Φάρμακο: από ποιούς και για ποιούς;

Η επίθεση στις κατακτήσεις αυτού που ονομάζαμε μέχρι τώρα κοινωνικο κράτος ειναι τεράστια ενώ είναι χαρακτηριστικό οτι σε τέτοιο βαθμό πτώση βιοτικού επιπέδου αλλά και παροχών υγειας (και αυτό είναι σίγουρα κάτι που έχει επίπτωση στο προσδόκιμο ζωής), βρίσκει αντιστοιχίες μόνο με το τι συμβαίνει καιρό πολέμου ή για να αναφερθούμε σε πιο πρόσφατα παραδείγματα σε αυτό που συνέβη στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού.

Είμαστε στην αρχή κινητοποιήσεων στον χώρο της Υγείας χωρίς αυτό να σημαίνει οτι το προηγούμενο διάστημα υπήρχε κινηματική νηνεμία. Κινητοποιήσεις για την υπεράσπιση των νοσοκομείων, όπως των Ψυχιατρικών Νοσοκομείων που οδηγούνται σε κλείσιμο, αλλά και για την υπεράσπιση του ΕΟΠΠΥΥ και την διάλυση των δομών του.

Κινητοποιήσεις που έρχονται να απαντήσουν στα νέα μέτρα της κυβέρνησης και της τροικας και τα οποία όσον αφορά το χώρο του φαρμάκου προβλέπουν ακόμα μεγαλύτερη μείωση του προυπολογισμού για τη φαρμακευτική δαπάνη και συγκεκριμένα μείωση από 2,371 δις ευρώ στα 2 δις. Και επείδή το νούμερο απο μόνο του μπορεί να μην περιγράφει την κατάσταση, πρακτικά αυτό σημαίνει οτι ένα σημαντικό ποσοστό ασθενων παύει να έχει πρόσβαση σε βασικά φάρμακα.

Τόσο λοιπόν η νέα μείωση της φαρμακευτικής δαπάνης, όσο και η πρόσφατη κόντρα στη Βουλή με τον Άδωνη Γεωργιάδη για το νέο νομοσχέδιο για τη μείωση των τιμών στα φάρμακα και τις αλλαγές στην φαρμακευτική πολιτική κανουν επίκαιρη μια συζήτηση για την θέση της Αριστεράς για την φαρμακευτική δαπάνη. Φιλοδοξούμε αυτό το άρθρο να είναι βοηθητικό και να συνεισφέρει στις θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ για το φάρμακο, μια και πολύ σύντομα θα πραγματοποιηθεί η συνδιάσκεψη Υγείας με σημαντικό ζητούμενο το ξεκαθάρισμα των θέσεων του τόσο σε σχέση με την τωρινη αντιπαράθεση, όσο και για την φαρμακευτική πολιτική μιας μελλοντικής κυβέρνησης της Αριστεράς.

Φάρμακο: κοινωνικό αγαθο ή εμπόρευμα;

Σε ποιον ανήκει ένα φάρμακο ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη υγεία, - σε εκείνον που το εφηύρε, στον ασθενή που το χρειάζεται ή στον μεσάζοντα που το αγοράζει και το μεταπωλεί;

Η λογική του συστήματος διακίνησης των φαρμάκων υποστηρίζει ότι η ύπαρξη και η εφαρμογή του συστήματος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (πατέντες) παγκοσμίως (τα οποία έχουν διάρκεια τουλάχιστον είκοσι ετών) και τα οποία επιβάλλονται από τη συμφωνία για τα πνευματικά δικαιώματα και το εμπόριο, είναι αναγκαία για να επιτρέψουν στις ιδιωτικές φαρμακευτικές εταιρείες να εξακολουθήσουν την ερευνητική τους δραστηριότητα.

