Βολιβία: Ηχηρό χαστούκι στους πραξικοπηματίες

Με την ολο­κλή­ρω­ση της κα­τα­μέ­τρη­σης των ψήφων, επι­βε­βαιώ­θη­κε (κι ενι­σχύ­θη­κε) το εύρος του θριάμ­βου του MAS στις εκλο­γές στη Βο­λι­βία.

Το βο­λι­βια­νό εκλο­γι­κό σύ­στη­μα απαι­τεί είτε πο­σο­στό με­γα­λύ­τε­ρο του 50% είτε δια­φο­ρά με­γα­λύ­τε­ρη των 10 μο­νά­δων, για να εκλε­γεί κα­νείς πρό­ε­δρος από τον πρώτο γύρο. Δεν υπήρ­χε αμ­φι­βο­λιά για την πρω­τιά του Άρτσε, αλλά το εν­δια­φέ­ρον όλων στρε­φό­ταν στο αν θα χτί­σει δια­φο­ρά 10 μο­νά­δων ή θα οδη­γη­θού­με σε δεύ­τε­ρο γύρο. Το απο­τέ­λε­σμα ήταν συ­ντρι­πτι­κό.  

Ο Λούις Άρτσε Κα­τα­κό­ρα κερ­δί­ζει το 55% των ψήφων, με 26 μο­νά­δες δια­φο­ρά από τον δεύ­τε­ρο Κάρ­λος Μέσα. Πα­ράλ­λη­λα, το MAS κερ­δί­ζει την πλειο­ψη­φία και στα δύο κοι­νο­βου­λευ­τι­κά σώ­μα­τα (Βουλή και Γε­ρου­σία).

Ένα χρόνο πριν, η νίκη του Μο­ρά­λες από τον πρώτο γύρο ήταν ορια­κή (με βάση τα δε­δο­μέ­να του βο­λι­βια­νού συ­στή­μα­τος πάντα -υπάρ­χουν δυ­τι­κές κυ­βερ­νή­σεις που με τέ­τοια πο­σο­στά θα θε­ω­ρού­νταν πα­νί­σχυ­ρες και λα­ο­φι­λέ­στα­τες): Είχε κερ­δί­σει 47,08% απέ­να­ντι στο 36,51% του Μέσα, ενώ άλλο ένα 8,8% έπαιρ­νε ο ακρο­δε­ξιός ευαγ­γε­λι­στής Τσι Χιουν Τσουνγκ. 

Σή­με­ρα, ο υπο­ψή­φιος του ΜAS ενί­σχυ­σε τη δύ­να­μή του κατά 8 μο­νά­δες και 505.000 ψή­φους, εκ­φρά­ζο­νταν μια ισχυ­ρή επα­νά­καμ­ψη του MAS στην εκλο­γι­κή επιρ­ροή που απο­λάμ­βα­νε τις «χρυ­σές μέρες» του.

Ο βα­σι­κός κε­ντρο­δε­ξιός υπο­ψή­φιος, Κάρ­λος Μέσα, έχασε 465.000 ψή­φους και 7,7%. Ο ακρο­δε­ξιός Λουίς Φερ­νά­ντο «μάτσο» Κα­μά­τσο, ο πρω­τα­γω­νι­στής του περ­σι­νού πρα­ξι­κο­πή­μα­τος σε επί­πε­δο βίας στους δρό­μους, πήρε 14% και 860.000 ψή­φους, κα­τα­φέρ­νο­ντας να συ­γκε­ντρώ­σει το κοινό του Τσι Χιουν Τσουνγκ κι ένα με­γά­λο κομ­μά­τι της «συρ­ρι­κνού­με­νης» συ­νο­λι­κά βάσης του Μέσα. Δε φταί­ει η «διά­σπα­ση δυ­νά­με­ων» για την ήττα της Δε­ξιάς, πα­ρό­τι η σχε­τι­κή φα­γω­μά­ρα έχει ήδη αρ­χί­σει στον δεξιό Τύπο.

Ήταν μια ηχηρή σφα­λιά­ρα στα αντι­δρα­στι­κά σχέ­δια που ξε­δι­πλώ­θη­καν μετά τις περ­σι­νές εκλο­γές. Γρά­φα­με προ­ε­κλο­γι­κά ότι σε αυτήν την κάλπη θα απο­τυ­πω­νό­ταν ο κοι­νω­νι­κός-πο­λι­τι­κός συ­σχε­τι­σμός που δια­μορ­φώ­θη­κε σε όλη αυτήν την τα­ρα­χώ­δη δια­δρο­μή του τε­λευ­ταί­ου ενός χρό­νου. (Βο­λι­βία: Από το περ­σι­νό πρα­ξι­κό­πη­μα στις εκλο­γές του Οκτώ­βρη, αξί­ζει να δια­βα­στεί για το υπό­βα­θρο πραγ­μά­των που σχο­λιά­ζει αυτό το άρθρο). Τί εκ­φρά­στη­κε λοι­πόν στην άνετη νίκη του Άρτσε; Κά­ποιες εκτι­μή­σεις, από την λι­γό­τε­ρο στην πε­ρισ­σό­τε­ρο ση­μα­ντι­κή:

