Πίσω από τις μαζικές διαδηλώσεις και την άγρια καταστολή στη Ρωσία: Η απελπισία μιας ολόκληρης γενιάς

Οι συλ­λη­φθέ­ντες ξε­περ­νούν τις 10.000 και αντι­με­τω­πί­ζουν βα­ριές κα­τη­γο­ρί­ες που, στη Ρωσία του Πού­τιν, οδη­γούν σε πο­λυ­ε­τή φυ­λά­κι­ση. Οι τραυ­μα­τί­ες κατά τις συ­γκρού­σεις με τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής φαί­νε­ται ότι ξε­περ­νούν κάθε προη­γού­με­νο ρεκόρ, αν και το κα­θε­στώς όπως και τα ελεγ­χό­με­να μί­ντια απο­φεύ­γουν να δώ­σουν συ­γκε­κρι­μέ­νους αριθ­μούς. Την επο­μέ­νη των δια­δη­λώ­σε­ων υπήρ­ξε κύμα απο­βο­λής φοι­τη­τών από τα πα­νε­πι­στή­μια, αλλά και απο­λύ­σε­ων των πα­νε­πι­στη­μια­κών που προ­σπά­θη­σαν να υπε­ρα­σπί­σουν τους φοι­τη­τές και τις φοι­τή­τριές τους. Οι κυ­βερ­νη­τι­κές δυ­νά­μεις ενερ­γο­ποί­η­σαν όλο το πλέγ­μα των ελεγ­χό­με­νων από το κρά­τος και την εκ­κλη­σία «κοι­νω­νι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων» προ­κει­μέ­νου να εκ­βιά­σουν τους μα­θη­τές να πα­ρα­μεί­νουν ανε­νερ­γοί στα σχο­λεία.

Οι δια­δη­λω­τές απαι­τού­σαν την άμεση απε­λευ­θέ­ρω­ση του Να­βάλ­νι, αλλά στις δια­δη­λώ­σεις κυ­ριάρ­χη­σαν τα συν­θή­μα­τα οργής κατά του Πού­τιν. Και το κί­νη­μα αυτό βρί­σκει το κα­θε­στώς του Πού­τιν σε μια πολύ «ευαί­σθη­τη» στιγ­μή.

Ο συ­να­σπι­σμός γύρω από τον Πού­τιν (παλιό αξιω­μα­τού­χο της KGB) ανέ­λα­βε να βγά­λει τη Ρωσία από τον βάλτο της επο­χής Γέλ­τσιν, της επο­χής της άγριας με­τά­βα­σης από το δια­λυ­μέ­νο κρα­τι­κό κα­πι­τα­λι­σμό στη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη-ιδιω­τι­κο­ποι­η­μέ­νη «νέα εποχή» του κα­πι­τα­λι­σμού. Συ­σπεί­ρω­σε γύρω του τη νο­μεν­κλα­τού­ρα των κρα­τι­κών γρα­φειο­κρα­τιών αλλά και τους ισχυ­ρό­τε­ρους ολι­γάρ­χες που είχαν ήδη ανα­δυ­θεί, με πρό­γραμ­μα την «ισχυ­ρή Ρωσία». Με μια οι­κο­νο­μι­κή στρα­τη­γι­κή που στη­ρι­ζό­ταν στις εξα­γω­γές πε­τρε­λαί­ου, φυ­σι­κού αε­ρί­ου, ορυ­κτών και στρα­τη­γι­κής ση­μα­σί­ας «σπά­νιων γαιών» (πο­λύ­τι­μες πρώ­τες ύλες για την ηλε­κτρο­νι­κή και πο­λε­μι­κή βιο­μη­χα­νία) είχε ση­μα­ντι­κές επι­τυ­χί­ες. Η οι­κο­νο­μι­κή ανα­σύ­ντα­ξη συν­δυά­στη­κε με τη στρα­τιω­τι­κή και δι­πλω­μα­τι­κή ανα­σύ­ντα­ξη και η Ρωσία «επέ­στρε­ψε» ως με­γά­λος παί­κτης στην Ευ­ρα­σία, ανα­βαθ­μί­ζο­ντας στα­δια­κά τις προ­ο­πτι­κές της και στο πεδίο του πα­γκό­σμιου αντα­γω­νι­σμού.

