45 χρόνια από το Μάη του ’68: «Δεν ήταν παρά η αρχή, συνεχίζουμε τον αγώνα»

Το κίνημα ξεκίνησε με την αντίσταση κατά του πολέμου των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, αλλά προχώρησε μέχρι τη συνολική αμφισβήτηση του καπιταλισμού.
Ο σπινθήρας της γενικευμένης εξέγερσης ήταν ο «Γαλλικός Μάης», γιατί μετά από πολλά χρόνια έβαλε ξανά στην ημερήσια διάταξη το ζήτημα της συνολικής ανατροπής. Το ζήτημα της επανάστασης, που ακόμα και η κυρίαρχη Αριστερά (Κομουνιστικά Κόμματα) της εποχής είχε μεταθέσει… σε ένα απώτερο μέλλον.
Το ξεκάθαρο στο Μάη του ’68 στη Γαλλία ήταν ότι οι εργάτες/τριες και η νεολαία έδειξαν ότι δεν πάλευαν απλά για κάποιες αυξήσεις, για κάποια επιδόματα και για μερικές αίθουσες διδασκαλίας στα πανεπιστήμια, αλλά για μιαν άλλη ζωή και μιαν άλλη κοινωνία.
Κατάφεραν και παρέλυσαν μέσα σε λίγες μέρες την οικονομία, τον κρατικό μηχανισμό και το πανίσχυρο καθεστώς του Ντε Γκολ. Έδειξαν πως δεν υπάρχει τίποτε αδύνατο. Έδειξαν πού βρίσκεται η δύναμη…
Το παράδειγμά τους, που ακολουθήθηκε από τον «Ιταλικό Μάη» (γνωστό σαν Ιταλικό Φθινόπωρο, που κράτησε κάποια χρόνια), συγκλόνισε τότε την Ευρώπη και τον κόσμο ολόκληρο, από τη Βόρεια και τη Λατινική Αμερική μέχρι την Ιαπωνία.
Ενέπνευσε τη νεολαία, τους εργάτες/τριες, μεγάλα κομμάτια του λαού. Προκάλεσε εκρηκτικά φοιτητικά και απεργιακά κινήματα, λαϊκές εξεγέρσεις, απελευθερωτικά κινήματα που έδιωξαν τους ιμπεριαλιστές, που ανέτρεψαν δικτατορίες, που σάρωσαν δεξιές κυβερνήσεις, που ταρακούνησαν την αστική τάξη.
Ταυτόχρονα, μέσα σ’ αυτό το εξεγερσιακό πανηγύρι κατέρρευσαν προκαταλήψεις δεκαετιών, έσπασε ο συντηρητισμός που είχε επιβάλει η άρχουσα τάξη, έσπασε η κυριαρχία των σταλινικών ΚΚ.
Έτσι το γυναικείο και φεμινιστικό κίνημα, τα αντιπολεμικά κινήματα, τα κινήματα των μαύρων, το κίνημα για την απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων, τα πρώτα οικολογικά κινήματα, τα αντιρατσιστικά κινήματα, οι οργανώσεις της Επαναστατικής Αριστεράς, «γεννήθηκαν» ή «ξαναγεννήθηκαν» το 1968.
Τα ευρηματικά συνθήματα, οι καταπληκτικές αφίσες, η τέχνη, το σινεμά του Μάη του ’68 ακόμα και σήμερα εμπνέουν και χρησιμοποιούνται σε αγώνες. Ξαναθύμισαν ότι η Επανάσταση εμπνέει και δημιουργεί σε όλα τα επίπεδα.
Δεν είναι τυχαίο που ακόμα και σήμερα, 45 χρόνια μετά, αυτά που συνέβησαν τότε (και σε όλη τη δεκαετία του ’70) στοιχειώνουν τους εφιάλτες της κυρίαρχης τάξης και εμπνέουν τις ελπίδες των «από κάτω».
Το κίνημα
Στην έκρηξη του Μάη του 1968 προφανώς καταλυτική ήταν η επίδραση του φοιτητικού κινήματος.
Η αστυνομική βιαιότητα κατά των φοιτητών τη νύχτα της 10ης Μάη προκάλεσε τη γενικότερη κοινωνική αγανάκτηση και τα συνδικάτα (υπό την πίεση των εργατών) κάλεσαν σε γενική απεργία μιας μόνο μέρας, για τις 13 Μάη. Η κυβέρνηση υποχώρησε, διατάσσοντας την απελευθέρωση όσων είχαν συλληφθεί. Όμως ήταν πλέον αργά.