Με αυτή την παράλογη λογική της προστασίας του κέρδους των φαρμακευτικών εταιρειών και των δικαιωμάτων τους στο "εμπόρευμα-φάρμακο" στις μέν αναπτυσσόμενες χώρες εκατομμύρια άνθρωποι αποκλείονται από την πρόσβαση σε βασικά φάρμακα, στην δε ανεπτυγμένη Δύση η φαρμακευτική δαπάνη αυξάνει με τρομακτικούς ρυθμούς οδηγώντας σε περικοπές στην φαρμακευτική περίθαλψη.

Αποτελεί σκάνδαλο το ότι ενώ αναζητούνται περικοπές και αποτελεσματικότητα από τον υγειονομικό τομέα, ποτέ δεν απαιτήθηκε ουσιαστικός έλεγχος των τιμών και του κόστους των φαρμάκων, τη στιγμή που οι φαρμακοβιομηχανίες σχετίζονται άμεσα με την άγρια συσσώρευση στον υγειονομικό τομέα, διαμορφώνουν εξωφρενικές τιμές στον τρίτο κόσμο και εμποδίζουν τις πρωτοβουλίες για ανάπτυξη εθνικών φαρμακοβιομηχανιών.

Όμως εκτός αυτού παίζουν διαρκώς και μεγαλύτερο ρόλο στον προσανατολισμό της έρευνας για νέα φάρμακα και θεραπείες μια και οι δημόσιες δομες ή υποχρηματόδοτούνται ή καταργούνται ή χαρίζονται για πλήρη εκμετάλευση στις ιδιωτικές φαρμακευτικές εταιρείες. Αυτό το τελευταίο είναι πολύ σοβαρό μια και η έρευνα για νέες φαρμακευτικές θεραπείες είναι μακροχρόνια διαδικασία που απαιτεί μεγάλες επενδύσεις και δεν μπορεί να γίνει με γνώμονα το κέρδος.

Το εντυπωσιακό με τις φαρμακευτικές εταιρείες είναι οτι έχουν καταφερει να θεωρείται φυσιολογικό να κερδοσκοπούν με ένα αγοθό τόσο βασικό για την υγεία όσο το φάρμακο. Αυτο είναι που αναδεικνύει και ένα σημαντικό καθήκον της Αριστεράς που είναι η επαναφορά στη συζήτηση του δημόσιου-κοινωνικού και καθολικού χαρακτήρα που πρέπει να έχει τόσο η πρόσβαση στις δομές υγείας υγείας γενικά, όσο και συγκεκριμμένα στο φάρμακο.

Παγκόσμια από τα 10 εκατομμύρια παιδιά, ηλικίας μικρότερης των 5 ετών, που πεθαίνουν κάθε χρόνο, το 80% θα μπορούσε να είχε σωθεί εάν είχε πρόσβαση στα βασικά φάρμακα. Και παρότι οι υπερασπιστές της αγοράς κάνουν μεγάλη προσπάθεια για να μας πείσουν οτι ο γιαλός είναι στραβός και δεν αρμενίζουμε εμείς στραβά, οφείλουμε να υπερασπίστούμε το φάρμακο σαν κοινωνικό αγαθό.

Ελληνική πραγματικότητα

Βρισκόμαστε σε μια κατάσταση που η μεση κατα κεφαλή δαπάνη για φάρμακο στην Ελλάδα βρίσκεται κάτω απο το 65% του ευρωπαικού μεσου όρου. Επίσης σύμφωνα με μελέτη της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας 28% των ασθενων διακόπτουν την θεραπέια τους λογω αδυναμίας πληρωμής.

Αυτό που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα είναι μια ακόμα μεγαλύτερη σε ένταση και βάθος διαδικάσία φιλελευθεροποίησης της αγοράς του φαρμάκου και της πρόσβασης στο φάρμακο για τους ασθενείς.

