Κυβερνησιμότητα και ριζοσπαστισμός μπορούν να συμπλεύσουν

«Η κυ­βερ­νη­σι­μό­τη­τα όχι μόνο δεν αντί­κει­ται στον ρι­ζο­σπα­στι­σμό, αλλά –το ακρι­βώς αντί­θε­το- τον προ­ϋ­πο­θέ­τει » λέει στην «Εποχή» ο ανα­πλη­ρω­τής κα­θη­γη­τής πο­λι­τι­κής επι­στή­μης στο Πά­ντειο Πα­νε­πι­στή­μιο, Σε­ρα­φείμ Σε­φε­ριά­δης και ση­μειώ­νει τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για να γίνει αυτό. Επι­πλέ­ον, συ­γκρί­νει τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ με το Podemos και εξη­γεί γιατί η Χρυσή Αυγή δεν είναι κοι­νω­νι­κό κί­νη­μα.

Μετά τις εκλο­γές υπάρ­χει μια από­πει­ρα ανα­διά­τα­ξης του πο­λι­τι­κού συ­στή­μα­τος. Διερ­γα­σί­ες τόσο στην Κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά όσο και στην Κε­ντρο­δε­ξιά. Έχει πα­γιω­θεί μια αντα­νά­κλα­ση της κοι­νω­νι­κής πό­λω­σης  στο πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα;

Δεν είμαι βέ­βαιος ότι θα επέ­λε­γα τον όρο «ανα­διά­τα­ξη» για να πε­ρι­γρά­ψω την κα­τά­στα­ση. Και ο λόγος είναι ότι αυτό που επι­χει­ρεί­ται σή­με­ρα (τόσο πριν όσο και μετά τις ευ­ρω­ε­κλο­γές) είναι, σχε­δόν εξ ολο­κλή­ρου, ψευ­δε­πί­γρα­φο και «επι­κοι­νω­νια­κό». Τι θα πει κα­ταρ­χάς «κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά»; Σε τι ακρι­βώς ανα­φέ­ρε­ται αυτός ο όρος-αδεια­νό που­κά­μι­σο που τεί­νει τε­λευ­ταία να μας επι­βλη­θεί; Πα­ρα­πέ­μπει άραγε σε κά­ποιο πρό­γραμ­μα δια­χεί­ρι­σης της κρί­σης δια­φο­ρε­τι­κό από αυτό που ακο­λου­θεί η ση­με­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση; Πα­ρα­πέ­μπει σε ένα δια­φο­ρε­τι­κό πο­λι­τι­κό όραμα; Κα­τη­γο­ρη­μα­τι­κά όχι! Αρκεί, για του λόγου το αλη­θές να ανα­λο­γι­στού­με το συ­νον­θύ­λευ­μα του πο­λι­τι­κού προ­σω­πι­κού που την εκ­προ­σω­πεί και που, κατά τη γνώμη μου, έχει τρεις συ­νι­στώ­σες: (α) πο­λι­τευ­τές της ΔΗΜΑΡ, που το 2012 θε­ω­ρού­σαν εύ­λο­γη τη συμ­με­το­χή του κόμ­μα­τός τους στην κυ­βέρ­νη­ση, και που σή­με­ρα άλλοι δια­φω­νούν για λό­γους τα­κτι­κής και άλλοι εξα­κο­λου­θούν να συμ­φω­νούν (β) διά­φο­ροι κα­ριε­ρί­στες του «ΓΑΠ-ΠΑ­ΣΟΚ» που, επει­δή δεν τα βρή­καν –ή στην πο­ρεία τα χά­λα­σαν- με τον Βε­νι­ζέ­λο, τώρα διεκ­δι­κούν χώρο στην Αρι­στε­ρά και (γ) διά­φο­ροι πα­μπό­νη­ροι ορ­γα­νι­κοί δια­νο­ού­με­νοι του συ­στή­μα­τος (άν­θρω­ποι που πα­σχί­ζουν να μας πεί­σουν περί της ανα­γκαιό­τη­τας της οι­κο­νο­μί­ας της αγο­ράς, θε­ω­ρούν ότι τη λύση στα προ­βλή­μα­τα θα τη φέ­ρουν οι ξένες επεν­δύ­σεις και ότι την κρίση τη δη­μιούρ­γη­σε ο συν­δι­κα­λι­σμός και τα κι­νή­μα­τα –τους ίδιους, άλ­λω­στε, δεν τους εί­δα­με ποτέ στο δρόμο).

