Ο Ιρανός ακαδημαϊκός και ακτιβιστής Peyman Jafari αναφέρει ότι υπάρχει ένας αυξανόμενος ριζοσπαστισμός σε μερίδες της νεολαίας, αλλά όλες οι γενιές συμμετέχουν στην αντίσταση.
Διαδηλωτ(ρι)ές στο Ιράν έχουν πυρπολήσει αστυνομικά τμήματα στις πόλεις καθώς οι διαδηλώσεις για την δολοφονία μιας νεαρής γυναίκας συνεχίζονται για έξι μέρες. Τουλάχιστον επτά άνθρωποι έχουν πεθάνει κατά την προσπάθεια των μπάτσων να διαλύσουν τις διαδηλώσεις, που έχουν ως επίκεντρο κυρίως τις κουρδικές βορειοδυτικές περιοχές, αλλά και την πρωτεύουσα, την Τεχεράνη.
Οι διαδηλώσεις αποτελούν τη συνέχεια από μία σειρά κινητοποιήσεων των από κάτω ενάντια σε βυθισμένες σε κρίση ιρανικές κυβερνήσεις, από το 2019 και μετά. Οι τρέχουσες διαδηλώσεις ξεκίνησαν το Σάββατο, μετά την δολοφονία της Μάσχα Αμίνι την προηγούμενη μέρα.
Η Μάσχα έπεσε σε κόμμα ενώ βρισκόταν σε κέντρο κράτησης, καθώς είχε συλληφθεί την προηγούμενη Τετάρτη από τις «περιπολίες καθοδήγησης», οι οποίες εφαρμόζουν τους θρησκευτικούς νόμους του Ιράν. Πέθανε τρεις μέρες αργότερα στο νοσοκομείο.
Η αστυνομία ισχυρίζεται ότι η Μάσχα συνελήφθη επειδή δεν φόραγε το χιτζάμπ της (μαντήλα) σωστά, ώστε να καλύπτει εντελώς τα μαλλιά της. Επίσης αρνούνται ότι οι αστυνομικοί την χτύπησαν με τα γκλομπ και την κοπάνησαν πάνω σε ένα περιπολικό. Εν αντιθέσει, ισχυρίζονται ότι υπέστη καρδιακή προσβολή, αλλά η οικογένεια της λέει ότι δεν αντιμετώπιζε κανένα πρόβλημα υγείας.
Μετά το νέο του θανάτου της, οι διαδηλωτ(ρι)ές υιοθέτησαν το σύνθημα «Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία». Σε πολλές διαδηλώσεις, οι γυναίκες αφαιρούν τις μαντήλες τους και κόβουν τα μαλλιά τους, αψηφώντας τον ιρανικό νόμο.
Όμως, ο Ιρανός ακαδημαϊκός και ακτιβιστής Peyman Jafari ανέφερε στο Socialist Worker ότι οι διαδηλώσεις δεν εναντιώνονται τόσο στην ίδια την μαντήλα ως τέτοια, όσο στην βίαια επιβολή της ως υποχρεωτική.
«Οι γυναίκες και η νεολαία είναι στην πρώτη γραμμή, αλλά οι διαδηλώσεις έχουν μικτή συμμετοχή και από όλες τις γενιές» είπε. «Στις νεότερες γενιές ενισχύεται η αντίληψη ότι το κράτος δεν πρέπει να παρεμβαίνει στην καθημερινή ζωή τους, στην κοινωνική ζωή τους».
«Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ενάντια στην θρησκεία ή ενάντια στο χιτζάμπ. Στην πραγματικότητα το ζήτημα αφορά την ελευθερία του να το φοράνε ή όχι. Μίλαγα με μία φίλη που συμμετέχει στις διαδηλώσεις και η μητέρα της, η οποία φοράει χιτζάμπ, την υποστηρίζει. Πολλές από αυτές τις γυναίκες (ΣτΜ: που συμμετέχουν στις πορείες) θα έχουν μητέρες, γιαγιάδες, θείες, ακόμα και φίλες που φοράνε χιτζάμπ».
