(Σκέψεις με αφορμή την ιδρυτική Συνδιάσκεψη της ΛΑΕ).
Το «Κείμενο Θέσεων και Προγραμματικών Κατευθύνσεων», εν όψει της ιδρυτικής Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης της ΛΑΕ (24-26/6/2016), προτάσσει τον εργατικό-κοινωνικό έλεγχο και την αυτοδιαχείριση ως «αναπόσπαστο στοιχείο μιας διαδικασίας μετασχηματισμού» (παράγραφος 4.21, σελ. 42). Αυτό ως γενική διατύπωση είναι σωστό.
Και είναι σωστό, διότι η αυτοδιαχείριση ως μεταβατικό και οραματικό αίτημα απορρίπτει τόσο την παθητική ανεργία όσο και την παθητική κατάληψη των τόπων εργασίας. Είναι ένα ενεργητικό αίτημα, επειδή, ακόμη και αν εφαρμόζεται σε μικρή ή περιορισμένη κλίμακα, σημαίνει αμφισβήτηση της αστικής εξουσίας και δείχνει πως τα πράγματα μπορούν να πάνε και αλλιώς.
Αποτελεί επαναστατική διαδικασία, εφόσον είναι θεσμός που οδηγεί στην απελευθέρωση της εργασίας από την εκμετάλλευση, ο οποίος ενώ μπορεί να εκδηλωθεί μέσα στο υπάρχον καπιταλιστικό σύστημα, εντούτοις μπορεί να αναπτυχθεί και να υλοποιηθεί μόνο σε μια διαδικασία κοινωνικού μετασχηματισμού και στο πλαίσιο της αλλαγής των σχέσεων παραγωγής. Δηλαδή, είναι ταυτόχρονα ένα σχέδιο άμεσης δράσης και μακροπρόθεσμης προοπτικής.
Κατά συνέπεια, ενώ, από μέρους της ΛΑΕ, είναι σωστή η διατύπωση της εν λόγω θέσης, εντούτοις δεν φαίνεται να αποτελεί το κεντρικό της αίτημα. Χρησιμοποιείται πιο πολύ ως μέσο «ενίσχυσης» και «ενθάρρυνσης» αυτοδιαχειριζόμενων και συνεταιριστικών εγχειρημάτων (βλ. παράγραφος 4.12., σελ. 35 και 36), παρά ως μορφή κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης.
Τι είναι, όμως, η αυτοδιαχείριση; Ας απαριθμήσουμε εν τάχει ορισμένα χαρακτηριστικά της:
1)Είναι μια μεγάλη διαδικασία πειραματισμού, όπου η κοινωνία μετατρέπεται σε ένα κοινωνικό εργαστήρι πρωτοβουλιών και ελεύθερης οικοδόμησης σε όλους τους τομείς μέσα από τη συνεχή αναδημιουργία της, χωρίς να καταργεί τις αντιθέσεις, τις διαφωνίες και τις διαμάχες διαφόρων απόψεων και σχεδίων
2)Είναι η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και άρα ένας νέος τρόπος παραγωγής, οργάνωσης και απελευθέρωσης της εργασίας, ο οποίος δεν ταυτίζεται με την κρατικοποίηση-εθνικοποίηση.
3)Είναι η αυτοκυβέρνηση των συνεργαζόμενων παραγωγών, η οποία ξεκινά στο επίπεδο μιας επιχείρησης και επεκτείνεται στο σύνολο της παραγωγής και της κοινωνίας.
4)Είναι ο μόνος τρόπος για να εξαλειφθεί η ιεραρχική δομή και η διάκριση μεταξύ διευθυνόντων και διευθυνομένων, επειδή οι εκμεταλλευτικές κοινωνίες στηρίζονται στην ιδεολογία της ειδικότητας.
5)Είναι μια επαναστατική στρατηγική, η οποία συμβάλλει σε ένα νέο δημοκρατικό πολιτικό σύστημα αποκέντρωσης και αποδυνάμωσης όλων των μορφών εξουσίας (εκλογή και ανακλητότητα ανά πάσα στιγμή, εναλλαγή και περιορισμένες θητείες στα όργανα, συνεχής έλεγχος).
6)Είναι η ποιοτική αλλαγή της καθημερινής ζωής σε ένα χρόνο δημιουργικότητας, πολύμορφων επιθυμιών, πόθων, θελήσεων, ονείρων, προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης.
7)Είναι η συνέχιση της παράδοσης της δημοκρατικής διάστασης του σοσιαλισμού.