Κι αν άλ­λα­ξαν από­ψεις;

Μα δεν άλ­λα­ξαν! Και οι της ΔΗΜΑΡ και οι του ΠΑΣΟΚ και οι «δια­νο­ού­με­νοι» πα­ρα­μέ­νουν όπως ήταν πάντα. Πε­ρι­μέ­νουν από την Αρι­στε­ρά να αλ­λά­ξει ώστε να τους χω­ρέ­σει χωρίς πρό­βλη­μα. Να πω λοι­πόν ότι αν επι­μεί­νου­με να θε­ω­ρού­με τους αν­θρώ­πους αυ­τούς αρι­στε­ρούς (έστω «κε­ντρο­α­ρι­στε­ρούς»), τότε το πρό­βλη­μα δεν το έχουν αυτοί, το έχου­με εμείς –διότι αυτοί τη δου­λειά τους κά­νουν. Ας εί­μα­στε λοι­πόν σα­φείς: Επι­στη­μο­νι­κά, πο­λι­τι­κά και λο­γι­κά, «κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά» που κάτι να ση­μαί­νει δεν υπάρ­χει και, στις πε­ρι­στά­σεις, δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει –διότι, στην τρέ­χου­σα φάση του κα­πι­τα­λι­σμού, κοι­νω­νι­κό κρά­τος με δα­νει­κά δεν γί­νε­ται. Έχου­με απλώς ένα επί­πλα­στο ρεύμα της κυ­ρί­αρ­χης οπτι­κής που προ­σπα­θεί να αλ­λοιώ­σει και να ανα­κό­ψει το εναλ­λα­κτι­κό όραμα που δια­μόρ­φω­σε και εξα­κο­λου­θεί να αι­μα­το­δο­τεί τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Αν ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεν κα­τα­νο­ή­σει γρή­γο­ρα και άμεσα την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αυτή, σύ­ντο­μα θα βρε­θεί στη δυ­σά­ρε­στη θέση να πρέ­πει να εξη­γή­σει μια πε­ραι­τέ­ρω απώ­λεια της επιρ­ρο­ής του. Η κοι­νω­νι­κή πό­λω­ση που ανα­φέ­ρε­τε στο ερώ­τη­μά σας, η σύ­γκρου­ση ανά­με­σα στο κε­φά­λαιο και την ερ­γα­σία, η σύ­γκρου­ση δη­λα­δή ανά­με­σα στη Δεξιά και την Αρι­στε­ρά, ασφα­λώς εξα­κο­λου­θεί να υπάρ­χει. Το θέμα είναι το πώς η πο­λι­τι­κή Αρι­στε­ρά θα την εκ­φρά­σει και θα την κα­τα­στή­σει πο­λι­τι­κό πόλο ανα­τρο­πής. Και πρέ­πει κα­νείς είτε να εθε­λο­τυ­φλεί είτε να κι­νεί­ται με ιδιο­τε­λή κρι­τή­ρια ώστε να θε­ω­ρεί πως ο δρό­μος γι αυτό είναι η συρ­ρί­κνω­ση του προ­γραμ­μα­τι­κού και κι­νη­μα­τι­κού πο­λι­τι­κού ορά­μα­τος ώστε να χω­ρέ­σει σ’ αυτό το εκλο­γι­κό κου­φά­ρι της ΔΗΜΑΡ και η αντι­δρα­στι­κή σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία: ένα πο­λι­τι­κό εγ­χεί­ρη­μα που σχε­δί­α­σε και επέ­βλε­ψε την κα­τα­λή­στευ­ση της κοι­νω­νί­ας από τις τρά­πε­ζες, που με­γέ­θυ­νε δρα­μα­τι­κά την κα­τα­στο­λή φέρ­νο­ντας την κα­τα­στα­τι­κή συρ­ρί­κνω­ση κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών δι­καιω­μά­των, που θε­ω­ρη­τι­κο­ποί­η­σε την ανα­σφά­λι­στη και ελα­στι­κή ερ­γα­σία των 300 ευρώ, όταν και αν υπάρ­χει.

