Στα Πολωνικά σύνορα: «Μια πολιτική που απλά αφήνει τους ανθρώπους να πεθάνουν»

Η κατάσταση στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας χειροτερεύει κάθε μέρα. Βλέπεις κάποιο σημάδι αποκλιμάκωσης; Υπάρχουν στη Πολωνία πολιτικοί που καλούν για μια πιο μετριοπαθή και ανθρωπιστική προσέγγιση;

Δυστυχώς όχι. Εδώ στο κέντρο της Ευρώπης, συμβαίνει μία ανθρωπιστική καταστροφή σε κάθε επίπεδο. Οι πολιτικοί ενδιαφέρονται μόνο για την προάσπιση των συνόρων, κανείς δεν κάνει λόγο για την ανθρωπιστική φροντίδα που χρειάζονται απεγνωσμένα οι πρόσφυγες. Το κρύο αυξάνεται συνεχώς, οι θερμοκρασίες πέφτουν υπό του μηδενός. Οι άνθρωποι δεν έχουν στέγη πάνω από τα κεφάλια τους, δεν έχουν τροφή και ζεστά ρούχα. Έγκυες γυναίκες αποβάλουν. Η Πολωνία αρνείται να προσφέρει οποιαδήποτε ιατρική ή ανθρωπιστική βοήθεια σε ανθρώπους που αιτούνται προστασίας, παρά τις εκκλήσεις του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Όχι επειδή δεν έχουμε τα μέσα να τους σώσουμε αλλά επειδή εμείς, επειδή ως Ευρώπη, τους αφήνουμε να πεθάνουν. Είναι εφιαλτικό.

Η Πολωνία πρόσφατα επέκτεινε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 60 ακόμα μέρες. Τι σημαίνει αυτό;

Ο στρατός επιτρέπεται να εισέλθει στην «κόκκινη ζώνη», την ζώνη ασφαλείας 3 χιλιομέτρων κατά μήκος των συνόρων. Κανένας άλλος δεν επιτρέπεται να εισέλθει: ούτε οι γιατροί, ούτε οι δημοσιογράφοι, ούτε εργαζόμενοι στην ανθρωπιστική φροντίδα. Αυτή η κατάσταση είναι δραματική με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Αρχικά δεν έχουμε σχεδόν καμία δημοσιογραφική πληροφορία ή εικόνες σχετικά με το τι συμβαίνει στο δάσος. Και δεν είναι απλά ένα δάσος αυτό στο οποίο διαμένουν οι πρόσφυγες, αλλά μία αληθινή ζούγκλα: το παλαιότερο αρχέγονο δάσος της Ευρώπης, μία περιοχή διάσπαρτη από βάλτους και ποτάμια. Εκεί υπάρχουν βίσωνες και ακούγονται λύκοι να ουρλιάζουν τα βράδια. Αλλά η κατάσταση είναι πιο δραματική επειδή κανένας δεν φροντίζει τους πρόσφυγες. Οι μόνοι άνθρωποι που έχουν πρόσβαση στην περιοχή, εκτός από τις δυνάμεις καταστολής, είναι οι ντόπιοι. Κάνουν ό,τι μπορούν, αλλά όσοι μένουν στην περιοχή είναι εντελώς τσακισμένοι από αυτή την ευθύνη.

Μίλησέ μας για αυτό.

