Η ταινία του Αρμάντο Ιανούτσι, αποτελεί μια διακωμώδηση των όσων εξελίχθηκαν στη Σοβιετική Ένωση, αφότου πέθανε ο Στάλιν, στις 5 Μαρτίου 1953. Και παρ’ ότι έχει στοιχεία μυθοπλασίας, εντούτοις στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα, τα οποία δίνονται με κωμικοτραγικό τρόπο, δείχνοντας τον παραλογισμό του σταλινισμού.
Η ταινία ξεκινά δείχνοντας διώξεις πολιτών από τη NKVD (υπηρεσία εσωτερικών υποθέσεων), η οποία έχει επιβάλλει ένα απέραντο τρόμο. Παράλληλα, δείχνει μια συναυλία, όπου μετά το τέλος της, ο Στάλιν ζητά να του δοθεί ο ηχογραφημένος δίσκος. Όμως, δεν τολμά κανείς να του πει ότι κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει. Έτσι, ξεκινούν διάφορα ευτράπελα, ώστε να ηχογραφηθεί από την αρχή η συναυλία. Όταν, τελικά, παραδίδεται ο δίσκος στον Στάλιν, μέσα στον φάκελο υπάρχει και ένα γράμμα από την πιανίστα της συναυλίας, η οποία τον κατηγορεί ως εγκληματία. Διαβάζοντας ο Στάλιν το γράμμα, ξεσπάει σε γέλια και εκεί παθαίνει το βαρύ εγκεφαλικό επεισόδιο, που καταλήγει στον θάνατό του. Βέβαια, τα πράγματα δεν έγιναν έτσι. Είναι στο πλαίσιο της μυθοπλασίας.
Οι εξελίξεις αυτές οδηγούν σε ένα αγώνα δρόμου για τη διαδοχή, μέσα από μια σειρά δολοπλοκιών και μηχανορραφιών μεταξύ των βασικών μελών του Πολιτικού Γραφείου, για το ποιος τελικά θα πάρει τη θέση του Στάλιν: ο Μάλενκοφ, ο Μπέρια (αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών) ή ο Χρουτσόφ;
Όλα αυτά δίνονται με τη μορφή μαύρης κωμωδίας. Για παράδειγμα, όταν ο Στάλιν παθαίνει το εγκεφαλικό επεισόδιο, μέχρι να κληθεί γιατρός για να του παράσχει βοήθεια, δείχνει μια τεράστια γραφειοκρατική κωλυσιεργία, όπου τίθεται το ζήτημα ότι πρώτα πρέπει να συνεδριάσει η Κεντρική Επιτροπή του κόμματος για να αποφασίσει ποιοι γιατροί θα κληθούν. Ακόμη και η υπόθεση ότι ο Στάλιν μπορεί να έχει πεθάνει αποτελεί υπονομευτική ενέργεια, αφού η θνητότητά του ήταν κάτι αδιανόητο.
Βέβαια, παρ’ ότι η ταινία αποτυπώνει με κωμικοτραγικό τρόπο μια ολόκληρη εποχή τρόμου της σταλινικής περιόδου, εντούτοις, όπως εύστοχα παρατηρεί η Μαριάννα Τζιαντζή (Πριν, 11-3-2018), «το γέλιο που προκαλούν οι κωμικές σκηνές και καταστάσεις αφήνει μια πολύ πικρή γεύση, όταν συγκρίνουμε αυτό που βλέπουμε με αυτό που ξέρουμε ότι υπήρξε».
Για την ιστορία, να θυμίσουμε τις διαβόητες Δίκες της Μόσχας, την περίοδο 1936-38, στις οποίες κατηγορήθηκαν για προδοσία και εκτελέστηκαν χιλιάδες άνθρωποι, καθώς επίσης όλη η παλιά ηγεσία των μπολσεβίκων που συμμετείχε στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Ο Τρότσκι δολοφονήθηκε λίγο αργότερα. Ακόμη και στενοί συνεργάτες του Στάλιν, όπως ο Ορτζονικίτζε, οδηγήθηκε στην αυτοκτονία, αφού προηγουμένως ο Στάλιν είχε τουφεκίσει τον αδελφό του. Επιπλέον, το 70% των μελών της Κεντρικής Επιτροπής που είχε εκλεγεί τον Ιανουάριο του 1934, εξοντώθηκε.
Αυτό που γνωρίσαμε δεν ήταν σοσιαλισμός. Ήταν ο σφετερισμός της εξουσίας της εργατικής τάξης από την άρχουσα γραφειοκρατία. Ο σοσιαλισμός δεν δημιουργείται με διαταγές, ούτε από «τα πάνω», αλλά προκύπτει μέσα από τα εργατικά συμβούλια και την αυτοδιαχείριση σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Αυτό με τη σειρά του προϋποθέτει την ελευθερία ύπαρξης και λειτουργίας διαφορετικών κομμάτων, οργανώσεων, τάσεων και συνδικάτων, καθώς επίσης του δικαιώματος στην απεργία και την κατοχύρωση της ελευθερίας του Τύπου. Διότι, ο σοσιαλισμός καλείται να δημιουργήσει μια νέα ποιοτική μεταβολή, έναν διαφορετικό πολιτισμό, μια νέα κουλτούρα, και άρα πρωτοφανέρωτες μορφές ευτυχισμένης ζωής.
