Η Συρία µετά τον Άσαντ

Επρόκειτο -κυρίως- για την επίσηµη ανακοίνωση ήδη τετελεσµένων γεγονότων. Οι κρατικοί-κατασταλτικοί-κοµµατικοί µηχανισµοί του παλιού καθεστώτος είχαν ήδη διαλυθεί. Ο Αλ Σάρα ήταν ήδη ο ντε φάκτο ηγέτης της Συρίας. Η αυτοδιάλυση κι ενοποίηση των ένοπλων οµάδων αφορούσε όσες είχαν συµφωνήσει σε αυτήν την προοπτική από τον Δεκέµβρη.

Οδικός χάρτης

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχει ο «οδικός χάρτης» που έχει περιγράψει ο νέος πρόεδρος της Συρίας για τη συνέχεια. Θα οριστεί µια νέα µεταβατική κυβέρνηση, που θα αντικαταστήσει την τρέχουσα (στελεχωµένη από ανθρώπους του Αλ Σάρα) και θα είναι (;) πιο «αντιπροσωπευτική» και «συµπεριληπτική». Ο ίδιος θα εκδώσει µια Συνταγµατική Διακήρυξη που θα λειτουργεί ως πλαίσιο στη µεταβατική περίοδο και θα ορίσει ένα προσωρινό Νοµοθετικό Συµβούλιο. Αυτά τα βήµατα θα προχωρήσουν άµεσα. Αν υλοποιηθούν τελικά παλιότερες εξαγγελίες και δηλώσεις του Αλ Σάρα, θα ακολουθήσει η οργάνωση ενός «Πανεθνικού Διαλόγου», έπειτα η συγγραφή ενός νέου συντάγµατος («που µπορεί να χρειαστεί 3 χρόνια») και στο τέλος η διεξαγωγή εκλογών («που θα µπορέσουν να γίνουν σε 4 χρόνια»).

Η κατεύθυνση των πρώτων/άµεσων αποφάσεων θα αποσαφηνιστεί από το περιεχόµενο της Συνταγµατικής Διακήρυξης, τη σύνθεση της µεταβατικής κυβέρνησης και τις ισορροπίες µεταξύ των τριών κέντρων εξουσίας (πρόεδρος, κυβέρνηση, νοµοθετικό σώµα). Αντίστοιχα, κανείς δεν ξέρει ακόµα ποιοι και πώς θα ορίσουν την σύνθεση των αντιπροσωπειών του «Εθνικού Διαλόγου». Σε κάθε περίπτωση, είναι προφανές ότι ο Αλ Σάρα θα επιχειρήσει να εδραιώσει και να σταθεροποιήσει την εξουσία του στη διάρκεια αυτής της «µεταβατικής» (;) περιόδου. Είναι επίσης προφανές ότι η προσπάθειά του δεν θα είναι καθόλου εύκολη.

Μονοπώλιο των όπλων;

Κατά την ανακοίνωση της αυτοδιάλυσης των ένοπλων οµάδων, απουσίαζαν οι εκπρόσωποι των SDF, δηλαδή των κουρδικών πολιτοφυλακών και των συµµάχων τους που ελέγχουν τη βορειοανατολική Συρία. Απουσίαζαν επίσης εκπρόσωποι από τις νότιες επαρχίες Νταράα και Σουεΐντα, των οποίων οι ένοπλες οργανώσεις συντονίστηκαν µε την επίθεση της Ταχρίρ Αλ Σαµ κατά του Άσαντ αλλά έχουν διατηρούν διευρυµένη αυτονοµία.

Οι διαπραγµατεύσεις µε όλους αυτούς τους «παίχτες» συνεχίζονταν αδιάκοπα ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραµµές. Οι ένοπλες οµάδες διατηρούν στάση φιλικής ανοχής απέναντι στη Δαµασκό, αλλά διστάζουν να παραδώσουν τον οπλισµό τους χωρίς εγγυήσεις για το µέλλον της Συρίας και των περιοχών τους. To νέο καθεστώς επιδιώκει να αποκαταστήσει το κρατικό µονοπώλιο στα όπλα, αλλά όλες οι πλευρές συνυπολογίζουν την ανάγκη να αποφευχθεί ένας νέος εµφύλιος πόλεµος µετά από 14 χρόνια καταστροφής. Το πρώτο µεγάλο ερώτηµα είναι το πώς θα επιλυθεί αυτή η εύθραστη ισορροπία.