Τι μπο­ρεί να κάνει λοι­πόν ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ για να ενι­σχύ­σει τόσο την «κυ­βερ­νη­σι­μό­τη­τά» του όσο και τον «ρι­ζο­σπα­στι­σμό» του. Είναι δύο έν­νοιες αλ­λη­λο­συ­γκρουό­με­νες;

Είναι εν­δια­φέ­ρον ότι μας ανα­κύ­πτει συχνά το δεύ­τε­ρο σκέ­λος του ερω­τή­μα­τός σας: το αν αρι­στε­ρά και κυ­βερ­νη­σι­μό­τη­τα είναι πράγ­μα­τα αλ­λη­λο­συ­γκρουό­με­να. Το θέμα είναι μεί­ζον και, ιστο­ρι­κά μι­λώ­ντας, πολύ παλιό, όμως η απά­ντη­ση είναι κατά βάση απλή. Όπως έδει­ξε η δρα­μα­τι­κή εμπει­ρία των λαϊ­κών με­τώ­πων (που στις μέρες μας πρό­χει­ρα και ανε­πί­γνω­στα εξω­ρα­ΐ­ζο­νται χωρίς να λαμ­βά­νε­ται υπόψη ότι πρό­κει­ται για αι­μα­τη­ρές ήττες του λαϊ­κού κι­νή­μα­τος) και εγ­χει­ρη­μά­των όπως αυτό του Allende, το να προ­σπα­θεί κά­ποιος να αναι­ρέ­σει τις επι­πτώ­σεις του κα­πι­τα­λι­στι­κού ενα­γκα­λι­σμού εντός του κα­πι­τα­λι­στι­κού πλαι­σί­ου είναι πράγ­μα­τι εγ­χεί­ρη­μα ανέ­φι­κτο. Είναι σαν να θέλει κα­νείς να απο­φύ­γει τον εμπρη­σμό χωρίς να βγει από το οί­κη­μα που καί­γε­ται. Ρι­ζο­σπα­στι­σμός με προσ­δο­κία ιδιω­τι­κών επεν­δύ­σε­ων, με υπο­τα­γή στους υφι­στά­με­νους αστι­κούς θε­σμούς και συ­μπό­ρευ­ση με την κα­νο­νι­κό­τη­τα της ΕΕ πράγ­μα­τι δεν νο­εί­ται. Στον πρώ­ι­μο 21ο αιώνα πόσες άλλες ήττες πρέ­πει να σω­ρεύ­σει το αρι­στε­ρό κί­νη­μα για να το κα­τα­λά­βει; Όμως διό­λου δεν ση­μαί­νει αυτό ότι άλλος δρό­μος δεν υπάρ­χει: Ότι δεν υπάρ­χει ζωή έξω από το οί­κη­μα που καί­γε­ται… Είναι ο δρό­μος της αρι­στε­ρής πο­λι­τι­κής: μιας πο­λι­τι­κής που δεν θα συ­γκρο­τεί­ται μι­ντια­κά και κο­ντό­φθαλ­μα, αλλά θα οι­κο­δο­μεί σο­βα­ρά και με πε­ρί­σκε­ψη το επό­με­νο βήμα μετά την εθνι­κο­ποί­η­ση των τρα­πε­ζών, μετά την ανά­λη­ψη των στρα­τη­γι­κών το­μέ­ων της οι­κο­νο­μί­ας από τους ερ­γα­ζό­με­νους και τους θε­σμούς που θα πρέ­πει να συ­γκρο­τή­σουν, και μετά την ανα­πό­φευ­κτη σύ­γκρου­ση με τον πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νο κα­πι­τα­λι­σμό. Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεν θα υπήρ­χε αν δεν είχαν ανα­δυ­θεί αυτά τα ορά­μα­τα. Η κυ­βερ­νη­σι­μό­τη­τα του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ είτε θα υπάρ­ξει λοι­πόν, μέσα από την επε­ξερ­γα­σία αυτών των ρι­ζο­σπα­στι­κών και διε­θνι­στι­κών ορα­μά­των, είτε δεν θα υπάρ­ξει κα­θό­λου. Να απα­ντή­σω λοι­πόν ρητά: η κυ­βερ­νη­σι­μό­τη­τα όχι μόνο δεν αντί­κει­ται στην ρι­ζο­σπα­στι­κό­τη­τα, αλλά –το ακρι­βώς αντί­θε­το- την προ­ϋ­πο­θέ­τει.