α) Ο ίδιος ο Έβο Μο­ρά­λες ίσως είχε εξε­λι­χθεί όντως σε «μέρος του προ­βλή­μα­τος» για το MAS. Αρ­κε­τοί είχαν επι­ση­μά­νει ότι μέρος της εξή­γη­σης της εκλο­γι­κής φθο­ράς του MAS (και της αρ­χι­κής «πει­στι­κό­τη­τας» των αντι­πο­λι­τευ­τι­κών δια­δη­λώ­σε­ων για «νο­θεία») οφει­λό­ταν στην επι­μο­νή του Έβο να διεκ­δι­κή­σει την επα­νε­κλο­γή του, αμ­φι­σβη­τώ­ντας (με κα­τα­φυ­γή στο Ανώ­τα­το Δι­κα­στή­ριο) την από­φα­ση του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος που ο ίδιος διορ­γά­νω­σε και είχε απο­φα­σί­σει να μην του επι­τρέ­ψει τη διεκ­δί­κη­ση και τρί­της θη­τεί­ας. Η αντο­χή -και κυ­ρί­ως η ενί­σχυ­ση- του MAS «χωρίς τον Έβο», δεί­χνει ότι οι πα­ρα­δό­σεις και οι συ­νή­θειες του «caudillismo» («αρ­χη­γι­σμός») δεν είναι απλά λάθος, αλλά δεν απο­τε­λούν πάντα «ανά­γκαίο κακό».

β) Στις χώρες που βρέ­θη­καν στο αρι­στε­ρό άκρο του «ροζ κύ­μα­τος», με την έν­νοια ότι οι φι­λερ­γα­τι­κές-φι­λο­λαϊ­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις υπήρ­ξαν βα­θύ­τε­ρες σε σχέση με το «δεξί άκρο» (εμ­βλη­μα­τι­κή η Βρα­ζι­λία του PT σε αυτό ως αντι­πα­ρά­δειγ­μα), το αί­σθη­μα «Δεν θα γυ­ρί­σουν!» όσον αφορά τις πα­λιές νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες πο­λι­τι­κές ελίτ της Δε­ξιάς είναι πολύ ισχυ­ρό­τε­ρο.

γ) Ακόμα και στις χώρες όπου η φθορά της κε­ντρο­α­ρι­στε­ράς είναι τόσο με­γά­λη που να ευ­νο­εί τη δεξιά πα­λι­νόρ­θω­ση, αυτή συμ­βαί­νει χωρίς στρα­τη­γι­κό σχέ­διο που να ηγε­μο­νεύ­ει -και γι’ αυτό είναι επι­σφα­λής. Το εί­δα­με και στην Αρ­γε­ντι­νή, με την εκλο­γι­κή ήττα του Μάκρι και την επι­στρο­φή του πε­ρο­νι­κού κόμ­μα­τος στην κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία.

δ) Στην πε­ρί­πτω­ση της Βο­λι­βί­ας, το «β» και το «γ» συν­δυά­στη­καν σε εκρη­κτι­κό βαθμό. Η Δεξιά «γύ­ρι­σε» με πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κές με­θό­δους κι απο­δεί­χθη­κε απο­λύ­τως άπλη­στη και σε σύ­γκρου­ση με τις δια­θέ­σεις της κοι­νω­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας. Η δια­κυ­βέρ­νη­ση Άνιεζ μέσα σε έναν χρόνο «κα­τά­φε­ρε» να προ­κα­λέ­σει μια συ­γκλο­νι­στι­κή αντι­συ­σπεί­ρω­ση, εξαι­τί­ας του άγριου ρε­βαν­σι­σμού της.