Η διαδήλωση στις 13 Μάη ήταν η μεγαλύτερη που έγινε στο Παρίσι μετά την απελευθέρωση από τους ναζί το 1944. Εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες, κρατώντας πανό των εργοστασιακών και κλαδικών τους σωματίων, ενώθηκαν με δεκάδες χιλιάδες φοιτητές και μαθητές, που ανέμιζαν κόκκινες και μαύρες σημαίες. Γύρω στο 1.000.000 κόσμος ήταν στους δρόμους.
Αρχικά το ΚΚ Γαλλίας περίμενε ότι τα πράγματα θα σταματούσαν στη μονοήμερη απεργία της 13ης Μάη. Αλλά οι εργάτες της Sud Aviation (εργοστάσιο κατασκευής αεροπλάνων) αποφάσισαν κατάληψη του εργοστασίου στις 14 Μάη και σήκωσαν οδοφράγματα στις εισόδους του. Για ένα δεκαπενθήμερο, παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις του συνδικάτου, 20 διευθυντές φυλακίστηκαν στο κατειλημμένο εργοστάσιο.
Οι εργάτες της Ρενό στο Κλεόν προχώρησαν και αυτοί σε κατάληψη. Μέχρι τις 16 Μάη οι καταλήψεις είχαν απλωθεί σ’ ολόκληρη τη Γαλλία. Στις 18 η απεργία ήταν Γενική! Τα πάντα νέκρωσαν στη Γαλλία, καθώς οι σιδηροδρομικοί καταλάμβαναν τους σταθμούς και τα αμαξοστάσια. Οι ασφαλιστικές εταιρίες, τα πολυκαταστήματα, τα τυπογραφεία βρίσκονταν στα χέρια των απεργών.
Στις 25 Μάη το κρατικό ραδιόφωνο και η τηλεόραση ξεκίνησαν τη δική τους απεργία. Τα τηλεοπτικά νέα των 8 διακόπηκαν. Οι αστικές εφημερίδες αναγκάστηκαν να δεχθούν έλεγχο της ύλης τους και να τυπώσουν τις διακηρύξεις της Επιτροπής των Εργατών.
Όσο για τις τράπεζες, ο «Economist» έγραφε: «Κανείς δεν είναι πια σίγουρος για το ποιος απαντά στο τηλέφωνο στην Τράπεζα της Γαλλίας».
Η Γενική Απεργία κράτησε δεκαπέντε μέρες και ήταν η μεγαλύτερη σε διάρκεια γενική απεργία στην ιστορία του καπιταλισμού. Στην πιο κρίσιμη στιγμή απεργούσαν 10 εκατ. εργάτες. Όλα τα στρώματα της κοινωνίας συγκλονίστηκαν. Το όραμα μιας άλλης κοινωνίας, συλλογικής, απελευθερωτικής, όπου θα άνθιζαν ανεμπόδιστα όλα τα ανθρώπινα ταλέντα, ήταν χειροπιαστό μπροστά τους. Ζούσαν γεγονότα και συναισθήματα που δεν είχαν φανταστεί…
Ρεφορμισμός
Η ηγεσία του ΚΚΓ και τα στελέχη της CGT (μεγαλύτερη εργατική ομοσπονδία) δεν είδαν καθόλου με καλό μάτι αυτή την εξέγερση. Η θέση του ΚΚ ήταν ότι δεν είναι δυνατή η επανάσταση στη Γαλλία και ότι «οι εργαζόμενοι δεν είναι έτοιμοι» για ανατροπές… Στη διάρκεια της γενικής απεργίας, έψαχναν να βρουν μια «διέξοδο από την κρίση» .
Έτσι, την ώρα που χιλιάδες εργάτες και φοιτητές φώναζαν στους δρόμους: «Αντίο Ντε Γκολ», «Η εξουσία βρίσκεται στους δρόμους», «Η εξουσία στους εργάτες», οι ηγέτες των συνδικάτων, σε συμφωνία με το ΚΚΓ, δέχτηκαν την πρόσκληση του Πομπιντού για διαπραγματεύσεις.
Η συνάντηση με τους εργοδότες και τον Πομπιντού διαιτητή έγινε στην οδό Γκρενέλ (25-27 Μάη). Οι εργοδότες και η κυβέρνηση καταλάβαιναν πολύ καλά ότι, για να μπορέσουν τα συνδικάτα να πείσουν τους εργάτες να σταματήσουν την απεργία και τις καταλήψεις, έπρεπε εκείνοι να κάνουν σημαντικές παραχωρήσεις.