Υπάρ­χει η αί­σθη­ση από πολ­λούς ότι ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ έχει πιά­σει εκλο­γι­κό «τα­βά­νι». Το συμ­με­ρί­ζε­στε; Αν όχι τι πρέ­πει να κάνει προ­κει­μέ­νου να αυ­ξή­σει την εκλο­γι­κή του επιρ­ροή;

Αι­σθά­νο­μαι ότι έχω ήδη απα­ντή­σει. Για λό­γους που θα πρέ­πει επι­στα­μέ­να να ερευ­νή­σου­με, ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δι­στά­ζει να μι­λή­σει ορα­μα­τι­κά αρι­στε­ρά με τρόπο συ­γκε­κρι­μέ­νο –τεί­νει, αντί­θε­τα, να πα­γι­δευ­τεί σε μια θε­σμι­κή κα­νο­νι­κό­τη­τα εναλ­λα­γής στην εξου­σία που όμως εμπνέ­ει όλο και λι­γό­τε­ρο κόσμο. Δια­τρα­νώ­νει, βέ­βαια, με κάθε τρόπο ότι αν έρθει στην εξου­σία η ζωή μας θα αλ­λά­ξει (θα έχου­με «ανα­τρο­πή»), όμως αυτή η αλ­λα­γή θα προ­κύ­ψει πε­ρί­που de facto, χωρίς ου­σια­στι­κές ρή­ξεις –ότι θα επέλ­θει με την απλή πειθώ και τη δια­πραγ­μά­τευ­ση (θα πούμε, λ.χ., στους ευ­ρω­παί­ους «εταί­ρους» ότι θέ­λου­με ρήτρα ανά­πτυ­ξης για την απο­πλη­ρω­μή του χρέ­ους, και αυτοί, εντυ­πω­σια­σμέ­νοι από το εύ­λο­γο του αι­τή­μα­τος, θα το απο­δε­χτούν!). Τέ­τοια πι­θα­νό­τη­τα δεν υπάρ­χει, και ο κό­σμος το κα­τα­λα­βαί­νει. Στο βαθμό που ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ απο­φεύ­γει την εξει­δι­κεύ­σει μια στρα­τη­γι­κής ρήξης, ο κό­σμος αρ­χί­ζει, σι­γά-σι­γά, να τον εκλαμ­βά­νει ως ένα κόμμα… όπως τα άλλα. Αυτό πα­γι­δεύ­ει και ανα­κό­πτει τη δυ­να­μι­κή του.

Η πο­λι­τι­κή από­φα­ση της τε­λευ­ταί­ας ΚΕ είναι επί­σης απο­κα­λυ­πτι­κή ως προς τις συμ­μα­χί­ες. Έγι­ναν εκεί εκ­κλή­σεις σε «βου­λευ­τές, ρεύ­μα­τα και ομά­δες» που δια­τεί­νο­νται ότι έχουν απο­μα­κρυν­θεί από την πο­λι­τι­κή του Μνη­μο­νί­ου, χωρίς όμως να λαμ­βά­νε­ται υπόψη ότι οι φο­ρείς αυτοί εξα­κο­λου­θούν να απο­δέ­χο­νται όλο το υπό­λοι­πο, κατά βάση νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο, σκε­πτι­κό (την ανά­γκη, λ.χ., ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων για να προ­ω­θη­θεί η «αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα» της οι­κο­νο­μί­ας, την ανά­γκη συρ­ρί­κνω­σης –και όχι εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού- του δη­μό­σιου τομέα, κτλ.). Ξε­χνώ­ντας ότι αυτό που ανέ­δει­ξε τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στον εκλο­γι­κό σει­σμό του 2012 ήταν το θαρ­ρα­λέο κά­λε­σμα για μια κυ­βέρ­νη­ση της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς, νο­μί­ζουν με­ρι­κοί ότι αν προ­σεγ­γι­στούν πο­λι­τι­κά αναλ­φά­βη­τοι πο­λι­τευ­τές του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ οι οποί­οι πα­σχί­ζουν με κάθε τρόπο να εγκα­τα­λεί­ψουν το βυ­θι­ζό­με­νο πλοίο τους (επα­να­λαμ­βά­νω: με μη­δα­μι­νή πο­λι­τι­κή επιρ­ροή), ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ θα με­γα­λώ­σει. Τι να πει κα­νείς;

