Τοποθέτηση του Τάσου Κανταρά, Μέλους της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ, στη συζήτηση της Διεθνιστικής Εργατικής Αριστεράς(ΔΕΑ) στη Θεσ/νικη με θέμα: "40 χρόνια Μεταπολίτευση-Εργατικοί αγώνες και Αριστερά".
Φίλοι/ες, η ΔΕΑ τολμάει κάτι, που δεν έχει κάνει, απ όσο ξέρω, κανένας μέχρι σήμερα. Και οφείλουμε να τη συγχαρούμε γι αυτή τη σημαντική της πρωτοβουλία. Είμαστε εδώ τρείς συνομιλητές, που ο καθένας έχει να καταθέσει τις δικές του προσεγγίσεις και όσο με αφορά προσωπικά θα προσπαθήσω να φωτίσω ορισμένες πλευρές αυτής της μεγάλης διαδρομής.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται συνήθως είναι αν έκλεισε ο κύκλος της μεταπολίτευσης. Πολλές φορές και από στελέχη της Αριστεράς. Κατά τη γνώμη μου, ο κύκλος της μεταπολίτευσης δεν θα κλείσει, όσο οι δυνάμεις που σφράγισαν τη πορεία της, παραμένουν κυρίαρχες. Η Αριστερά μόνο, μπορεί να κλείσει τον κύκλο της και να ανοίξει ένα άλλο, μιας μεγάλης πολιτικής Ανατροπής.
Ερχόμενος στο θέμα, δεν υπάρχει αμφιβολία, πως η πορεία του εργατικού κινήματος στη μεταπολίτευση, είναι συνυφασμένη με το γενικότερο πολιτικό-οικονομικό πλαίσιο που διαμορφώνεται στη χώρα, την Ευρώπη και το κόσμο. Επηρεάζει και επηρεάζεται.
Η πτώση της χούντας βρίσκει το ταξικό εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα ουσιαστικά διαλυμένο. Η Δικτατορία είχε διαλύσει τα αγωνιστικά εργατικά συνδικάτα της δεκαετίας του ‘60, τα συνδικάτα της θρυλικής «Συντονιστικής επιτροπής των 115». Οι συνθήκες του 1974, είναι οι χαμηλές αμοιβές, οι κακές συνθήκες εργασίας, ο μεγάλος αριθμός εργατικών ατυχημάτων, η αστυνόμευση των εργατών, το ανύπαρκτο εργατικό δίκαιο. Οι συνθήκες αυτές είναι το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο, που γέννησε τους μεταπολιτευτικούς εργατικούς αγώνες. Μιας Ελλάδας που έχει αρχίζει ήδη να πονά από τις γενικές οικονομικές εξελίξεις της παγκόσμιας κρίσης, αλλά και που μόλις αναπνέει χωρίς τη χούντα πια.
Την 1η περίοδο οι αγώνες που αναπτύσσονται βρίσκουν έδαφος στη βιομηχανία και στην οικοδομή και σε δεύτερη φάση, στους εργαζόμενους των τραπεζών και της κοινής ωφέλειας. Να σταθώ στη Θεσ/νίκη. Η ΜΕΛ, η ΞΥΛΟΠΑΝ, η ΒΑΛΚΑΝ είναι μερικές μόνο μονάδες, που γράφουν συνδικαλιστική ιστορία εκείνη την εποχή. Πιο δίπλα το Μαδέμ-Λάκο. Η περίπτωση της ΜΕΛ είναι ίσως, το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ενός συνδικάτου που συγκροτείται μέσα στο εργοστάσιο, σε συνθήκες τρομοκρατίας, με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες. Μιας επιχείρησης δε, αντιπροσωπευτική των βιομηχανικών επιχειρήσεων της περιόδου, που κατέληξαν μετά, στον περίφημο Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων. Δύο στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη πορεία του Σ.Κ της εποχής και μετέπειτα. Από τη μια ο ταξικός προσανατολισμός του σωματείου, η αποφασιστικότητα των εργαζομένων, η αντοχή τους και από την άλλη η απουσία αντιστοίχου επιπέδου πολιτικών στόχων, οι χαμηλές πολιτικές διεκδικήσεις της Αριστεράς της εποχής, προδιαγράφουν μαζί με τα λάθη του ίδιου του Σ.Κ, τα όρια της πορείας αυτού του δυναμικού πρώτου συνδικαλιστικού ρεύματος της μεταπολίτευσης. Στη συνέχεια η ένταξη των επιχειρήσεων αυτών στον ΟΑΕ και ο κρατικός τους έλεγχος διαμορφώνει τη βάση ενός ρεφορμιστικού κρατικού συνδικαλισμού, που θέριεψε στη συνέχεια.