Οι πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες που ανέ­λα­βαν -υπο­τί­θε­ται- ως «με­τα­βα­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση» με αντι­κεί­με­νο να «οδη­γή­σουν τη χώρα σε εκλο­γές», επέ­δει­ξαν αλα­ζο­νεία και απλη­στία στην προ­σπά­θεια να επι­βά­λουν «τε­τε­λε­σμέ­να» στο κρά­τος, στην οι­κο­νο­μία, στην κοι­νω­νία. Η πιο άγρια εκ­δο­χή Δε­ξιάς έδει­ξε το πιο ωμό της πρό­σω­πο σε fast-track ρυθ­μούς. Ο αντι-ιθα­γε­νι­κός ρα­τσι­σμός και η ακραία κα­τα­στο­λή, η επι­τά­χυν­ση της λε­η­λα­σί­ας των φυ­σι­κών πόρων, η βίαιη αλ­λα­γή στην εξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή προ­κά­λε­σαν οργή. Ακόμα και στο πεδίο της δια­φθο­ράς (που ρο­κά­νι­ζε την αξιο­πι­στία του MAS τα προη­γού­με­να χρό­νια), η «κυ­βέρ­νη­ση» Άνιεζ έσπα­σε τα ρεκόρ μέσα σε ένα χρόνο.

ε) Ο συ­σχε­τι­σμός απο­τυ­πώ­θη­κε τε­λι­κά στην κάλπη, αλλά δια­μορ­φώ­θη­κε στο δρόμο. Ο μα­χη­τι­κός ξε­ση­κω­μός για ανα­τρο­πή του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος πριν ένα χρόνο ήταν αυτός που απέ­τρε­ψε τον αρ­χι­κό σχε­δια­σμό που είχε δια­φα­νεί για πλήρη εξό­ντω­ση του MAS και υπο­χρέ­ω­σε τους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες να ανα­δι­πλω­θούν. Ο μα­ζι­κός ξε­ση­κω­μός του πε­ρα­σμέ­νου Αυ­γού­στου με τους απο­κλει­σμούς δρό­μων, ήταν αυτός που επέ­βα­λε τε­λι­κά τη διε­νέρ­γεια εκλο­γών, βά­ζο­ντας φρένο στις διαρ­κείς ανα­βο­λές τους που είχαν προ­κα­λέ­σει δί­καιη κα­χυ­πο­ψία ως προς τις προ­θέ­σεις της Άνιεζ να γί­νουν. Αυτή η πρό­σφα­τη προϊ­στο­ρία συλ­λο­γι­κής αντί­στα­σης και μα­ζι­κής κι­νη­το­ποί­η­σης, «έσπα­σε το φόβο» και στην τε­λι­κή ευ­θεία προς τις κάλ­πες -όπου αν εξα­πο­λύ­ο­νταν τρο­μο­κρα­τι­κές απει­λές σε διε­θνείς πα­ρα­τη­ρη­τές, μπο­ρεί να φα­ντα­στεί κα­νείς το κλίμα που είχε δη­μιουρ­γή­σει η ακρο­δε­ξιά στο εσω­τε­ρι­κό της χώρας. Πολλά από αυτά δεν έγι­ναν με τη γραμ­μή της ηγε­σί­ας του MAS, αλλά παρά τη γραμ­μή της ηγε­σί­ας του MAS. Μια κρί­σι­μη εμπει­ρία για την συ­νέ­χεια του αγώνα στη Βο­λι­βία.

Η επό­με­νη μέρα

Το MAS επι­στρέ­φει στην κυ­βέρ­νη­ση με μια κα­θα­ρή λαϊκή εντο­λή που μπο­ρεί να προ­κα­λέ­σει πα­ρα­λυ­τι­κή κρίση στη Δεξιά. Υπο­χρε­ώ­θη­καν να πα­ρα­δε­χτούν την ήττα τους γρή­γο­ρα (ενώ είναι σαφές ότι δεν είχαν τέ­τοια πρό­θε­ση) και τώρα ανα­ζη­τούν τί πήγε στρα­βά: Υπήρ­ξε ο κε­ντρο­δε­ξιός Μέσα «πολύ ανε­κτι­κός» με τους κομ­μου­νι­στάς στην προ­ε­κλο­γι­κή του εκ­στρα­τεία; Υπήρ­ξε απω­θη­τι­κός ο «βί­αιος ρι­ζο­σπα­στι­σμός» του Κα­μά­τσο που επι­πλέ­ον έκοψε ψή­φους από τον βα­σι­κό υπο­ψή­φιο;

Παρά την δι­καιο­λο­γη­μέ­νη ευ­φο­ρία για την μα­ταί­ω­ση των σχε­δί­ων των πρα­ξι­κο­πη­μα­τιών και την κα­θα­ρή εκλο­γι­κή ήττα της Δε­ξιάς, αξί­ζει να πα­ρα­κο­λου­θεί κα­νείς τις διερ­γα­σί­ες σε αυτό το χώρο μετά το πρα­ξι­κό­πη­μα. Για πρώτη φορά τα πρω­το­φα­σι­στι­κά δί­κτυα που ως τώρα κι­νού­νταν στους δρό­μους, ως «Επι­τρο­πές Πο­λι­τών» και ως βρώ­μι­κα ερ­γα­λεία κά­ποιων κα­πι­τα­λι­στών όπως ο δια­βό­η­τος Μπράν­κο Μα­ρί­νο­βιτς, απέ­κτη­σαν αυ­το­τε­λή εκλο­γι­κή έκ­φρα­ση, στη συμ­μα­χία «Creemos» που στή­ρι­ξε τον Κα­μά­τσο, ο οποί­ος από αρ­χι-τρα­μπού­κος  γί­νε­ται επι­κε­φα­λής κόμ­μα­τος με 14%. Στην Σάντα Κρουζ, την πλού­σια επαρ­χία στα ανα­το­λι­κά, έδρα του Μα­ρί­νο­βιτς και «φωλιά» της αντί­δρα­σης ιστο­ρι­κά, το Creemos βγήκε πρώτο.  

