ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟ ΩΣ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΡΩΗΝ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

Η διαδικασία διήρκεσε από τις 4.00 μ.μ. έως τις 12.00 τα μεσάνυχτα και η συζήτηση που έλαβε χώρα χαρακτηρίζει τη διολίσθηση του οργάνου σε διαδικασίες και αποφάσεις που δεν συνάδουν με την επιστημονική αντικειμενικότητα και την αυτονομία του.

2. Η εισήγηση της αρμόδιας διεύθυνσης του ΥΠΠΟΑ, η οποία υπογράφεται από τις συντάκτριες Αθανασία Γκουσιάκη και Αθηνά Κούτση, αρχιτέκτονες μηχανικούς, τον Προϊστάμενο του Τμήματος Προστασίας και Διαχείρισης Νεωτέρων και Σύγχρονων Μνημείων και Μνημείων Τεχνικού Πολιτισμού, Αλέξανδρο Ξενάκη, αρχιτέκτονα μηχανικό, και την Προϊσταμένη της Διεύθυνσης  Αμαλία Ανδρουλιδάκη,  αρχιτέκτονα μηχανικό,  αφορούσε στα παρακάτω κτίρια και τεχνικές εγκαταστάσεις :

α) Το κέλυφος του αρχικού κτιρίου του Δυτικού Αεροσταθμού (αίθουσα αφίξεων – αναχωρήσεων),

β)  Τον  παλαιό πύργο ελέγχου του Αεροσταθμού,

γ)  Το Αγγλικό υπόστεγο (Παγόδα) και

δ) Τον αρχικό πυρήνα του συγκροτήματος του πρώην Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων Αθηνών (νυν κτήρια Υ.Π.Α.), φερομένης ιδιοκτησίας Ελληνικού Δημοσίου και ΤΑΙΠΕΔ Α.Ε.

Σημειωτέον ότι ήδη έχουν κηρυχθεί διατηρητέα με προγενέστερες αποφάσεις το συγκρότημα του Ανατολικού Αεροσταθμού και τα τρία υπόστεγα της Πολιτικής Αεροπορίας.

Η Επιτροπή μας προσέθεσε στα κτίρια αυτά, σύμφωνα και με τις προτάσεις της Αρχιτεκτονικής Σχολής ΕΜΠ, τον νέο πύργο ελέγχου, τον υδατόπυργο επί της Λεωφόρου Βουλιαγμένης και το Εθνικό Αθλητικό Κέντρο Αγίου Κοσμά.

Τούτων δεδομένων υποστηρίξαμε πλήρως την εισήγηση της αρμόδιας διεύθυνσης του ΥΠΠΟΑ και τα προτεινόμενα προς χαρακτηρισμό κτίρια.

3.  Επισημάναμε ότι για την αξιοποίηση του δημοσίου ακινήτου Ελληνικού η Επιτροπή μας έχει καταθέσει εναλλακτικό σχέδιο συμβατό με το πνεύμα του τόπου, την οικολογική ισορροπία και την οικονομική/κοινωνική ανασυγκρότηση της ευρύτερης περιοχής. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το θέμα των νεωτέρων μνημείων που διασώζονται στην περιοχή είναι ένα αυτοτελές θέμα και η κήρυξή τους πρέπει να προχωρήσει ανεξάρτητα από τις προωθούμενες επιλογές αξιοποίησης του ακινήτου και τις απαιτήσεις της κατ’ αρχήν επενδύτριας εταιρείας Lamda Development, τις οποίες εξυπηρετεί απαρέγκλιτα το ΤΑΙΠΕΔ.

Ειδικότερα υποστηρίξαμε ότι η περιοχή του Ελληνικού χαρακτηρίστηκε για πάνω από 60 χρόνια από την παρουσία του πρώτου και μεγαλύτερου διεθνούς αεροδρομίου της χώρας, που αποτέλεσε αψευδή μάρτυρα της οικονομικής, κοινωνικής και τεχνολογικής εξέλιξης καθώς και της νεώτερης πολιτικής ιστορίας της χώρας. Ως εκ τούτου, θεωρούμε απολύτως αναγκαίο και αυτονόητο να διατηρηθεί από την ιστορική αυτή μνήμη ένα ευδιάκριτο αποτύπωμα στο χώρο.

Ιδιαίτερα τονίσαμε την τεχνολογική καινοτομία και την αισθητική αξία του Υποστέγου Ολυμπιακής Αεροπλοΐας και του Αγγλικού Υποστέγου «Παγόδα», όπως και την τυπολογική  και μορφολογική σπουδαιότητα του συγκροτήματος των Κτιρίων του πρώην Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων, που αποτελεί χώρο στέγασης της νυν Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (Υ.Π.Α.). Η ΥΠΑ δεν θα έπρεπε να μετεγκατασταθεί από την περιοχή, σε κάθε περίπτωση όμως το συγκρότημα του Αμερικανικού Κολλεγίου Θηλέων, με την πλούσια βλάστηση που το περιβάλλει, αποτελεί ένα σημαντικό ιστορικά πρότυπο εκπαιδευτικό κτίριο, από τα λίγα που διασώζονται ολοκληρωμένα στη χώρα, η λειτουργία του οποίου εισήγαγε πρότυπες και νεωτερικές εκπαιδευτικές μεθόδους.    

