Η σημασία των κυρώσεων σε βάρος Ισπανίας και Πορτογαλίας, oι παρενέργειες και η επίδρασή τους στις διεργασίες μετάλλαξης της ΕΕ μετά το Brexit.
Ο θάλαμος βασανιστηρίων της Ευρωζώνης είναι έτοιμος να υποδεχθεί τους πρώτους «πελάτες» του. Δηλαδή, τα πρώτα κράτη-μέλη που θα υποστούν κυρώσεις για παραβίαση του Συμφώνου Σταθερότητας, βάσει του «ποινολόγιου» και των κανονισμών (Six pack και two pack) που υιοθετήθηκαν από το 2011 κι όχι με τη διαδικασία «έκτακτου στρατοδικείου» των Μνημονίων.
Είναι η πρώτη φορά που οι κυβερνήσεις των χωρών της ΕΕ συνειδητοποιούν τι σημαίνει η νέα ευρωπαϊκή «κανονικότητα» που διαμόρφωσαν για να υπηρετήσουν την «ορθοδοξία» των μηδενικών ελλειμμάτων και τελικά του πανευρωπαϊκού μνημονίου. Αλλά είναι και η πρώτη φορά που μια κυβέρνηση, όπως αυτή της Πορτογαλίας, η οποία διακήρυξε την αντιστροφή της λιτότητας, αντιλαμβάνεται την ασυμβατότητα της μετριοπαθούς διακήρυξής της με τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωζώνης.
Μέχρι το τέλος του Ιουλίου η Κομισιόν θα γνωστοποιήσει το ύψος των κυρώσεων που θα επιβληθούν στην Ισπανία και την Πορτογαλία, επειδή δεν κατάφεραν να περιορίσουν τα ελλείμματά τους στα συμφωνημένα επίπεδα, γύρω από το όριο 3% του ΑΕΠ. Οι κυρώσεις ξεκινούν από πρόστιμα μέχρι 0,2% του ΑΕΠ για κάθε χώρα και μπορούν να επεκταθούν και σε άλλες «ποινές», όπως πάγωμα κοινοτικών χρηματοδοτήσεων. Τα πρόστιμα αντιστοιχούν σε ποσά περίπου 400 εκατ. για την Πορτογαλία και 2,5 δισ. για την Ισπανία. Σ’ αυτά, όμως, πρέπει να αθροιστεί το ύψος της δημοσιονομικής προσαρμογής που πρέπει να πετύχει κάθε χώρα σε σύντομο χρόνο. Για την Ισπανία σχεδόν 10 δισ. ευρώ και για την Πορτογαλία πάνω από 3 δισ. ευρώ.
Οι πολιτικές παρενέργειες
Αν και η Κομισιόν, διά του Επιτρόπου Μοσκοβισί, έχει αφήσει να διαφανεί η πιθανότητα μηδενικών προστίμων, εφόσον υπάρξει συμφωνία ταχείας συμμόρφωσης με τις δυο χώρες, οι πολιτικές παρενέργειες της διαδικασίας είναι πολλές.
Πρώτον, διασύρθηκαν οι διακηρύξεις περί «μετώπου αλληλεγγύης του Νότου», που εκπορεύτηκαν και από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- ΑΝΕΛ, ώστε να αποτραπεί η έγκριση των κυρώσεων στο Ecofin. Οι κυρώσεις πέρασαν ομόφωνα, για να αποκαλυφθεί ότι οι κυβερνήσεις της ΕΕ είναι εγκλωβισμένες σε έναν δαιμόνιο κανονισμό πλειοψηφίας (αντίστροφη ειδική πλειοψηφία τουλάχιστον 15 χωρών, 260 επί των 352 ψήφων των κρατών και 62% του πληθυσμού της ΕΕ), που εξασφαλίζει ένα αδιαπέραστο βέτο στη γερμανική ηγεμονία και τους δορυφόρους της.