Το MAS επι­στρέ­φει στην κυ­βέρ­νη­ση, πα­ρα­λαμ­βά­νο­ντας πολλά «τε­τε­λε­σμέ­να». Έληξε γρή­γο­ρα τα εύ­κο­λα, απο­κα­θι­στώ­ντας δι­πλω­μα­τι­κές σχέ­σεις με Κούβα και Βε­νε­ζου­έ­λα. Το ζή­τη­μα είναι πώς θα κι­νη­θεί σε πιο δύ­σκο­λα (τις αλ­λα­γές που προ­ώ­θη­σε η Δεξιά στο κρά­τος, τις νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες με­ταρ­ρυθ­μί­σεις και εμπο­ρι­κές συμ­φω­νί­ες που έτρε­ξε, τα θύ­μα­τα της κα­τα­στο­λής). Θα «ξη­λώ­σει» πε­πραγ­μέ­να και θα απο­κα­τα­στή­σει τα θύ­μα­τα της κα­τα­στο­λής; Ή θα πρυ­τα­νεύ­σει το πνεύ­μα «εθνι­κής συμ­φι­λί­ω­σης» και «συ­νέ­χειας του κρά­τους»;

Αυτό αφορά την ευ­ρύ­τε­ρη πο­ρεία της κυ­βέρ­νη­σης Άρτσε. Ο ίδιος κάνει λόγο για «έμπρα­κτη αυ­το­κρι­τι­κή» -όπως οφεί­λει σε ένα τοπίο που απο­κά­λυ­ψε ρωγ­μές στις κοι­νω­νι­κές συμ­μα­χί­ες του MAS τον πε­ρα­σμέ­νο ένα χρόνο. Αλλά η δή­λω­ση είναι αμ­φί­ση­μη, μιας και υπάρ­χουν δύο σχο­λές σκέ­ψης: Αυτή που εν­νο­εί «αρι­στε­ρή αυ­το­κρι­τι­κή», δί­νο­ντας έμ­φα­ση στις δε­ξιό­στρο­φες πο­λι­τι­κές του MAS που απο­ξέ­νω­σαν την κοι­νω­νι­κή του βάση και απο­νέ­κρω­σαν κι­νή­μα­τα, και αυτή που εν­νο­εί «δεξιά αυ­το­κρι­τι­κή», ιε­ραρ­χώ­ντας ως στόχο την «ανά­κτη­ση της εμπι­στο­σύ­νης των με­σο­στρω­μά­των» που κι­νή­θη­καν προς τα δεξιά στις προη­γού­με­νες εκλο­γές. Στις συν­θή­κες οξεί­ας κρί­σης, που δια­φέ­ρουν πολύ από τα «χρυσά χρό­νια» της έκρη­ξης των τιμών των εξα­γω­γών, θα υπάρ­ξουν δι­λήμ­μα­τα και σκλη­ρές επι­λο­γές σε αυτό το πεδίο, που δυ­σκο­λεύ­ουν μια ανέ­φε­λη επι­στρο­φή στην παλιά πο­λι­τι­κή «κοι­νω­νι­κού συμ­βο­λαί­ου» όπου όλες οι κοι­νω­νι­κές τά­ξεις απο­κο­μί­ζουν κά­ποια οφέλη.

Η πο­ρεία που θα επι­λέ­ξει η κυ­βέρ­νη­ση MAS θα παί­ξει ρόλο στην τρο­χιά των εξε­λί­ξε­ων. Αλλά κυ­ρί­ως, πολλά θα κρι­θούν από τα κοι­νω­νι­κά κι­νή­μα­τα, που έπια­σαν μετά από χρό­νια το νήμα των με­γά­λων εξε­γέρ­σε­ων του 2003-05, «γεύ­τη­καν» τη δύ­να­μή τους την πε­ρα­σμέ­νη χρο­νιά και κου­βα­λούν εμπει­ρί­ες για τα όρια και τα προ­βλή­μα­τα της ανα­γνω­ρι­σμέ­νης ηγε­σί­ας τους.