Οι πολίτες της διπλανής πόρτας γίνονται διασώστες, αλλά δεν έχουν εμπειρία από τέτοιες καταστάσεις ή τον σωστό εξοπλισμό. Φέρνουν σλίπινγκ-μπαγκ, θερμούς με τσάι και ζεστή σούπα για τους πρόσφυγες στο δάσος. Αλλά δεν είναι εύκολο να τους προσεγγίσουν: εν μέρει λόγω των βάλτων αλλά επίσης επειδή οι περισσότεροι κρύβονται φοβισμένοι από τα Πολωνικά σώματα ασφαλείας. Συχνά ούτε τα ασθενοφόρα δεν έρχονται όταν τα καλούν. Και ποιος έχει φορείο στο σπίτι του; Οι ντόπιοι συχνά κουβαλάνε κάποιον ηλικιωμένο ή μια άρρωστη γυναίκα σε αυτοσχέδιες αιώρες. Κατάφεραν να διασώσουν ένα δίχρονο που παραλίγο να πνιγεί σε έναν βάλτο. Είπαν ότι είδαν ένα 14χρονο αγόρι να περιπλανιέται μόνο του στο δάσος επειδή οι στρατιωτικές δυνάμεις της Πολωνίας επαναπροώθησαν τον πατέρα του πίσω στη Λευκορωσία αλλά αυτόν τον ξέχασαν. Στην αρχή οι ντόπιοι ενημέρωναν τις Πολωνικές Αρχές όταν συναντούσαν κάποιον πρόσφυγα γιατί υπέθεταν ότι θα τους οδηγήσουν σε κάποιο καμπ και θα τους φροντίσουν. Αλλά ανακάλυψαν ότι τα Πολωνικά σώματα ασφαλείας αντιθέτως τους φόρτωναν σε στρατιωτικά φορτηγά και τους επαναπροωθούσαν στη Λευκορωσία.

Τέτοιες επαναπροωθήσεις είναι παράνομες σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό και τον διεθνή νόμο. Αλλά τώρα η πολωνική κυβέρνηση έχει νομιμοποιήσει τις απελάσεις στην πράξη.

Όντως, στα μέσα του Οκτώβρη το Πολωνικό κοινοβούλιο ενέκρινε μια τροπολογία στο νόμο που πλέον επιτρέπει στους συνοριοφύλακες να γυρνάνε άμεσα πίσω τους πρόσφυγες. Επίσης είναι δυνατόν να τους απαγορευτεί να εισέλθουν στην Πολωνία και γενικά στην ζώνη Σέγκεν για 6 μήνες έως 3 χρόνια. Επισήμως, ένα άτομο εξακολουθεί να δικαιούται να κάνει αίτηση ασύλου. Το πρόβλημα είναι ωστόσο ότι στην  πράξη οι αιτήσεις αυτές συχνά «καταγράφονται» από τους συνοριοφύλακες και οι άνθρωποι πάντα καταλήγουν να επαναπροωθούνται. Γνωρίζουμε για την περίπτωση ενός ανθρώπου που κατάθεσε αίτηση για άσυλο εν παρουσία ενός δικηγόρου, ενός δημοσιογράφου και ενός συνοριοφύλακα, αλλά η αίτηση απλά αγνοήθηκε και τον ανάγκασαν να γυρίσει στη Λευκορωσία με τη βία. Τους απελαύνουν ακόμα και μέσα από τα πολωνικά νοσοκομεία, στα οποία φτάνουν ελάχιστοι από όσους αναζητούν προστασία.

Καταγράφονται ως πρόσφυγες στην Πολωνία;

Κάποιοι ναι, αλλά τα κριτήρια δεν είναι ξεκάθαρα. Στην αρχή νομίζαμε ότι η Πολωνία θα μπορούσε να δεχτεί οικογένειες ή ανθρώπους με ιδιαίτερη ανάγκη για προστασία. Αλλά αποδείχτηκε ότι ούτε αυτό ισχύει. Επικρατεί η απόλυτη αυθαιρεσία. Ο νόμος πλέον δεν παίζει κανένα ρόλο. Είναι σαν ρώσικη ρουλέτα: κάποιες φορές οι πολωνικές Αρχές επιτρέπουν σε κάποιον να κάνει αίτηση για άσυλο, κάποιες όχι.

Ποια είναι η κατάσταση στα προσφυγικά καμπ στη Πολωνία;

Είναι εντελώς υπερπλήρη καθώς η πολωνική κυβέρνηση δεν παρέχει επιπλέον χώρους ή επιπλέον προσωπικό. Όσοι καταλήγουν εκεί είναι ασφαλής προς στιγμήν αλλά το φαγητό δεν επαρκεί και τους αντιστοιχεί χώρος μικρότερος και από κελί φυλακής. Και σχεδόν όλοι όσοι αναζητούν προστασία δεν καταλήγουν εκεί, αλλά στέλνονται πίσω. Έχουν σημάδια, πληγές, μελανιές από το ξύλο που τρώνε από τον στρατό της Λευκορωσίας και επαναπροωθούνται πάλι πίσω από τους Πολωνούς. Οι στρατιώτες της Λευκορωσίας τους σπρώχνουν πάνω στα αγκάθινα συρματοπλέγματα στα πολωνικά σύνορα ή σε τρύπες στον φράχτη και οι Πολωνοί στρατιώτες τους σπρώχνουν πάλι πίσω από τις ίδιες διαδρομές.