«Οπότε το θέμα ξεπερνάει τα όρια αντιπαράθεσης θρησκευόμενων και άθρησκων. Έχει να κάνει με την ελευθερία του να φοράς ότι θες».
Οι διαδηλώσεις έρχονται εν μέσω μιας πολυετούς κρίσης που έχει πλήξει διαδοχικές ιρανικές κυβερνήσεις και συνεχών κυμάτων αντίστασης. Το Ιράν υποφέρει από οικονομικές κρίσεις που προκαλούν οι κυρώσεις της Δύσης και οι μεταρρυθμίσεις που έχουν στόχο να ανοίξουν την οικονομία σε ιδιωτικοποιήσεις και στην αγορά.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να προκύπτουν συνεχώς διαδηλώσεις και απεργίες, κυρίως ενάντια στην φτώχεια, την ανεργία και τις ελλείψεις. Ξεκίνησαν με μια σειρά διαδηλώσεων στις αρχές του 2019, όταν οι δυνάμεις καταστολής δολοφόνησαν περίπου 1.500 ανθρώπους.
Πιο πρόσφατα, υπήρξαν κινητοποιήσεις νωρίτερα φέτος, όταν η κυβέρνηση έκοψε τις επιδοτήσεις για βασικά τρόφιμα. Αυτό, σε συνδυασμό με μια διαρκώς αυξανόμενη εργατική τάξη στις πόλεις και την αύξηση της γυναικείας συμμετοχής στην εργασία και στα πανεπιστήμια, δημιούργησε τις συνθήκες για κοινωνική εξέγερση.
Ως απάντηση σε αυτά τα προβλήματα, η κυβέρνηση του Ιμπραήμ Ραΐζι υποσχέθηκε ακόμα πιο αυστηρή εφαρμογή των θρησκευτικών νόμων, σε μια προσπάθεια να συσπειρώσει την συντηρητική κοινωνική της βάση. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα να βαθύνει περισσότερο το χάσμα μεταξύ της κυβέρνησης και των νεότερων γενιών που θέλουν περισσότερη ελευθερία, ενώ η υψηλή ανεργία και η φτώχεια διαβρώνει την υποστήριξή της.
Ρεπορτάζ στα δυτικά ΜΜΕ έχουν εστιάσει στο σύνθημα «Κάτω ο δικτάτορας» που καταγράφεται σε κάποιες από τις διαδηλώσεις. Οι δυτικές κυβερνήσεις, οι οποίες βλέπουν το Ιράν ως αντίπαλο στην κυριαρχία των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή, συχνά δηλώνουν υποστήριξη σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις.
Αλλά, όπως αναφέρει και ο Peyman, οι διαδηλωτ(ρι)ές επίσης φωνάζουν «Κάτω ο καταπιεστής, είτε είναι ο Ανώτατος Ηγέτης, είτε ο Σάχης». Αυτό αναφέρεται τόσο στο σημερινό ιρανικό καθεστώς όσο και στην στηριζόμενη από την Δύση δικτατορία που ανέτρεψε η επανάσταση του 1979.
Εν αντιθέσει, ο Peyman λέει ότι το βασικό σύνθημα των διαδηλώσεων «Γυναίκες, Ζωή ελευθερία» συνδυάζει τα πολιτικά και οικονομικά αιτήματα σε μία ευρύτερη εξέγερση ενάντια στο σύστημα.
«Το Γυναίκες, Ζωή, Ελευθερία βάζει το ζήτημα του σεξισμού στο επίκεντρο» λέει ο Peyman. «Ζωή σημαίνει ότι κάθε άνθρωπος θέλει να έχει μία καλή ζωή –αυτό αναφέρεται και σε εργάτ(ρι)ες και σε φτωχούς και ούτω καθεξής. Και ελευθερία σημαίνει ελευθερία από την κρατική καταστολή».
Και προσθέτει: «Νομίζω πραγματικά ότι αυτό είναι το αίσθημα που ενισχύεται μέσα στους κόλπους των ριζοσπαστικών τμημάτων της νεολαίας που εναντιώνονται σε όλο το σύστημα. Αυτό οφείλεται τόσο στη διαφθορά και την οικονομική κακοδιαχείριση, όσο και στην καταπάτηση των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών».