Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Νήσος» το βιβλίο της Bini Adamczak. Πρόκειται για μια πολύ καλή εξηντασέλιδη εικονογραφημένη απόπειρα να εξοικειωθούν δωδεκάχρονα παιδιά με το κομμουνιστικό όραμα.
Τι είναι κομμουνισμός και καπιταλισμός; Πώς εξουσιάζουν τους ανθρώπους τα πράγματα, αφού δεν κατέβηκαν στη γη με διαστημόπλοια για να επιτεθούν στους ανθρώπους με ακτίνες λέιζερ; Πώς γεννήθηκε ο καπιταλισμός όταν οι πριγκίπισσες είδαν τις πλούσιες εμπόρισσες κι έσκασαν απ’ τη ζήλεια τους; Πώς διατάζουν τα εργοστάσια τις εργάτριες, πώς περιφρονούν το ένα το άλλο και ποιες λύσεις μπορούν να βρουν οι εργάτριες; Οι βασικές έννοιες της μαρξιστικής πολιτικής οικονομίας, η εκμετάλλευση, η λειτουργία της αγοράς, η οικονομική κρίση, περιγράφονται απτά και χιουμοριστικά, σε γλώσσα που θα κάνει μικρά παιδιά -κι ίσως τους δασκάλους- να κατανοήσουν ή να διαισθανθούν, αλλά και τους πιο εξοικειωμένους να διασκεδάσουν ανέλπιστα τη μιάμιση ώρα που κρατά η ανάγνωση.
Αρκετά εύστοχες είναι και οι κριτικές στις «κομμουνιστικές» λύσεις των προβλημάτων που εφαρμόζουν οι εργάτριες της ιστοριούλας. Βέβαια, η παιδαγωγική απλούστευση των εννοιών που πρέπει να γίνουν αντιληπτές από μαθητές του δημοτικού, ειδικά στο κεφάλαιο των «λύσεων» του αστικού ρεφορμισμού/παρεμβατισμού, του αναρχισμού/αυτοδιαχείρισης, της σταλινικής εμπειρίας, του καταναλωτικού ευδαιμονισμού ή του λουδισμού, μπορεί να καταλήξει σε παρεξηγήσεις αν παρθεί κατά γράμμα. Ωστόσο, δεν θα έπρεπε, γιατί σκοπός του βιβλίου δεν είναι να περάσει την κρησάρα μαρξιστών αναλυτών, αλλά να δημιουργήσει «την επιθυμία να επιθυμείς» στους νεαρούς αναγνώστες.
Παρόλα αυτά, είναι αξιοσημείωτο ότι τα συμπεράσματα κάθε περιγραφής είναι κι έτσι σωστά. Για παράδειγμα, είναι σωστό ότι ο ρεφορμιστικός παρεμβατισμός/κεϋνσιανισμός δεν απαλείφει την καπιταλιστική αλλοτρίωση, έστω κι αν δεν πρόκειται για την σημαντικότερη αδυναμία του. Αναφορικά πάλι με την κριτική στο σταλινισμό, διαβάζοντας κανείς την αφήγηση μπορεί να εννοήσει ότι αποτέλεσε φυσιολογική εξέλιξη στο έδαφος της Επανάστασης κι όχι αιματηρή ανατροπή της. Αν και η αυτονόμηση των «υπεύθυνων της κρατικής κατσαρόλας», δεν ήταν η αιτία, όμως ήταν πράγματι η απεχθής μορφή που έλαβε η αντεπανάσταση.
Βέβαια, αυτές οι μη ουσιαστικές ατέλειες δεν οφείλονται μόνο στην ανάγκη απλούστευσης. Στο φιλοσοφικό δοκίμιο του επιλόγου της Adamczak, βρίσκει κανείς πραγματικούς λόγους για ενστάσεις, που έχουν να κάνουν και με τα παραπάνω. Εκεί η μαρξιστική ανάλυση αδίκως κατηγορείται ως εγκλωβισμένη στην αυστηρά καπιταλιστική εκδοχή της εργασίας. Δεν είναι καν ορθός ο ισχυρισμός πως οι σφαίρες εργασίας και ζωής χωρίζουν «με την εμφάνιση του εργοστασίου», αν και τότε όντως γίνεται ένα ποιοτικό άλμα σ' αυτόν τον χωρισμό που ενυπάρχει σε κάθε εκμεταλλευτική κοινωνία και σε κάθε κοινωνία όπου η διαδικασία ή το προϊόν της εργασίας αντιτίθενται με το συμφέρον και τη ζωή του εργαζόμενου. Ο μαρξισμός δεν είναι οικονομισμός ή «παραγωγισμός» όπως υπονοείται, εκτός αν κανείς συμβουλεύεται τη λάθος «εκδοχή» του, τους απολογητές των πεντάχρονων πλάνων.
Ωστόσο, στον καταληκτικό της προβληματισμό η Adamczak έχει βασικά δίκιο: αν ο κομμουνισμός, ως κατάργηση της καπιταλιστικής αθλιότητας και χειραφέτηση των ανθρώπων από τα δημιουργήματά τους, είναι πιο αναγκαίος από ποτέ, το ίδιο ισχύει και για την έρευνα για το πώς αυτός θα αγκαλιάσει τις καρδιές των καταπιεσμένων, άρα του τι θα σημαίνει για αυτούς και για χάρη ποιων στοιχείων του, ποιων «υποσχέσεών» του αξίζει να παλέψουμε. Και ως προς το πρώτο, που είναι και το πιο εύκολο, ειδικά για μία συγγραφέα, το βιβλιαράκι αυτό σίγουρα βοηθά να ανάψει μια σπίθα ελπίδας και αναζήτησης. Και μάλιστα στις καρδιές παιδιών. Φέρνει έτσι μια δημιουργικότερη προσέγγιση στο τι θα μπορούσε να θεωρείται «διδακτικό βιβλίο», τι άλλο αξίζει ένα παιδί να μαθαίνει και κυρίως να επεξεργάζεται. Ειδικά σήμερα που η εκπαιδευτική κρίση κάνει το σχολείο συν τοις άλλοις και παιδαγωγικά αβίωτο. Γι’ αυτό το «Κομμουνισμός» της Adamczak μπορεί να θεωρηθεί ως εισαγωγή για μια επαναστατική παιδαγωγική. Γι’ αυτό πρέπει να διαβαστεί από μικρούς και μεγάλους κι απ’ τους δεύτερους στους πρώτους.
Βιβλιογραφικά στοιχεία:
«Κομμουνισμός. Μια μικρή ιστορία για το πώς επιτέλους θα αλλάξουν όλα»,
της Bini Adamczak.
εκδόσεις νήσος 2013.
Μετάφραση: Σοφία Κουσιάντζα.
Εικονογράφηση: Bini Adamczak.
88 σελ.
Τιμή € 7,00
«“Ρόιδο μας τα ’κανε αυτός ο καπιταλισμός!” σκέφτονται οι άνθρωποι. “Πρώτα μας έκανε καλά καλά να δυστυχήσουμε, και μετά όλο χάλαγε κι από πάνω”. Και μια άλλη λέει: “Κι εν πάση περιπτώσει, αυτόν τον καπιταλισμό τον έχουμε ήδη πάρα πολύ καιρό –κάπου διακόσια με πεντακόσια χρόνια–, ε και τέλος πάντων φτάνει πια! Ήρθε η ώρα να δοκιμάσουμε και τίποτα καινούριο. Καμιά αλλαγή πότε πότε δεν βλάπτει!”».