Στο εσω­τε­ρι­κό της με­γά­λης χώρας, αυτό σή­μαι­νε μια διαρ­κή αύ­ξη­ση της εκ­με­τάλ­λευ­σης και της κα­τα­πί­ε­σης, σε συν­δυα­σμό με την ενί­σχυ­ση του με­γα­λο­ρω­σι­κού εθνι­κι­σμού. Στην οι­κο­νο­μία και στην κοι­νω­νι­κή πο­λι­τι­κή ο Πού­τιν ακο­λου­θεί έναν αδί­στα­κτο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό, με απο­τέ­λε­σμα την ακραία με­γέ­θυν­ση των κοι­νω­νι­κών ανι­σο­τή­των. Στο πο­λι­τι­κό πεδίο, όμως, ο φι­λε­λευ­θε­ρι­σμός του Πού­τιν με­τα­τρέ­πε­ται σε ακραίο αυ­ταρ­χι­σμό: οι πο­λι­τι­κές και συν­δι­κα­λι­στι­κές ελευ­θε­ρί­ες, τα στοι­χειώ­δη δη­μο­κρα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα, υπάρ­χουν μόνο στα χαρ­τιά. Εάν και όποτε κά­ποιος προ­σπα­θεί να τα ασκή­σει, ή να τα επι­κα­λε­στεί, συ­να­ντά τη γυμνή τρο­μο­κρα­τι­κή απά­ντη­ση. Γι’ αυτό άλ­λω­στε η ακρο­δε­ξιά και οι (ισχυ­ρές) φα­σι­στι­κές δυ­νά­μεις, δεν λει­τουρ­γούν στη Ρωσία ως αντι­πο­λί­τευ­ση, αλλά ως εσω­τε­ρι­κή συ­νι­στώ­σα του κα­θε­στώ­τος Πού­τιν.

Η πτώση των τιμών του πε­τρε­λαί­ου, του αε­ρί­ου και των ορυ­κτών πρώ­των υλών, όπως και η ση­μα­ντι­κή μεί­ω­ση της ζή­τη­σης για αυτά λόγω της διε­θνούς κρί­σης, έχει οδη­γή­σει αυτό το κα­θε­στώς σε αστα­θή ισορ­ρο­πία, για πρώτη φορά μετά από 20 χρό­νια. Η υπο­βό­σκου­σα ερ­γα­τι­κή και λαϊκή αγα­νά­κτη­ση απέ­να­ντι στην ακραία φτώ­χεια και τη μα­ζι­κή εξα­θλί­ω­ση, απει­λεί να εκ­φρα­στεί. Η απά­ντη­ση του Πού­τιν, που ορ­γα­νώ­νει την πα­ρα­μο­νή του στην εξου­σία για τις επό­με­νες… δε­κα­ε­τί­ες, είναι απλή: έντα­ση της εκ­με­τάλ­λευ­σης, έντα­ση της κα­τα­πί­ε­σης.