Σε σχέση με τις μειώσεις τιμών των φαρμάκων. Πράγματι τα τελευταία χρόνια μια σειρά απο φάρμακα έχουν υποστεί σημαντικές μειώσεις. Πέρα από το γεγονός οτι πολλά απο αυτά βγήκαν από την πατέντα και άρα ήταν δραστική η μείωση της τιμής τους, αυτό που αποκαλύπτεται είναι τα εξωφρενικά περιθώρια κέρδους με τα οποία δούλευε η αγορά του φαρμάκου τα προηγούμενα χρόνια. Παράλληλα σε μια σειρά από φάρμακα που εντελώς αυθαίρετα έχουν ονομαστεί lifestyle (παυσίπονα, φαρμακα για τη διακοπή του καπνίσματος,βιταμίνες, φάρμακα για φλεβικές παθήσεις κλπ) και δεν αποζημιώνται από τα ασφαλιστικά ταμεία οι τιμές έχουν ανέβει και μάλιστα σημαντικά.

Αυτό που κρύβεται όμως πίσω από το φαινομενικά θετικό μέτρο της μείωσης των τιμων των φαρμάκων είναι πρώτον μια τεράστια μεταφορά του κόστους της φαρμακευτικής δαπάνης από το κράτος και τα ασφαλιστικά ταμεία στους ίδιους τους ασθενείς, και δεύτερο μια μάχη η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη για το ποιοι από όσους συμμετέχουν στην φαρμακευτική αγορά θα επιβιώσουν.

Όσον αφορά το πρώτο. Η τελευταία απόφαση του υπουργείου Υγείας για 100% καταβολή από την πλευρά των ασφαλισμένων της διαφοράς στην τιμή μεταξύ ασφαλιστικής και λιανικής, έκανε περίπου 8 στα 10 φάρμακα πιο ακριβά. Επιπρόσθετα σε αυτό από τις αρχές του επόμενου χρόνου οι ασφαλισμένοι θα πρέπει να δίνουν άλλο ένα ευρώ ανά συνταγή. Υπολογίζεται οτι η μέση συμμετοχή των ασφαλισμένων θα ανέλθει στο 24%, αυξημένη κατά 10% περιπου με τα τελευταία μέτρα.

Αν αυτά ισχύουν για τους ασφαλισμένους, δεν πρέπει να μας διαφεύγει οτι οι ανασφάλιστοι στην Ελλάδα έχουν φτάσει στα 3 εκατομύρια και όπως καταλαβαίνουμε για αυτούς το κόστος των φαρμάκων ανέρχεται στο 100% της αξίας των φαρμάκων.

Για τα φαρμακεία αλλά και τις μικρές φαρμακαποθήκες το μελλον διαγράφεται ζοφερό. Από τη μία ο διαρκώς μικρότερος τζίρος λόγο της κρίσης αλλά και της μείωσης των τιμών, και από την άλλη οι καθυστερήσεις στις πληρωμές των ταμείων και το ψαλίδισμα του κέρδους μέσω rebate. Σε αυτά έρχεται να προστεθει ο μηδενισμός εκπτώσεων απο φαρμακαποθήκες & εταιρείες, αλλά και μια συστηματική προσπάθεια από την μεριά της κυβέρνησης που φαίνεται να επανέρχεται το τελευταίο διάστημα και αφορά στο ανοίγμα των καναλιών διανομης (πώληση σε Σούπερ Μάρκετ) για τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα (ΜΥΣΥΦΑ) και τα συμπληρώματα διατροφής και της απελευθέρωσης της τιμής τους. Το τελευταίο αν πραγματοποιηθεί θα σημάνει και την χαριστική βολή για ένα μεγάλο ποσοστό των φαρμακείων στην χώρα, τα οποία αυτή τη στιγμή υπολογίζονται σε περίπου 10.000.