Η Νταράα και η Σουέιντα έχουν µακρύ παρελθόν αντικαθεστωτικής οργάνωσης και δράσης, δεν βρέθηκαν υπό τον έλεγχο της Ταχρίρ Αλ Σαµ και γι’ αυτό αποτελούν «σκληρά καρύδια» για τη Δαµασκό.

Το κουρδικό ζήτηµα είναι το πιο ακανθώδες, τόσο ως αυτόνοµη ιστορική εκκρεµότητα, αλλά και γιατί αποτελεί πεδίο παρέµβασης και ξένων δυνάµεων. Η τουρκική απαίτηση «οι τροµοκράτες να αφήσουν τα όπλα τους ή θα θαφτούν µε αυτά», η συµµαχική σχέση των SDF µε το Πεντάγωνο, τα ρητορικά «ανοίγµατα» του Ισραήλ προς τους κουρδικούς πληθυσµούς διαµορφώνουν ένα δυνητικά εκρηκτικό µίγµα.

Ένα άλλο ζήτηµα αφορά την αλεβιτική µειονότητα τις οποίες µέλη είχαν στελεχώσει το παλιό καθεστώς. Ήδη περιορισµένες (σε σχέση µε τις σκοτεινές "προβλέψεις") πράξεις αντεκδίκησης αξιοποιούνται από υπολείµµατα του ασαντισµού για να καλέσουν σε ένοπλη αντίσταση στο νέο καθεστώς. Προς το παρόν αυτά τα δίκτυα είναι αποδιοργανωµένα και αποµονωµένα. Όµως αν η νέα συριακή ηγεσία επιτεθεί «κατά δικαίων και αδίκων» κατά το κυνήγι των παλιών καθεστωτικών, αυτά τα καλέσµατα µπορούν να βρουν λαϊκό έρεισµα στο εσωτερικό και να αποκτήσουν στήριξη από το εξωτερικό (πχ Ιράν)…

Ο Αλ Σάρα επιδιώκει µια οµαλή ένταξη της Συρίας στο διεθνές και περιφερειακό καπιταλιστικό σύστηµα, δηλώνοντας ρητά ότι «δεν θέλω να εξάγω ούτε τζιχάντ, ούτε επανάσταση», ταξιδεύοντας στη Σαουδική Αραβία για συνάντηση µε τον Μοχάµεντ Μπιν Σαλµάν και συλλαµβάνοντας µέλος της Ταχρίρ Αλ Σαµ επειδή κάλεσε δηµόσια τους Αιγύπτιους να ξεσηκωθούν κατά του δικτάτορα Σίσι. Κι εδώ υπάρχουν προκλήσεις. Το Ισραήλ συνεχίζει να κατέχει συριακά εδάφη και εδραιώνει στρατιωτικά τις θέσεις που κατέλαβε το Δεκέµβρη. Η ΕΕ περιέγραψε έναν «οδικό χάρτη» προς την άρση των κυρώσεων, που κινείται αργά, σταδιακά και µε την απειλή άµεσης επαναφοράς τους. Οι ΗΠΑ ακόµα τηρούν σιωπή πάνω στο αίτηµα να αρθούν. Είναι προφανές ότι οι κυρώσεις χρησιµοποιούνται εκβιαστικά από τις δυτικές δυνάµεις στην προσπάθειά τους να ελέγξουν το µέλλον της Συρίας. Η τύχη του στρατιωτικού λιµανιού και του στρατιωτικού αεροδροµίου της Ρωσίας παραµένει υπό διαπραγµάτευση. Η Αίγυπτος και τα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα διατηρούν ακόµα στάση καχυποψίας απέναντι στη νίκη µιας δύναµης του πολιτικού Ισλάµ.

