις συν­θή­κες.

 Το αί­τη­μα γι’ ανε­ξαρ­τη­σία είναι η πάγια απαί­τη­ση ενός λαού για την αυ­το­διά­θε­ση της μοί­ρας του και τον έλεγ­χο της ζωής του και των συν­θη­κών που την κα­θο­ρί­ζουν—ιδίως των μέσων πα­ρα­γω­γής.  Μο­λα­ταύ­τα, η ση­με­ρι­νή Αρι­στε­ρά—κι ιδίως στην Ισπα­νία—στην προ­σπά­θεια να ανα­κτή­σει τη βάση που στη διάρ­κεια της δη­μο­κρα­τι­κής με­τά­βα­σης από τον φραν­κι­σμό και πο­λι­τι­κού δι­πο­λι­σμού, με­τα­ξύ συ­ντη­ρη­τι­κών και σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας, που εν πολ­λοίς αλ­λο­τρί­ω­σε την τα­ξι­κό­τη­τα μέσα από ένα στρε­βλό μο­ντέ­λο «ευ­μά­ρειας»--στην πε­ρί­ο­δο της κρί­σης εγκολ­πώ­θη­κε την λαϊ­κι­στι­κή ρη­το­ρεία των κι­νη­μά­των της Λα­τι­νι­κής Αμε­ρι­κής, με σαφή τον δια­χω­ρι­σμό του «καλού» – «κακού», ανά­με­σα στην φτω­χο­ποι­η­μέ­νη βάση και τα οι­κο­νο­μι­κά, ντό­πια και ξε­νό­φερ­τα, συμ­φέ­ρο­ντα. Μόνο που τα αι­τή­μα­τα τούτα, ενός ιδιό­τυ­που λα­τι­νο­α­με­ρι­κά­νι­κου εθνι­κι­σμού, με­τα­φερ­μέ­να στο ευ­ρω­παϊ­κό επί­πε­δο, δη­μιουρ­γούν πολ­λές αμ­φι­βο­λί­ες. Στην δι­χο­το­μία τούτη «καλό»-«κακό», συ­σκο­τί­ζο­νται και δια­φθεί­ρο­νται οι προ­κεί­με­νες που κα­θο­ρί­ζουν ποιος και τι συ­νι­στά το «καλό» και το «κακό» και πού απευ­θύ­νε­ται. Συχνά, ο λόγος τού­τος στην αφαί­ρε­σή του πλη­σιά­ζει (μορ­φο­λο­γι­κά μόνον ας εξη­γού­μα­στε κι όχι εν­νοιο­λο­γι­κά και προ­θε­σια­κά) με την ίδια δι­χο­το­μία που προ­βάλ­λει κι η άκρα δεξιά—με άλ­λους στό­χους και άλ­λους σκο­πούς.

 Για τούτο, είναι από­λυ­τη ανά­γκη για μία σαφή δια­τύ­πω­ση των αι­τη­μά­των και των διεκ­δι­κή­σε­ων. Αυτά είναι ανα­γκαίο: α) από αφη­ρη­μέ­να εν­νοιο­λο­γι­κά σχή­μα­τα (ίδια ενός λαϊ­κι­στι­κού δι­χα­σμού ανά­με­σα σε ένα «εμείς» κι «αυτοί»», ή χει­ρό­τε­ρα σε μία Schmitια­νή διά­κρι­ση «εχθρού» και «φίλου») να με­τα­φρα­σθούν σε επα­κρι­βείς πρα­κτι­κές, όχι μόνον έκ­φρα­σης, αλλά και υλο­ποί­η­σης της volonté générale του συ­γκε­κρι­μέ­νου λαού και β) να λά­βουν υπ’ όψη τις ιδιαι­τε­ρό­τη­τες αυτής της γε­νι­κής βού­λη­σης (τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις κατά των τρα­πε­ζών και τα δε­ξιάς κυ­βέρ­νη­σης). Αυτά πρέ­πει ν’ ανα­δει­χθούν στο έπα­κρο, να το­νι­σθεί κο­ντο­λο­γίς η τα­ξι­κή πο­λι­τι­κή διά­στα­ση ενός αγώνα όχι απλώς για μία ανε­ξαρ­τη­σία στα χαρ­τιά (και στα επα­χθή δά­νεια για να στα­θεί η χώρα που θα διαιω­νί­σει την κα­θη­γε­μό­νευ­σή της από τις ελίτ).

Τούτα τα αι­τή­μα­τα, την επαύ­ριο της ανε­ξαρ­τη­σί­ας θα πρέ­πει αυ­το­μά­τως να είναι δυ­να­τόν να με­τα­πη­δούν από την πράξη (κι­νη­το­ποί­η­ση) στην πρα­κτι­κή.

Το πλε­ο­νέ­κτη­μα που προ­σφέ­ρει η κρίση, είναι πως το αί­τη­μα για ορ­γά­νω­ση από τα κάτω, για μία πραγ­μα­τι­κή λαϊκή κυ­ριαρ­χία, μπο­ρεί να υπερ­το­νι­σθεί και να προ­τα­θεί από τις ορ­γα­νω­μέ­νες κι­νη­το­ποι­ή­σεις και δρά­σεις, με σαφή προ­γράμ­μα­τα κι όχι απλώς με συν­θή­μα­τα. Αυτές οι κι­νη­το­ποι­ή­σεις δια­θέ­τουν τη δυ­να­μι­κή και για τη δια­μόρ­φω­ση μίας δη­μο­κρα­τι­κό­τε­ρης αντι­προ­σώ­πευ­σης και δη­μιουρ­γί­ας ανά­λο­γων δομών κι ακρι­βώς τούτη η δυ­να­μι­κή θα πρέ­πει να υπο­γραμ­μι­σθεί και να προ­ω­θη­θεί.

Ιδίως θα πρέ­πει η Αρι­στε­ρά να ετοι­μα­σθεί για να πε­ρά­σει από την επα­να­στα­τι­κή, στην ορ­γα­νω­τι­κή και κα­τα­στα­τι­κή φάση του αγώνα.