Στο ερώτημα γιατί εκεί (στη βιομηχανία) οι πρώτοι αγώνες, οι απαντήσεις βρίσκονται στην χρόνια καταπίεση, στο ότι ήταν συγκεντρωμένος ικανός αριθμός εργατών, στο ότι οι επιχειρήσεις αυτές επηρεάσθηκαν πιο έντονα από την πετρελαϊκή κρίση κ.α.
Η κοινοβουλευτική Αριστερά δεν «συνάντησε» αυτό το κίνημα και το κίνημα την Αριστερά. Δεν γειώθηκε μαζί του. Παρά ότι στάθηκε δίπλα του. Οι λόγοι όπως είπα, έχουν να κάνουν και με το γενικότερο σκηνικό της εποχής. Αλλά και το κίνημα αυτό ήταν ορφανό πολιτικά. Περιορισμένα τα όρια του. Ένα κίνημα αυθόρμητο, εκρηκτικό, χωρίς κέντρο συντονισμού, διάσπαρτο, χωρίς ισχυρή Αριστερά. Η υποχώρηση του, τροφοδοτεί τις εκλογικές προσδοκίες και δυναμώνει συνδικαλιστικά και πολιτικά το ΠΑΣΟΚ.
Παρά όλα αυτά, το Σ.Κ από το 1974 επηρεάζει τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις. Γίνεται το πεδίο που ενισχύει τη λαϊκή απαίτηση για ουσιαστική πολιτική αλλαγή. Αυτό δείχνουν και οι απεργιακοί αγώνες της περιόδου 76-81. Που ανεβαίνουν θεαματικά! 1976 300.000 απεργοί, 1980 1.300.000!
Στο πολιτικό σκέλος η διαχωριστική γραμμή που επιβλήθηκε από το ανερχόμενο λαϊκό ρεύμα του ΠΑΣΟΚ, ήταν η γραμμή του προοδευτικού εκσυγχρονισμού. Η Αριστερά τότε διεκδικεί να είναι ο εγγυητής της εφαρμογής αυτών των προοδευτικών μεταρρυθμίσεων. Ασφαλώς οι αντικειμενικές συνθήκες ήταν δύσκολες, αλλά μια γραμμή αγωνιστικής ταξικής ενότητας από τα κάτω, πιθανά να καθόριζε αλλιώς τις εξελίξεις (δικομματισμός). Εξάλλου το ΚΚΕ υποτάσσει την τακτική του, στο «αλλαγή δεν γίνεται χωρίς το ΚΚΕ» και στο οργανωτικό επίπεδο, το ποιος έχει μεγαλύτερη δύναμη στα συνδικάτα.
Το πρώτο συμπέρασμα εκείνης της περιόδου, χρήσιμο για το σήμερα, είναι πως το Εργατικό Κίνημα επηρεάζει με τη πάλη του, τις πολιτικές εξελίξεις. Η πίστη, το πάθος για αλλαγή, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας των αγώνων και των πολιτικών εξελίξεων. Πράγμα που λείπει στη σημερινή συγκυρία η δεν έχει την ανάλογη ένταση και πρέπει να απασχολήσει την Αριστερά.
Να πάρουμε υπ όψιν ακόμα, πως η γενικότερη πολιτική διευθέτηση-συμβιβασμός του ΄74, ανάμεσα στην αστική τάξη και τη χούντα –η οποία κατέρρευσε κάτω από τα αδιέξοδα της και τη καταστροφή της Κύπρου- απογοήτευσε τα εργατικά στρώματα και τη νεολαία, ήταν ένα στοιχείο που τροφοδότησε οργή, πάθος, αποφασιστικότητα.Αλλά και η σημερινή κρίση και οι επιπτώσεις της, δεν θα έπρεπε να τροφοδοτούν ανάλογες αντιδράσεις;
Το δεύτερο συμπέρασμα είναι, πως η ως ένα βαθμό ταύτιση της Αριστεράς στη λογική των «δημοκρατικών δυνάμεων», επηρεάζει μαζί με την μετέπειτα κρατική πολιτική του ΠΑΣΟΚ, το Συνδικαλιστικό Κίνημα και την πορεία του. Δημιουργούν συνθήκες κυριαρχίας του κυβερνητικού συνδικαλισμού.
Τα πρώτα χρόνια της «αλλαγής», ουσιαστικά ολοκληρώνουν τις διαδικασίες της πρώτης ενσωμάτωσης του εργατικού κινήματος. Οι απεργίες σταματούν, αφού το «μορατόριουμ» της Αριστεράς, διαδέχεται η πράξη νομοθετικού περιεχομένου. Η πρώιμη μετάλλαξη της Κεντροαριστεράς είναι γεγονός. Με το δικαστικό πραξικόπημα στην ΓΣΕΕ το ΄85 που ανέτρεψε την νόμιμα εκλεγμένη διοίκηση της το αστικό πολιτικό σύστημα, προχώρα ακάθεκτο στην ανασυγκρότηση ενός ελεγχόμενου Σ.Κ. Μετά το 1985, αλλάζει ρότα η Αριστερά. Απαγκιστρώνεται από τα προεδρεία συνεργασίας, πάει στα αντιπροσωπευτικά-αναλογικά. Η στάση της το ΄89, εμπεριέχει σ ένα βαθμό και το στοιχείο του απατημένου συζύγου της προηγουμένης περιόδου. Αλλά έχουν διαμορφωθεί όμως οι προϋποθέσεις, για την δημιουργία του γραφειοκρατικού, δικομματικού, υποταγμένου συνδικαλισμού, που φτάνει μέχρι της μέρες μας.