Όμως η άποψη ότι πρέ­πει να πα­ρα­μεί­νου­με εντός του υφι­στά­με­νου πλαι­σί­ου, τα κάνει όλα αυτά ανα­πό­φευ­κτα. Η άποψη, για πα­ρά­δειγ­μα, ότι η επα­να­φο­ρά του βα­σι­κού μι­σθού στα 751 ευρώ θα ισχύ­σει μόνο για όσους προ­σλή­φθη­καν στα χρό­νια των μνη­μο­νί­ων -που έχουν ορι­σμέ­νοι εξ αυ­τών- (και ότι, εν γένει, δεν πρέ­πει να πε­ρι­μέ­νου­με και «θαύ­μα­τα») είναι απόρ­ροια της επι­λο­γής της μη σύ­γκρου­σης. Αυτό ανα­κου­φί­ζει τους κυ­ρί­αρ­χους, απο­ξε­νώ­νει όμως τη λαϊκή βάση. Με τέ­τοια οπτι­κή, ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ όχι μόνο τα­βά­νι έχει πιά­σει, αλλά –όπως είπα και πριν- θα βλέ­πει το τα­βά­νι του ολο­έ­να να συρ­ρι­κνώ­νε­ται (προς όφε­λος Πο­τα­μιών, Ελιών και εν­δε­χο­μέ­νως και άλλων φρού­των, φυ­σι­κών φαι­νο­μέ­νων και ζαρ­ζα­βα­τι­κών –αν όχι του ίδιου του φα­σι­σμού). Από την άλλη, η δυ­νά­μει επιρ­ροή της αρι­στε­ρής οπτι­κής είναι απε­ριό­ρι­στη. Όχι μόνο τα­βά­νι δεν έπια­σε, αλλά στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι λίγο πιο πάνω απ’ το έδα­φος. Όμως η αρι­στε­ρή οπτι­κή θέλει δυο πράγ­μα­τα: ασυμ­φι­λί­ω­τες ρή­ξεις και σο­βα­ρό προ­γραμ­μα­τι­σμό.

Στην Ισπα­νία προ­έ­κυ­ψε το Podemos δίπλα από την πα­ρα­δο­σια­κή Αρι­στε­ρά. Μπο­ρεί να εμ­φα­νι­στεί κάτι πα­ρό­μοιο στην Ελ­λά­δα; Στην Ελ­λά­δα τα αντί­στοι­χα κι­νή­μα­τα των πλα­τειών είχαν υιο­θε­τή­σει τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Τι θα έπρε­πε να δι­δα­χθεί από το πα­ρά­δειγ­μα της Ισπα­νί­ας; Πως μπο­ρεί να στο­χα­στεί προ­κει­μέ­νου να επη­ρε­ά­σει τον τρόπο πα­ρέμ­βα­σής του;

Τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα αέναα συ­νο­μι­λούν με την εκά­στο­τε πο­λι­τι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση που επι­λέ­γουν. Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεν προ­έ­κυ­ψε από συ­νο­μι­λί­ες κο­ρυ­φής ή τη δράση των πα­μπό­νη­ρων δια­νο­ου­μέ­νων του συ­στή­μα­τος, αλλά από συλ­λο­γι­κές δρά­σεις που υπέ­στη­σαν τό­νους δα­κρυ­γό­νων. Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ήταν το κόμμα όλων αυτών. Ήταν το ελ­λη­νι­κό Podemos και κάτι πα­ρα­πά­νω. Όλη αυτή η λαϊκή έκρη­ξη πε­ρί­με­νε τις εξω­συ­στη­μι­κές δια­σα­φη­νί­σεις του «Δεν χρω­στάω, δεν πλη­ρώ­νω, δεν που­λάω» των Πλα­τειών και των λαϊ­κών τους συ­νε­λεύ­σε­ων. Γι αυτό έδω­σαν κύρος και ρόλο σε ένα πο­λι­τι­κό προ­σω­πι­κό που, πριν τα κι­νή­μα­τα, κυ­ριο­λε­κτι­κά αγκο­μα­χού­σε. Και το πο­λι­τι­κό προ­σω­πι­κό τι είπε; Ότι για να διευ­ρυν­θού­με πρέ­πει να απευ­θυν­θού­με σε σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες βου­λευ­τές και ρεύ­μα­τα; Το μόνο που κάνει αυτό είναι να απο­γοη­τεύ­ει. Για να ανα­κάμ­ψει το κί­νη­μα πρέ­πει να δει ξε­κά­θα­ρα μπρο­στά του το επε­ξερ­γα­σμέ­νο όραμα –την προ­ο­πτι­κή της εξό­δου από το αδιέ­ξο­δο σύ­στη­μα. Αυτός είναι ο ρόλος της πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης, αυτό απαι­τεί­ται στις πε­ρι­στά­σεις. Κι αυτό είναι το κα­θή­κον όσων βλέ­πουν τα προ­βλή­μα­τα και κα­τα­νο­ούν τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις της λύσης. Μιλώ συ­γκε­κρι­μέ­να για σχή­μα­τα όπως η Αρι­στε­ρή Πλατ­φόρ­μα, η Πρω­το­βου­λία των 1000, οι 53 και άλ­λους πολ­λούς τόσο εντός όσο και εκτός ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ που ορα­μα­τί­ζο­νται την ενό­τη­τα μιας πραγ­μα­τι­κά ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς. Η αρι­στε­ρή εναλ­λα­κτι­κή είναι υπό­θε­ση όλων των αρι­στε­ρών που αγω­νί­ζο­νται και αγω­νιούν.

Η «αντι­συ­στη­μι­κό­τη­τα» της Χρυ­σής Αυγής

Η ποι­νι­κή δίωξη της Χρυ­σής Αυγής βρί­σκε­ται σε εξέ­λι­ξη.  Πως έχει κα­τα­φέ­ρει να συ­γκρο­τεί την ψευδή συ­νεί­δη­ση της ανι­συ­στη­μι­κό­τη­τας;