Στο εσωτερικό, ο Αλ Σάρα ζει το «µήνα του µέλιτος» µε τη συριακή κοινωνία. Διαθέτει το µεγάλο πολιτικό κεφάλαιο που του έδωσε η νίκη επί του Άσαντ, ενώ πιστώνεται τις άµεσες βελτιώσεις που έφερε η ανατροπή του: Το τέλος της τροµοκρατίας που είχε επιβάλει ο Άσαντ και την εξαφάνιση των πολλαπλών «σηµείων ελέγχου» (checkpoints) που -µε την απειλή αυθαίρετης σύλληψης- καταλήστευαν τον πληθυσµό σε καθηµερινή βάση και οδηγούσαν τις τιµές των αγροτικών προϊόντων στα ύψη.

Αυτή η συνθήκη δεν θα κρατήσει για πάντα και τότε θα έρθει η ώρα της αλήθειας.

Στον δυτικό Τύπο, όλη η έµφαση δίνεται στους τύπους της φιλελεύθερης κοινοβουλευτικής δηµοκρατίας και οι «ανησυχίες» αφορούν πχ την παραποµπή των εκλογών σε βάθος 4ετίας. Όµως ακόµα και επικριτές της νέας ηγεσίας αναγνωρίζουν ότι αν στήνονταν σύντοµα κάλπες, εν τη απουσία προηγούµενης πολιτικής ζωής και δράσης, ο Αλ Σάρα θα σάρωνε χωρίς αντίπαλο. Στο πεδίο των δηµοκρατικών δικαιωµάτων, η πραγµατική µάχη που οφείλει να µας ενδιαφέρει θα δοθεί αλλού. Όπως λέει µια επιστολή δεκάδων Σύριων συγγραφέων, καλλιτεχνών και ακαδηµαϊκών, το ζήτηµα είναι «η αποκατάσταση των θεµελιωδών δηµόσιων ελευθεριών, µε σηµαντικότερες τις ελευθερίες συνάθροισης, διαµαρτυρίας, έκφρασης και πίστης» και το δικαίωµα στο σχηµατισµό πολιτικών κοµµάτων.

Οικονοµία

Το άλλο κρίσιµο µέτωπο, που επίσης απουσιάζει εµφατικά από τις «ανησυχίες» των δυτικών φιλελεύθερων είναι η οικονοµική πολιτική της ηγεσίας Αλ Σάρα. Το καπιταλιστικό οικονοµικό µοντέλο που θέλει να ακολουθήσει δεν θα βελτιώσει την κατάσταση του συριακού λαού, του οποίου το 90% ζει σε συνθήκες φτώχειας. Κάποιοι πρώτοι εργατικοί αγώνες δείχνουν τη σηµασία και τη δυνατότητα αυτής της µάχης. Όλες οι ανταποκρίσεις από τη Συρία αποτυπώνουν µια ένταση στα αισθήµατα της κοινωνικής πλειοψηφίας: Ανάµεσα στο «παραµένουµε φτωχοί, αλλά τουλάχιστον είµαστε ελεύθεροι» και το «αποκτήσαµε ελευθερία, αλλά παραµένουµε φτωχοί». Το πρώτο δίνει περίοδο χάριτος στον Αλ Σάρα, αλλά είναι θέµα χρόνου να κληθεί να αντιµετωπίσει το δεύτερο.

Από τις εξελίξεις σε όλα αυτά τα ανοιχτά µέτωπα θα κριθεί η επιβίωση του νέου καθεστώτος, η σταθεροποίηση του και ο χαρακτήρας που αυτό θα πάρει -εφόσον µπορέσει να αντέξει τις δοκιµασίες. Όλα τα σενάρια παραµένουν ανοιχτά. Η συριακή Αριστερά είναι µικρή κι αδύναµη, ενώ η «κοινωνική αντιπολίτευση» βγαίνει από δεκαετίες αδίστακτης καταπίεσης που κορυφώθηκε κατά τις σφαγές που εξαπέλυσε το καθεστώς µετά το 2011. Όµως -προς το παρόν- έχουν για πρώτη φορά την δυνατότητα να οργανωθούν «στο φως της ηµέρας» και να επιχειρήσουν να παρέµβουν στη µάχη για το µέλλον της Συρίας.

*Αναδημοσίευση από την Εργατική Αριστερά

**Διαβάστε Ανταποκρίσεις από τη Συρία μετά τον Άσαντ