Πηγαίνοντας στο σήμερα. Ο μεταπολιτευτικός συνδικαλισμός, έτσι όπως διαμορφώθηκε στην δεκαετία του ’80 (στηριγμένος στην διαχείριση, στην ανάθεση, στον κατακερματισμό), φαίνεται πως κλείνει τον κύκλο του. Έχει χάσει κάθε αξιοπιστία. Δεν έχει παραδώσει όμως τη ψυχή του. Είναι ένας από τους παράγοντες που επηρεάζουν σήμερα την χαμηλή πτήση των αντιστάσεων. Βεβαίως υπάρχουν και άλλοι παράγοντες. Κυρίως η εργασιακή Ταϋλάνδη (ανεργία, συμβάσεις) που εξαπλώνεται και πιέζει ως στρατός ανέργων τις διαθέσεις των ενεργών. Οι εργαζόμενοι χωρίς δικαιώματα. Οι κατασταλτικοί μηχανισμοί που θεριεύουν. Η απουσία συμπαράταξης των αριστερών συνδικαλιστικών δυνάμεων και ο στείρος ανταγωνισμός τους. Ο χωρίς προηγούμενο ρόλος των ΜΜΕ κ.α.
Χωρίς βέβαια να διαγράφεται η σημαντική αξία των αγώνων που αναπτύχτηκαν στην μεταπολίτευση και αναπτύσσονται σήμερα μέσα σε αντίξοες συνθήκες, σημαντικός παράγοντας που επηρέασε και επηρεάζει την πορεία και την αποτελεσματικότητα του Εργατικού Κινήματος, ήταν και είναι η πειστική εναλλακτική πρόταση της Αριστεράς και πως προωθείται αυτή. Είναι ο γενικότερος προσανατολισμός της Αριστεράς και πως εκδηλώνεται αυτός στο πολιτικό πεδίο. Αυτά τα δύο μπορούν να πείσουν και να πυροδοτήσουν τους εργατικούς αγώνες. Ταυτόχρονα σημαντικό ρόλο παίζει και ο πολιτικός φορέας της Αριστεράς ως Κόμμα-οργανωτικό υποκείμενο. Η σχέση του με την κοινωνία, η γείωση του. Η στροφή στα εργατικά στρώματα. Και εδώ υπάρχει υστέρηση σε σχέση με το παρελθόν.
Περιγράφοντας στο λίγο χρόνο που είχα, την συνολική πορεία μιας μεγάλης διαδρομής του εργατικού κινήματος με τα λάθη και τις αδυναμίες του, όπως και τους αγώνες του κόσμου της Αριστεράς, ένα σημαντικό συμπέρασμα παραμένει αναλλοίωτο. Πως η Αριστερά είναι η μόνη πολιτική δύναμη που μπορεί να διεκδικήσει και να ανοίξει το δρόμο του κοινωνικού μετασχηματισμού, των αλλαγών που έχει ανάγκη η κοινωνία σήμερα. Αυτό είναι το χρέος της. Ξεπερνώντας και τις αντικειμενικές συνθήκες. Γιατί τότε μόνο, θα είναι Αριστερά. Ο άλλος δρόμος, ο δοκιμασμένος, ο δρόμος του Φώτη Κουβέλη, δεν είναι ο πιο σύντομος. Είναι ο καταστροφικός.
Στην εποχή μας, όλες οι δυνάμεις της αριστεράς έχουν καθήκον να εργασθούν για να δημιουργηθεί ένα παλλαϊκό ενιαίο, εργατικό, κοινωνικό μέτωπο για την ανατροπή της βάρβαρης κατάστασης.
Αυτό το μέτωπο θα το συγκροτούν οι άνεργοι, οι συνταξιούχοι, η νεολαία, μαζί με ένα ανασυγκροτημένο εργατικό κίνημα, ενωτικό, ταξικό, αγωνιστικό, που θα υψώσει αποτελεσματική αντίσταση και θα συμβάλλει στην Ανατροπή της μνημονιακής κυβέρνησης έτσι ώστε, να ανοίξουν δρόμοι μεγάλων ανατροπών. Τα 40 χρόνια της Μεταπολίτευσης, είναι γεμάτα σημαντικά διδάγματα και εμπειρίες που πρέπει να τα πάρουμε υπ όψιν.