Και τις έκαναν. Αυξήσεις 10% για όλους τους εργάτες, 35% αύξηση του βασικού μεροκάματου στα εργοστάσια, 56% στα αγροκτήματα και μέχρι 73% στα μαγαζιά. Αύξηση στα οικογενειακά επιδόματα και τα επιδόματα γήρατος και παραχωρήσεις στα ωράρια εργασίας, τα όρια συνταξιοδότησης και στα συνδικαλιστικά δικαιώματα. Η Συμφωνία της Γκρενέλ ήταν η πιο σημαντική επιτυχία των συνδικάτων από την απελευθέρωση.
Ήταν όμως και η αρχή για την υποχώρηση της εξέγερσης του Μάη. Στις 13 Ιούνη ο Ντε Γκολ κήρυξε στρατιωτικό νόμο, απαγόρευσε τις διαδηλώσεις και έθεσε εκτός νόμου 11 οργανώσεις της άκρας Αριστεράς. Η CGT δεν αντέδρασε, γιατί ήταν «απασχολημένη» με το να κλείσει τις απεργίες. Το ΚΚ Γαλλίας δεν είπε τίποτα. Ο δρόμος για την εκλογική νίκη της Δεξιάς είχε ανοίξει...
Για μια φορά ακόμη μέσα σε 30 χρόνια το ΚΚ Γαλλίας έριξε σωσίβιο στην κυρίαρχη τάξη που βυθιζόταν. Οι προηγούμενες ήταν η Γενική Απεργία του 1936 και η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας το 1944-1945.
Συμπεράσματα
Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, ώστε να έχουμε έτοιμες «οδηγίες χρήσης» για τους σημερινούς αγώνες ενάντια στην εξαθλίωση, τη φτώχεια, την ανεργία, την πείνα, την ανασφάλεια, την έλλειψη δημοκρατίας –τα οποία είναι μερικά από τα σημερινά προβλήματα στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο. Η ιστορία όμως ΔΙΔΑΣΚΕΙ. Μπορούμε να μάθουμε από την προηγούμενη δράση των ανθρώπων.
Ο Γαλλικός και Παγκόσμιος Μάης του 1968 έδειξε πολλά πράγματα. Θα σταθώ σε τρία από αυτά, που νομίζω έχουν άμεση σχέση με το σήμερα.
1. Μέσα σε εβδομάδες, μέρες, ακόμα και ώρες, ιδέες που φαίνονταν ακλόνητες είναι δυνατό να γκρεμιστούν συθέμελα. Κι από την άλλη μεριά, ιδέες που θεωρούνταν κτήμα μιας οικτρής μειοψηφίας επαναστατών, ξαφνικά απλώνονται και αγκαλιάζουν εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου. Άρα, δεν χρειάζεται να «στρογγυλεύουμε» τις απόψεις μας και τα οράματά μας για να μην «τρομάξει ο κόσμος». Δεν είναι ο κόσμος που «δεν τραβάει»… Είναι η Αριστερά που δεν τολμάει.
Η επίκληση της «λογικής» και του εφικτού από τα ρεφορμιστικά κόμματα τότε, όχι μόνο έθαψε τα κινήματα, αλλά άνοιξε και το δρόμο σε κυβερνήσεις της Δεξιάς.
2. Έγινε φανερό σε εκατομμύρια ανθρώπους –μέσα από την εμπειρία τους– ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει «από τα κάτω». Ήταν η ζωντανή απόδειξη ότι η κοινωνία αλλάζει, απόδειξη για το πώς κερδίζονται οι μάχες, αφού, παρότι δεν πήραν την εξουσία από τους αστούς, κερδήθηκαν πάρα πολλά πράγματα σε Δύση και Ανατολή.
3. «Η εξουσία στους εργάτες» δεν έγινε πράξη. Παρά τα τρομακτικά προχωρήματα που προσπάθησα να περιγράψω παραπάνω, η εξουσία έμεινε τελικά στους αστούς. Γιατί; Επειδή κανένας από τη δική μας μεριά δεν ήταν έτοιμος ή πρόθυμος να την πάρει. Σήμερα δεν έχουμε την πολυτέλεια να μην είμαστε έτοιμες/οι. Στους χώρους δουλειάς, στις γειτονιές, στα σχολεία και στις σχολές, παντού, πρέπει να προετοιμάζουμε την οργάνωση, τις ιδέες και την εμπιστοσύνη του κόσμου μας. Που θα μας κάνει ικανούς/ες να νικήσουμε, όταν έρθει ο «δικός μας Μάης».