Και τι λέει η Ευρωπαϊκή Ένωση για αυτή τη κατάσταση;

Τίποτα! Είναι απίστευτο! Από τις Βρυξέλες ακούγονται καταδίκαστικοί τόνοι για τον Λουκασένκο αλλά καμία κριτική προς την πολωνική κυβέρνηση, παρά την κατάφορη παραβίαση των νόμων. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί! Η ΕΕ πρέπει επιτέλους να διασφαλίσει ότι οι δημοσιογράφοι, το ιατρικό προσωπικό και οι ΜΚΟ θα έχουν πρόσβαση στην ζώνη ασφαλείας. Ο Ερυθρός Σταυρός και αντίστοιχες οργανώσεις έχουν την εκπαίδευση και την τεχνογνωσία να ανταποκριθούν σε τέτοιες καταστάσεις. Οι ντόπιοι στα σύνορα δεν αντέχουν άλλο. Είναι τραυματισμένοι ψυχικά, όπως είναι και οι ακτιβιστές στην δική μας οργάνωση. Εγώ η ίδια είμαι εξουθενωμένη, δεν έχω ξαναζήσει τίποτα σαν και αυτό σε όλη μου τη ζωή. Ακόμα και κάποιοι από τους Πολωνούς συνοριοφύλακες κλαίνε ή μεθάνε γιατί δεν αντέχουν άλλο την ψυχολογική πίεση. Ένας από αυτούς μου εξομολογήθηκε ότι έχει εφιάλτες από όταν έσπρωξε ένα παιδάκι πίσω –αφού αυτή ήταν η εντολή.

Ο χριστιανοδημοκράτης κυβερνήτης της Σαξονίας, Μικαέλ Κρέτσμερ δήλωσε: «Χρειαζόμαστε τους φράχτες αλλά χρειαζόμαστε  επίσης τείχη. Φυσικά κανένας δεν ενδιαφέρεται για τείχη, αλλά πλέον είναι ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποδείξει την αξιοπιστία  της». Τι περιμένεις από την Γερμανία;

Περιμένω από την Γερμανία να μην υποστηρίζει την Πολωνική κυβέρνηση, η οποία παρανομεί, αλλά να υποστηρίξει τους μετανάστες. Αλλά συνεχώς ακούω τους Γερμανούς πολιτικούς να συγχαίρουν και να υποστηρίζουν τις πολωνικές δυνάμεις ασφαλείας και να επιτίθενται στον Λουκασένκο. Φυσικά και έχει και αυτός ευθύνες, αλλά μιλάμε για μερικές χιλιάδες πρόσφυγες! Μερικοί από αυτούς έχουν συγγενείς στην Γερμανία

Μπορείς να μας δώσεις ένα συγκεκριμένο παράδειγμα;

Ανάμεσα στους πρόσφυγες στα σύνορα, για παράδειγμα, βρίσκεται μία γυναίκα από τη Συρία που στους γονείς της έχει παραχωρηθεί άσυλο στη Γερμανία. Είναι άρρωστη και πήγε στη Λευκορωσία χωρίς να το ξέρουν οι γονείς της, για να συνεχίσει το ταξίδι της προς την Γερμανία. Έχασε τα παπούτσια της στη λάσπη της ζούγκλας και περπάτησε ξυπόλητη επί μέρες στο δάσος με θερμοκρασίες υπό του μηδενός. Έπειτα έπαθε μια σοβαρή επιληπτική κρίση. Ήταν ένας από τους ελάχιστους ανθρώπους που κατάφεραν να φτάσουν στα νοσοκομεία της Πολωνίας. Εισήχθη στο νοσοκομείο σε εντελώς κρίσιμη κατάσταση. Οι γονείς της ήρθαν από τη Γερμανία στην Πολωνία αλλά στην αρχή δεν τους επέτρεπαν να την δουν λόγω των μέτρων για την πανδημία και μετά τους επιτράπηκε αλλά μόνο για 15 λεπτά. Αυτή είναι η πρώτη φορά μετά από χρόνια που βλέπουν την κόρη τους και αυτή βρίσκεται ξαπλωμένη σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου διασωληνωμένη. Και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να την επαναπροωθήσουν στη Λευκορωσία. Παρακαλώ τη Γερμανία να αφήσει τα γραφειοκρατικά εμπόδια και να καλωσορίσει αυτούς τους ανθρώπους.

Τι δυνατότητες για δράση έχει η ομάδα Helsinki Foundation for Human Rights, τι μπορείτε να κάνετε τώρα;

Εμείς είμαστε μια ομάδα δικηγόρων, ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικών στην παροχή βοήθειας σε πρόσφυγες που παρέχουμε στήριξη όπου μπορούμε. Παρέχουμε νομική εκπροσώπηση σε αιτούντες άσυλο και αυτή τη στιγμή αποτελούμε και το σύνδεσμο των Πολωνών πολιτών που ζουν στα σύνορα και βοηθάνε. Μαζί και με άλλες ομάδες βοήθειας, μαζεύουμε δωρεές χρημάτων, αγαθών και μετά τα πάμε στα σύνορα μαζί με σλιπινγκ μπαγκ, ζεστά μπουφάν παπούτσια και άλλα. Εκεί τα παραδίδουμε στο ντόπιο πληθυσμό, που τα διανέμει σε όσους χρειάζονται προστασία. Δεν υπάρχει έλλειψη βοήθειας, το πρόβλημα είναι ότι αυτή η βοήθεια δυσκολεύεται να φτάσει στους πρόσφυγες. Όλα πρέπει να τα αυτοσχεδιάζουμε και αυτό είναι δύσκολο αφού όπως είπα δεν υπάρχει καμία επίσημη βοήθεια από το κράτος, την ΕΕ ή οργανώσεις με εμπειρία. Πως γίνεται η κυβέρνηση να μας αφήνει μόνους μας να το κάνουμε αυτό;

Είναι εμφανής η οργή και η εξάντληση στο πρόσωπό σου.

Και δεν είμαι η μόνη που νιώθει αυτή την απελπισία. Η ζούγκλα στα σύνορα παλιά ήταν ένας παράδεισος. Αρκετοί παλιοί κάτοικοι της πόλης μετοίκιζαν εκεί επειδή ήταν τόσο όμορφα. Τώρα είναι μια κόλαση. Αλλά στη μέση αυτής της κόλασης, υπάρχει ο ανθρωπισμός και η βοήθεια. Απλά ποινικοποιείται πολιτικά. Αρκετοί άνθρωποι που ζουν εκεί για πάρα πολλά χρόνια, θυμούνται τις πιο σκοτεινές εποχές, όταν έκρυβαν Εβραίους στα σπίτια τους σε αυτήν τη περιοχή. Τώρα κρύβουν πρόσφυγες στα σπίτια τους, αλλά δεν τολμάνε να το πουν στους γείτονές τους, γιατί η νομική κατάσταση είναι τόσο περίεργη που φοβούνται μη βρεθούν πίσω από τα κάγκελα της φυλακής. Γιατί δεν υπάρχουν μόνο αυτοί που βοηθάνε, υπάρχουν και οι δεξιοί εθνικιστές που τους αποκαλούν προδότες και τους καταγγέλουν στις αρχές. Πρόσφατα ένας Πολωνός ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων έβαλε έναν Ιρακινό πρόσφυγα στο αυτοκίνητο του. Τώρα αντιμετωπίζει 8 χρόνια φυλακή με την κατηγορία του τράφικινγκ. Στην Πολωνία! Στο κέντρο της Ευρώπης! Στον 21ο αιώνα! Αυτές είναι συνθήκες που δεν θεωρούσα πιθανές. Είμαστε σε πόλεμο. Είναι ένας καταραμένος πόλεμος.