Η Επιτροπή μας έθεσε τα παρακάτω εύλογα ερωτήματα στους υποστηρίζοντες την κατεδάφιση, ως μη αξιόλογων, όλων σχεδόν των προτεινόμενων από την αρμόδια διεύθυνση κτιρίων και εγκαταστάσεων. Στην έκταση των 6.200 στρ. του ακινήτου του Ελληνικού και στην προωθούμενη επένδυση της Lamda Development, η εξυπηρέτηση της οποίας κυριαρχούσε σε ορισμένες παρεμβάσεις μελών του ΚΣΝΜ και φορέων που πήραν μέρος στη διαδικασία, η δόμηση ανέρχεται έως και 3.600.000 τμ. ενώ τα σχέδια βρίσκονται σε πολύ αρχικό στάδιο. Είναι πολύ απλό λοιπόν να συμπεριληφθούν στο σχεδιασμό τα ελάχιστα προτεινόμενα σωζόμενα μνημεία-ίχνη της ιστορίας και της κοινωνικής μνήμης του τόπου, που ζητούσε η αρμόδια διεύθυνση του ΥΠΠΟΑ και κατ’ ελάχιστον οι παρακάτω φορείς: ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Αττικής, Αρχιτεκτονική Σχολή Αθήνας, ICOMOS, TICCHI, Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ, Πολιτιστικό Κέντρο Εργαζομένων Ολυμπιακής Αεροπορίας (ΠΟΛΚΕΟΑ), Σύλλογος Αποφοίτων Κολλεγίου Αθηνών, Δήμος Αλίμου.     

4.  Η  συνεδρίαση του ΚΣΝΜ θέτει κατά τη γνώμη μας μείζονα ερωτήματα.

Πρώτον και βασικό: το ΤΑΙΠΕΔ που είχε κληθεί, όπως και η Ελληνικό ΑΕ, έκανε εκτενή αντιεισήγηση με υπογραφές τριών καθηγητών Αρχιτεκτονικής, οι οποίοι εκπόνησαν αμειβόμενη μελέτη για το Ταμείο. Μέχρι σήμερα στο ΚΣΝΜ κατατίθεται η εισήγηση της αρμόδιας Διεύθυνσης ενώ τα μέλη του οργάνου και οι προσκεκλημένοι φορείς τοποθετούνται προφορικά ή/και γραπτά. Η πρόθεση να υποσκελιστεί η υπηρεσία και να υποκατασταθεί από την εισήγηση του ΤΑΙΠΕΔ ήταν σαφής, πολύ περισσότερο που οι εισηγητές της, με τρόπο αδόκιμο και προσβλητικό για την Αρχιτεκτονική Σχολή Αθήνας - η οποία ασχολείται με το θέμα ήδη από την μετεγκατάσταση του αεροδρομίου - προέβαλαν εαυτούς ως «εκπροσώπους» τριών Αρχιτεκτονικών Σχολών, ενώ στη συγκεκριμένη περίπτωση είχαν ρόλο μελετητικής ομάδας τεχνικών συμβούλων που εργάστηκε για το ΤΑΙΠΕΔ.

Η εισήγηση της Διεύθυνσης δεν οφείλει να γίνεται σε κάθε περίπτωση αποδεκτή, αλλά το να απορριφθεί με επιχειρήματα που ορμώνται από την ανάγκη κατεδάφισης και των ελάχιστων τεκμηρίων ιστορικής μνήμης σε μια ελεύθερη έκταση 6.200 στρ. είναι μια θέση ανεξήγητη. Ουσιαστικά καθιστά τον επενδυτή ρυθμιστή και της παραμικρής λεπτομέρειας στο σχεδιασμό του χώρου.

Οι δανειακές συμβάσεις και τα μνημόνια έχουν περιορίσει δραματικά την άσκηση ανεξάρτητης πολιτικής από τη Βουλή και τις υπηρεσίες του ελληνικού κράτους. Είναι πάντως αδιανόητο, όταν δεν υπάρχει καμία τυπική δέσμευση, να υποβαθμίζονται οι υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ και να παρακάμπτονται καθ’ ύλην αρμόδιοι κοινωνικοί και επιστημονικοί φορείς στο όνομα της βούλησης του ΤΑΙΠΕΔ να έχει, ως εντολοδόχος  του «επενδυτή», τον απόλυτο έλεγχο του χώρου. 

5.  Τα παραπάνω οδήγησαν να μην κηρυχθεί διατηρητέο κανένα νεώτερο μνημείο στο Ελληνικό, πλην τμήματος της «Παγόδας» το οποίο όμως πρέπει να μεταφερθεί αλλού!

Έτσι λύνονται τα χέρια του «επενδυτή» να σχεδιάσει όπου και όπως νομίζει. Εδώ η επιστήμη σηκώνει τα χέρια.

6.   Η Επιτροπή Αγώνα για το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού θα συνεχίσει τον αγώνα της στο συγκεκριμένο θέμα των νεωτέρων μνημείων και σε όλα τα υπόλοιπα που αφορούν στη συγκεκριμένη «επένδυση» του Ελληνικού.