ΣΥΡΙΖΑ

Για το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ:

Μπορεί «Στρατηγικός μας στόχος μας (να) είναι η ανάπτυξη Εθνικής Φαρμακοβιομηχανίας υπό δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο», όπως γράφει ο Ανδρεάς Ξανθός, βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Ρεθύμνου, αλλά «Σήμερα όμως προέχει η δραστική αντιμετώπιση της υγειονομικής και φαρμακευτικής «φτώχειας» . Αυτή θα είναι η πολιτική προτεραιότητα για την κυβέρνηση της Αριστεράς».

Το ερώτημα που προκύπτει όμως είναι με ποιό τρόπο και με ποιά μέσα πίεσης θα καταφέρει η κυβέρνηση της Αριστεράς να αντιμετωπίσει τους εκβιασμούς από τις πολυεθνικές και τις εγχώριες επιχειρήσεις του φαρμάκου;

Σε αυτό το σημείο πρέπει και οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε οτι στο στόχο μας για «πρόσβαση σε όλους στο φάρμακο» ειμαστε σε θέση και θα το κάνουμε με όποιο μέσο είναι αναγκαίο. Αυτή η διευκρίνιση χρειάζεται γιατί η εκτίμηση μας είναι οτι δεν είναι δυνατό να υπάρξει σε αυτές τις συνθήκες ένα κάποιο συμβόλαιο με τους βιομηχανους στον χώρο του φαρμάκου προκειμένου να ξεπεραστεί η κρίση και όλοι να είμαστε οφελημένοι. Με άλλα λόγια είμαστε υποχρεωμένοι να επιτεθούμε στην κερδοφορία της φαρμακοβιομηχανίας, στις φοροαπαλλαγές και φοροελαφρύνσεις που αυτή απολαμβάνει για χρόνια και εξακολουθεί ακόμα να απολαμβάνει.

ΑΡΑ η απάντηση νομίζουμε οτι πρέπει να είναι ο συνδυασμός ΜΕΤΡΩΝ ΛΑΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ με στόχο να εξασφαλιστούν οι απαραίτητες ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ και ΕΚΤΑΚΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ απέναντι στους κεφαλαιοκράτες για να μπορέσει η κυβέρνηση της Αριστεράς να προχωρήσει σε ριζοσπαστικές αλλαγές, μέτρα τα οποία θα περιλαμβάνουν:

1. Την ρητή δημόσια δέσμευση ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς θα αγωνιστεί για ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟ ΛΑΟ επιδιώκοντας μια πλατιά λαική συμμαχία.

2. Την δέσμευση για αποκατάσταση και στήριξη των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων στο φάρμακο ενάντια στις απολύσεις και την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων και την άμεση ανάπτυξη των ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΟΜΩΝ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ (έρευνα από δημόσιους φορείς, παραγωγή από τον ΕΟΦ/ Δημόσια Φαρμακοβιομηχανία, ΙΦΕΤ/ Δημόσια Φαρμακαποθήκη), επιδιώκοντας την συμμαχία με τους εργαζόμενους στο φάρμακο και τους ανέργους.

3. Την ενθάρρυνση δημόσιων εντός του ΕΣΥ και συνεταιριστικών φαρμακείων επιδιώκοντας την συμμαχία με τον επιστημονικό κλάδο των φαρμακοποιών.

4. Τον έλεγχο των ντόπιων επιχειρήσεων του φαρμάκου (λογιστικός έλεγχος, αποπληρωμή χρεών προς το κράτος και τα ταμεία, παύση της φορολογικής ασυλίας, απαγόρευση των παράλληλων εξαγωγών, έλεγχος της κίνησης κεφαλαίων κλπ)

5. Ρήξη με τις πολυεθνικές με βασικό όπλο την απεύθυνση αλληλεγγύης στους εργαζόμενους και τους λαούς της Ευρώπης και του κόσμου για να μην περάσουν οι εκβιασμοί και τα σαμποτάζ των μονοπωλίων ενώ η μη αναγνώριση και το σπάσιμο της πατέντας πρέπει να είναι μέσα στα σχέδια