Η αντι­πο­λί­τευ­ση που εκ­προ­σω­πεί ο Να­βάλ­νι απέ­να­ντι στο κα­θε­στώς Πού­τιν, είχε επι­τυ­χί­ες στα προη­γού­με­να χρό­νια. Γι’ αυτό του απα­γο­ρεύ­τη­κε η συμ­με­το­χή στις εκλο­γές και ορ­γα­νώ­θη­κε η από­πει­ρα δο­λο­φο­νί­ας του. Ο Να­βάλ­νι ευαγ­γε­λί­ζε­ται τον οι­κο­νο­μι­κό φι­λε­λευ­θε­ρι­σμο. Ξε­κί­νη­σε την κα­ριέ­ρα του σαν υπο­στη­ρι­κτής των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, στον πε­ρί­γυ­ρο των ολι­γαρ­χών που ανα­δύ­ο­νταν από την κρίση του κρα­τι­κο­κα­πι­τα­λι­στι­κού τομέα. Όμως είναι ένας «φι­λε­λεύ­θε­ρος» α λα Ρω­σι­κά. Υπήρ­ξε υπο­στη­ρι­κτής του με­γα­λο­ρω­σι­κού εθνι­κι­σμού και των ρα­τσι­στι­κών δια­κρί­σε­ων σε βάρος των «μη κα­θα­ρών Ρώσων». Δια­γρά­φη­κε ως ρα­τσι­στής από το κόμμα στο οποίο πρω­το­δρα­στη­ριο­ποι­ή­θη­κε (το φι­λε­λεύ­θε­ρο «Για­μπλό­κο». Σή­με­ρα ισχυ­ρί­ζε­ται ότι έχει ανα­θε­ω­ρή­σει αυτές τις «ακραί­ες» από­ψεις της νιό­της του, ενώ στο οι­κο­νο­μι­κό του πρό­γραμ­μα έχει συ­μπε­ρι­λά­βει κά­ποια στοι­χεία ανα­δια­νο­μής, υπο­στη­ρί­ζο­ντας μια αύ­ξη­ση των μι­σθών και των χα­μη­λών συ­ντά­ξε­ων. Πάνω απ’ όλα, ο Να­βάλ­νι είναι «λαϊ­κι­στής». Προ­βά­λει τη δη­μιουρ­γία ενός πο­λι­τι­κού ρεύ­μα­τος, χωρίς σαφές πρό­γραμ­μα, χωρίς συ­γκρό­τη­ση και δε­σμεύ­σεις, που θα μπο­ρεί να νι­κή­σει στις εκλο­γές και να αλ­λά­ξει τον Πού­τιν με έναν άλλον ισχυ­ρό «ηγέτη»: προ­φα­νώς τον Να­βάλ­νι που έχει κα­τορ­θώ­σει να επι­βά­λει τον εαυτό του ως την «έξυ­πνη ψήφο», τη μο­να­δι­κή απο­τε­λε­σμα­τι­κή εναλ­λα­κτι­κή απέ­να­ντι στον Πού­τιν. Σε αυτήν τη κα­μπά­νια, κε­ντρι­κό στοι­χείο είναι η κα­ταγ­γε­λία της δια­φθο­ράς και της «πο­λυ­τε­λούς δια­βί­ω­σης» των αν­θρώ­πων του κα­θε­στώ­τος. Μετά τη σύλ­λη­ψη του Να­βάλ­νι, ο μη­χα­νι­σμός γύρω του αντέ­δρα­σε με τη δη­μο­σιο­ποί­η­ση ενός βί­ντεο για το πο­λυ­τε­λές ανά­κτο­ρο του Πού­τιν στις ακτές της Μαύ­ρης Θά­λασ­σας. Υπο­λο­γί­ζε­ται ότι το βί­ντεο αυτό το είδαν πε­ρί­που 80-100 εκα­τομ­μύ­ρια Ρώσοι. Οι «σε­λί­δες» του μη­χα­νι­σμού Να­βάλ­νι στα κοι­νω­νι­κά δί­κτυα έχουν 6 εκα­τομ­μύ­ρια εγ­γε­γραμ­μέ­νους συν­δρο­μη­τές.

Όμως η δύ­να­μη που εκ­φρά­στη­κε στις δια­δη­λώ­σεις ήταν ου­σια­στι­κά δια­φο­ρε­τι­κή. Πολ­λοί ανα­λυ­τές υπο­γραμ­μί­ζουν την κα­χυ­πο­ψία των ερ­γα­τι­κών και λαϊ­κών μαζών στη Ρωσία, με βάση τις κοι­νω­νι­κές εμπει­ρί­ες των τε­λευ­ταί­ων δε­κα­ε­τιών, που δεν πεί­θο­νται εύ­κο­λα απέ­να­ντι σε διά­φο­ρες υπο­σχέ­σεις, θέ­το­ντας το ερώ­τη­μα αν αυτές οδη­γούν πράγ­μα­τι σε ένα κα­λύ­τε­ρο μέλ­λον από τη ση­με­ρι­νή κα­τά­στα­σή τους. Πολ­λές και δια­φο­ρε­τι­κές με­τρή­σεις ανέ­δει­ξαν ότι ανά­με­σα στους δια­δη­λω­τές του Γε­νά­ρη υπήρ­χε η ανα­γνώ­ρι­ση ενός θάρ­ρους του Να­βάλ­νι στη σύ­γκρου­ση με τον Πού­τιν, αλλά επί­σης και η δυ­σπι­στία απέ­να­ντι στο οι­κο­νο­μι­κό και κοι­νω­νι­κό πρό­γραμ­μά του. Είναι μια ει­κό­να πα­ρά­ται­ρη σε σχέση με τις δικές μας εμπει­ρί­ες του αγώνα στη Δύση, αλλά κα­τα­νοη­τή αν συ­νυ­πο­λο­γι­στούν οι συ­νέ­πειες της πο­λι­τι­κής ερή­μω­σης επί δε­κα­ε­τί­ες, οι συ­νέ­πειες της κα­τάρ­γη­σης των στοι­χειω­δών δη­μο­κρα­τι­κών ελευ­θε­ριών.