Μια τέτοια αντίληψη για την αυτοδιαχείριση επιβάλλει να δούμε τόσο την κοινωνία όσο και τη θεωρία ολιστικά. Δηλαδή, η αυτοδιαχείριση να γίνει στοιχείο, το οποίο θα αφορά κάθε τομέα και θεσμό της κοινωνίας (συνδικάτα, επιτροπές καταναλωτών, επιτροπές προστασίας του περιβάλλοντος, συνοικιακά συμβούλια, πολιτιστικούς συλλόγους, εκπαιδευτικό σύστημα, αγροτικούς συνεταιρισμούς, κόμματα κλπ.) και όχι μόνο την οικονομική ζωή μιας χώρας, ενώ στο επίπεδο της θεωρίας αντιτίθεται στα στεγανά που υπάρχουν μεταξύ των διαφόρων επιστημών, αλλά και στο εσωτερικό του κάθε επιστημονικού τομέα. Δηλαδή, θέλουμε μια γενικευμένη κοινωνική αυτοδιαχείριση σε κάθε εκδοχή της παραγωγής και σε κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής.
Βέβαια, για να υλοποιηθούν τα προαναφερθέντα, δηλαδή για να υπάρξει κοινωνικοποίηση και αυτοδιαχείριση απαιτείται και η αναγκαία κοινωνική βάση για τη στήριξη της. Αυτό, με τη σειρά του, προϋποθέτει να έχει υπάρξει ένα πρωτοπόρο τμήμα της κοινωνίας συνολικά και της εργατικής τάξης ειδικότερα, το οποίο θα εμφυσήσει τον εργατικό έλεγχο, την κοινωνικοποίηση και την αυτοδιαχείριση ως διαδικασία μετασχηματισμού και που θα έχει την υπομονή και επιμονή να εμπνεύσει αυτές τις απόψεις μέσα στις γραμμές των οργανώσεων της Αριστεράς και των συνδικάτων. Αυτό, πάλι, σημαίνει ότι θα πρέπει να υποστηρίζονται τα αιτήματα για εργατικό έλεγχο και αυτοδιαχείριση, κάθε φορά που αυτά διατυπώνονται ή εφαρμόζονται (π.χ. ΒΙΟΜΕ κλπ.), επειδή τονώνουν την πεποίθηση ότι η κοινωνία μπορεί να διευθύνει τη ζωή της και την παραγωγή, παίρνοντας την τύχη στα χέρια της.
Λαμβάνοντας υπόψη τα προαναφερθέντα, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η ιδέα της γενικευμένης κοινωνικής αυτοδιαχείρισης αποτελεί τον βασικό οραματικό στόχο στη σημερινή εποχή κρίσης και παρακμής. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι προσπαθούμε να την κάνουμε τρόπο ζωής στο «εδώ και τώρα» και δεν την παραπέμπουμε στο επέκεινα μιας απροσδιόριστης χρονικής αναμονής της ρήξης στο «εκεί και ύστερα». Άρα, χρειάζεται να διαμορφώσουμε στο Τώρα και στο Σήμερα ένα πολιτικό φορέα, ο οποίος δεν θα ευαγγελίζεται απλά και μόνο λεκτικά την αυτοδιαχείριση, αλλά θα είναι και ο ίδιος αυτοδιαχειριζόμενος, ως μικρή αντανάκλαση της κοινωνίας που οραματιζόμαστε. Και πολιτικός φορέας αυτοδιαχειριζόμενος σημαίνει δημοκρατία στο εσωτερικό του, διαφορετικές τάσεις και απόψεις, περιορισμένες θητείες, εναλλαγή στα όργανα, αυτοοργάνωση, αποκέντρωση, πρωτοβουλίες, σύνδεση της πολιτικής και της προσωπικής ζωής, απόρριψη του αρχηγισμού, σύνδεση με όλες τις εκδηλώσεις της κοινωνίας. Σημαίνει ότι θα λειτουργεί ως φορέας πολιτισμού και μόρφωσης, όπου εκτός από πολιτικές συζητήσεις θα ανοίγει συζητήσεις και για ποικίλα θέματα οικονομικά, φιλοσοφικά, κοινωνικά, ιστορικά, ηθικά, θρησκείας, τέχνης κλπ., ενώ ταυτόχρονα θα κάνει λογοτεχνικές, ποιητικές και μουσικές βραδιές, εκθέσεις κάθε είδους ή οτιδήποτε άλλο επιλέγουν τα μέλη του, και που όλα αυτά θα είναι ανοιχτά και προσβάσιμα στην κοινωνία.
Εν κατακλείδι, έχουμε ανάγκη από ένα πολιτικό φορέα, ο οποίος θα λειτουργεί ως πόλος έλξης και παράδειγμα, μέσα από τον οποίο θα κερδηθεί εκ νέου η εμπιστοσύνη της κοινωνίας στην πολιτική πράξη.