Δεύτερον, αποκαλύφθηκε η αλά καρτ εφαρμογή των «κανόνων», μια και της τιμωρίας Ισπανίας και Πορτογαλίας είχε προηγηθεί η… απαλλαγή λόγω αμφιβολιών Γαλλίας και Ιταλίας. Η γερμανική ηγεσία έχει τον απόλυτο έλεγχο και της εφαρμογής και της παρέκκλισης από τους κανόνες.
Τρίτον, στην περίπτωση της Πορτογαλίας θα τεθεί σε δοκιμασία η πολιτική στήριξη της κυβέρνησης Κόστα από τα κόμματα της Αριστεράς, αν αναλάβει δέσμευση για μέτρα μείωσης του ελλείμματος στο συμφωνημένο 2,5% του ΑΕΠ. Η υπόσχεση του Πορτογάλου πρωθυπουργού για επαναφορά του ελλείμματος κάτω από το 3% «χωρίς να προσφύγει σε ένα σχέδιο Β ή σε έκτακτα μέτρα» μοιάζει με τετραγωνισμό του κύκλου.
Τέταρτον, ανάλογο πολιτικό βραχυκύκλωμα προκαλείται στην Ισπανία, όπου ο Ραχόι πρέπει να βρει συμμάχους για το σχηματισμό κυβέρνησης στη βάση δέσμευσης για νέο πακέτο μέτρων μείωσης δαπανών και αύξησης εσόδων. Ήδη η εξαγγελία του υπουργού Οικονομικών Ντε Γκίντος για αύξηση φορολογίας των επιχειρήσεων με στόχο επιπλέον έσοδα 6 δισ. ενισχύει την άρνηση των Σοσιαλιστών και των φιλελεύθερων Ciudadanos να συμμετάσχουν σε κυβέρνηση υπό τον Ραχόι.
Στις πολιτικές παρενέργειες της εγκαινίασης του «θαλάμου βασανιστηρίων» της Ευρωζώνης πρέπει να προσθέσουμε και τις οικονομικές, που προκύπτουν κυρίως από την έκθεση του ισπανικού και του πορτογαλικού χρέους στις επιθέσεις των αγορών, πράγμα που βέβαια δεν χαλάει καθόλου το Βερολίνο, εφόσον σταθεροποιεί το προνόμιό του να δανείζεται με αρνητικά επιτόκια.
Με ποιο βηματισμό ολοκλήρωσης;
Ωστόσο, αυτή είναι μόνο η κρούστα των πραγμάτων. Ο πραγματικός καταλύτης των εξελίξεων είναι το Brexit, που έχει δρομολογήσει βαθιές διεργασίες μετασχηματισμού της ΕΕ, στις οποίες συγκρούονται φυγόκεντρες και κεντρομόλες δυνάμεις. Η άτυπη σύνοδος της ΕΕ στη Μπρατισλάβα, το Σεπτέμβριο, θα αποτελέσει το πρώτο forum καταγραφής του νέου συσχετισμού ανάμεσα σε ακραιφνείς φεντεραλιστές και οπαδούς μιας επιλεκτικής ομοσπονδοποίησης της ΕΕ. Είναι πολύ πιθανό εκεί, ό,τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα ως στρατηγικό σχεδιασμό για την ολοκλήρωση της Ευρωζώνης (έκθεση των πέντε Προέδρων) να παραγκωνιστεί υπέρ του γερμανικού σχεδίου μιας επιλεκτικής ολοκλήρωσης, χωρίς τις «ακρότητες» (κατά τη γερμανική πλευρά) του κοινού προϋπολογισμού ή της τραπεζικής ένωσης, που θέλουν διακαώς Κομισιόν, Γαλλία και Ιταλία. Ευελπιστώντας ότι η πρόταση μιας αλά καρτ ολοκλήρωσης θα αποτελέσει πλαίσιο συμβιβασμού για όσες χώρες θέλουν να μετριάσουν την εμπλοκή τους στην ΕΕ, η γερμανική ηγεσία θέλει να διασφαλίσει ότι δεν θα αμφισβητηθεί το ποινολόγιο για τους παραβάτες της λιτότητας. Γι’ αυτό και η ενεργοποίησή του για πρώτη φορά κατά Ισπανίας και Πορτογαλίας είχε εμβληματική σημασία για το Βερολίνο.