Η Αρι­στε­ρά στη Ρωσία πα­ρα­μέ­νει αδύ­να­μη. Οι βα­σι­κές ορ­γα­νώ­σεις και ομά­δες της κρά­τη­σαν μια τα­κτι­κή συμ­με­το­χής στις δια­δη­λώ­σεις, αλλά με πο­λι­τι­κή ανε­ξαρ­τη­σία και προ­σπά­θεια για δια­κρι­τό­τη­τα απέ­να­ντι στο «μη­χα­νι­σμό» Να­βάλ­νι. Όπως έγρα­ψε ο Ίλια Μπου­τρα­ΐ­σκις (ιστο­ρι­κός στη Μόσχα και αρι­στε­ρός ακτι­βι­στής): «Η συμ­με­το­χή σε αυτό το κί­νη­μα –με το δικό μας πρό­γραμ­μα και τις δικές μας διεκ­δι­κή­σεις– είναι σή­με­ρα ο μο­να­δι­κός δρό­μος για την Αρι­στε­ρά στη Ρωσία. Έτσι κι αλ­λιώς, μόνο η Αρι­στε­ρά μπο­ρεί να εκ­φρά­σει με συ­γκε­κρι­μέ­νο τρόπο πο­λι­τι­κά, τα συ­ναι­σθή­μα­τα και τους λό­γους που σπρώ­χνουν τους αν­θρώ­πους στη δρα­στή­ρια συμ­με­το­χή στις δια­μαρ­τυ­ρί­ες: την κοι­νω­νι­κή ανι­σό­τη­τα, την υπο­βάθ­μι­ση του κοι­νω­νι­κού κρά­τους (και ει­δι­κά στον τομέα της υγεί­ας μπρο­στά στην δρα­μα­τι­κή επι­δεί­νω­ση της παν­δη­μί­ας), την αστυ­νο­μι­κή βία και την απο­νέ­κρω­ση των στοι­χειω­δών δη­μο­κρα­τι­κών δι­καιω­μά­των –ει­δι­κά στους χώ­ρους ερ­γα­σί­ας».

Και όπως υπο­γράμ­μι­σε ο Κίριλ Με­ντ­βέ­ντεφ (μου­σι­κός, σο­σια­λι­στής ακτι­βι­στής, αρ­χι­συ­ντά­κτης στο Zanovo-media): «η ση­με­ρι­νή κα­τά­τσα­ση ανοί­γει ση­μα­ντι­κές δυ­να­τό­τη­τες για την πο­λι­τι­κή της Αρι­στε­ράς. Που, με ένα συν­δυα­σμό θάρ­ρους και λο­γι­κής, μπο­ρεί να πα­ρά­ξει ένα κύμα κι­νη­το­ποί­η­σης πιο ισχυ­ρό από αυτό που ήδη εί­δα­με, αλλά με ένα πρό­γραμ­μα διεκ­δι­κή­σε­ων πιο τολ­μη­ρό και πιο συ­γκε­κρι­μέ­νο από τον εκλο­γι­κό λαϊ­κι­σμό του Να­βάλ­νι».

Απέ­να­ντι στα θύ­μα­τα της κα­τα­στο­λής του πε­ρα­σμέ­νου Γε­νά­ρη στη Ρωσία, η Αρι­στε­ρά στη Δύση οφεί­λει να δεί­ξει αλ­λη­λεγ­γύη και συ­μπα­ρά­στα­ση. Θα είναι ένα μή­νυ­μα πο­λύ­τι­μο για την κα­τά­στα­ση που αντι­με­τω­πί­ζουν εκεί σή­με­ρα, αλλά ακόμα πιο πο­λύ­τι­μο για τις πο­λι­τι­κές προ­ο­πτι­κές του αύριο.