Οι αρι­στε­ροί κα­τα­νο­ούν καλά τόσο το χα­ρα­κτή­ρα της Χρυ­σής Αυγής, όσο και τη φύση των διώ­ξε­ων.  Ξέ­ρου­με πώς και γιατί ο φα­σι­σμός είναι το μακρύ χέρι του συ­στή­μα­τος, και ξέ­ρου­με επί­σης τον εξα­κο­λου­θη­τι­κά καί­ριο ρόλο που δια­δρα­μά­τι­σε και δια­δρα­μα­τί­ζει το αντι­φα­σι­στι­κό κί­νη­μα για την αντι­με­τώ­πι­σή της. Το σύ­στη­μα δεν πρό­κει­ται ποτέ να εξα­λεί­ψει τη ΧΑ διότι, πολύ απλά, την χρειά­ζε­ται ως εφε­δρεία. Απο­τε­λεί λοι­πόν εν­δια­φέ­ρον ερώ­τη­μα το πώς τα κα­τα­φέρ­νει η ΧΑ να εμ­φα­νί­ζε­ται με αντι­συ­στη­μι­κό προ­σω­πείο. Το κα­τα­φέρ­νει, θα έλεγα, για δυο βα­σι­κούς λό­γους: πρώ­τον διότι δεν έχουν ακόμα ανα­δει­χθεί όσο έντο­να θα έπρε­πε οι θέ­σεις της σε κοι­νω­νι­κά ζη­τή­μα­τα (το γε­γο­νός, λ.χ., ότι πάντα στρα­τεύ­ε­ται με την ερ­γο­δο­σία), και δεύ­τε­ρον ότι η κρι­τι­κή που γί­νε­ται εστιά­ζε­ται στην αντί­θε­σή της στη λει­τουρ­γία του κοι­νο­βου­λευ­τι­σμού. Μπαί­νει έτσι το δί­λημ­μα (που, σε με­γά­λο βαθμό, δια­μορ­φώ­θη­κε από τους πα­μπό­νη­ρους ορ­γα­νι­κούς δια­νο­ού­με­νους του συ­στή­μα­τος που έλεγα πα­ρα­πά­νω), ότι είτε είναι κα­νείς με τον αστι­κό κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό είτε με τη ΧΑ. Με τον τρόπο αυτό, οι άν­θρω­ποι που στε­λέ­χω­σαν τα πάν­δη­μα κι­νή­μα­τα ενά­ντια στο Μνη­μό­νιο και την κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δια­φθο­ρά δυ­νά­μει ορα­μα­τι­ζό­με­νοι το βά­θε­μα της δη­μο­κρα­τί­ας βρί­σκο­νται πα­γι­δευ­μέ­νοι και αμή­χα­νοι. Αν ερω­τη­θούν, πι­θα­νόν και να συ­ναι­νέ­σουν σε μια δια­τύ­πω­ση που θέλει τη ΧΑ «αντι­συ­στη­μι­κή». Όλα αυτά ση­μαί­νουν ένα πράγ­μα και μο­να­δι­κό: ότι, αντί κάθε λίγο και λι­γά­κι, η Αρι­στε­ρά να δίνει όρ­κους πί­στης στους αστι­κούς «θε­σμούς» και την «ανε­ξάρ­τη­τη» δι­καιο­σύ­νη (ας ανα­λο­γι­στού­με το ρόλο του Συμ­βου­λί­ου Επι­κρα­τεί­ας και του Άρειου Πάγου στα θέ­μα­τα της ΕΡΤ και των κα­θα­ρι­στριών), θα πρέ­πει να επε­ξερ­γα­στεί ένα συ­γκε­κρι­μέ­νο πρό­γραμ­μα δη­μο­κρα­τι­κής εμ­βά­θυν­σης που έμπρα­κτα θα ασκεί κρι­τι­κή στον αστι­κό κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό. Αν γίνει αυτό, λόγω και έργω, τα περί αντι­συ­στη­μι­κό­τη­τας της ΧΑ θα κα­ταρ­ρεύ­σουν εν μια νυκτί, και κάθε κα­τερ­γά­ρης θα κα­θί­σει στον πάγκο του. Και διό­λου ας μη μας απα­σχο­λεί ότι σε μια τέ­τοια επι­λο­γή δεν θα στρα­τευ­τούν οι και­ρο­σκό­ποι του «σο­σια­λι­στι­κού χώρου».

Μπο­ρού­με να μι­λή­σου­με για μιας δια­φο­ρε­τι­κής μορ­φής κοι­νω­νι­κό κί­νη­μα;

Το γε­γο­νός ότι η ΧΑ απέ­κτη­σε μα­ζι­κή βάση δεν την κα­θι­στά κοι­νω­νι­κό κί­νη­μα –σας το λέω ως ερευ­νη­τής με αντι­κεί­με­νο ακρι­βώς τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα, που ορί­ζο­νται ως λόγος και δρά­σεις ενά­ντια σε υφι­στά­με­νες κυ­ριαρ­χί­ες με στόχο τον εκ­δη­μο­κρα­τι­σμό. Ο φα­σι­σμός απο­σκο­πεί στο ακρι­βώς αντί­θε­το, στην απο­λυ­το­ποί­η­ση της κυ­ριαρ­χί­ας. Οι κοι­νω­νι­κοί επι­στή­μο­νες, οι σκε­πτό­με­νοι άν­θρω­ποι και οι αρι­στε­ροί πρέ­πει να χρη­σι­μο­ποιού­με τον όρο «κοι­νω­νι­κό κί­νη­μα» με την απα­ραί­τη­τη φειδώ.