Τα κουπόνια των επιτήδειων και των απελπισμένων

Και γιατί όχι - όταν η ανεργία βρίσκεται σε δυσθεώρητα ύψη. Και γιατί όχι - όταν η απλήρωτη εργασία τείνει να γίνει ο κανόνας.

Και γιατί όχι - όταν οι μειώσεις μισθών είναι στην ημερήσια διάταξη. «Γιατί είναι παράνομο; Γιατί παραβιάζει τα δικαιώματά σου;» - οι αιτίες που επικαλούμαι για να πει ένα σκέτο «όχι» στο αφεντικό της η Α.Π. τής προκαλούν ένα χειμαρρώδες γέλιο.

Η Α.Π. εργάζεται σ’ ένα από τα μεγαλύτερα και ιστορικά καταστήματα του κέντρου της Αθήνας.

Από τα 800 ευρώ που ήταν ο μισθός της, τους τελευταίες 6 μήνες πληρώνεται τα 200 σε κουπόνια για αγορές τροφίμων σε σούπερ μάρκετ.

«Δεν νομίζω ότι είχαμε άλλες εναλλακτικές. Μας το ανακοίνωσε, το δεχτήκαμε» λέει η Α.Π.

«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ταπείνωση από την ανεργία. Οσο μένεις μέσα στην αγορά εργασίας, κάτι κάνεις - ακόμα και με τρισάθλιους όρους».

Η Α.Π. είναι 56 χρόνων, μητέρα δύο παιδιών. «Μια απόλυση για μένα θα ήταν θανατική καταδίκη». Ακριβώς το ίδιο ισχύει και για τους συναδέλφους της.

Στον δημοσιογραφικό χώρο, που χρόνια τώρα μοιάζει με σωρό ερειπίων, μια θέση εργασίας είναι σπάνια.

Κακοπληρωμένη, απλήρωτη, εκ περιτροπής, επισφαλής - μια όποια θέση. Ακόμα και μια θέση που για τις λέξεις του παίρνει κανείς σε αντάλλαγμα κουπόνια.

Η Α.Θ. εργάζεται σε ιστορική εφημερίδα της Δεξιάς.

«Ημασταν απλήρωτοι επί μήνες, μας πρότειναν να εξοφλήσουν μέρος των δεδουλευμένων με κουπόνια. Κάποιοι δέχτηκαν, εγώ όχι. Το λένε απελπισία».

Πριν από λίγες μέρες η Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΟΙΥΕ) κατήγγειλε τις εταιρείες που υποκαθιστούν μέρος της μισθοδοσίας, κυρίως έκτακτες αποδοχές (νυχτερινά, αργίες, υπερωρίες κ.λπ.), υποχρεώνοντας τους εργαζομένους τους να λαμβάνουν, αντί αποδοχών για την πρόσθετη ή και την κανονική εργασία, εκπτωτικά κουπόνια.

Οι εταιρείες αντικαθιστούν μέρος της μισθοδοσίας με κουπόνια ή εξοφλούν δεδουλευμένα παλαιότερων μηνών.

Η πρακτική δεν είναι καινούργια, ωστόσο τώρα φαίνεται να παίρνει διαστάσεις χιονοστιβάδας.

Ηδη από το 2014 -κι ενώ κορυφωνόταν το σαμαρικό succes story- το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ δημοσίευσε αποκαλυπτικά στοιχεία για τον τρόπο και τον χρόνο καταβολής των ήδη κουρεμένων μισθών στο πλήρως απορρυθμισμένο εργασιακό περιβάλλον.

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, περίπου 1.200.000 εργαζόμενοι αμείβονται με καθυστέρηση από 3 έως και 12 μήνες, ενώ ήδη καταγραφόταν ως διαδεδομένο το φαινόμενο της πληρωμής σε είδος: εργοδότες που καταβάλλουν ως αμοιβή δωρεάν διαμονή σε ξενοδοχείο ή ημερήσια σίτιση ή καλύπτουν μέρος του μισθού των εργαζόμενων τους με κουπόνια αγοράς τροφίμων κι άλλων προϊόντων.

Μόνο οι καταγεγραμμένες καταγγελίες που έχει στα χέρια της η Ομοσπονδία αφορούν τουλάχιστον 10.000 εργαζόμενους, ωστόσο είναι βέβαιο πως η πρακτική αυτή αφορά υπερπολλαπλάσιους.

Πρόκειται για εργαζόμενους σε μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, πολυκαταστήματα, αποθήκες εμπορικών εταιρειών, τηλεφωνικά κέντρα, ακόμα και κόμματα.

Ολα τα στοιχεία έχουν μεταβιβαστεί στο Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας, που έχει ξεκινήσει μπαράζ ελέγχων.

Οι καταγγελίες στην Ομοσπονδία πύκνωσαν την περίοδο πριν από τα Χριστούγεννα, αφού τις δύο τελευταίες Κυριακές του Δεκέμβρη, που ήταν ανοιχτά τα εμπορικά καταστήματα και τα σούπερ μάρκετ, πολλοί εργαζόμενοι πληρώθηκαν με κουπόνια, ενώ μέρος των οφειλών μηνών που χρωστούν εταιρείες στο προσωπικό τους αποπληρώθηκε με διατακτικές.

Πρακτικές Κατοχής!

Οι παροχές σε κουπόνια είναι μια πολύ διαδεδομένη πρακτική στο εξωτερικό ως επιβράβευση των εργαζομένων.

Στην Ελλάδα των μνημονίων ωστόσο ουδόλως έχει να κάνει με επιβράβευση, αλλά είναι μάλλον μια επιπλέον τιμωρία της μισθωτής εργασίας και μας γυρίζει πολλά χρόνια πίσω, στην εποχή της Κατοχής και του Εμφυλίου.

Σύμφωνα με πληροφορίες από την αγορά που επικαλείται η «Καθημερινή», περισσότερες από 4.000 εταιρείες-πελάτες δέχονται τα κουπόνια σε περίπου 10.000 συμβεβλημένα σημεία-καταστήματα.

Το κόστος αυτών των προγραμμάτων επιβαρύνει με περίπου 2% την επιχείρηση που δέχεται τα κουπόνια και δίνει τρόφιμα και με 3-4% την επιχείρηση που τα χορηγεί.

Τι ακριβώς κερδίζουν οι εργοδότες που πληρώνουν με κουπόνια; Ο Παναγιώτης Κυριακούλιας, γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων, μας εξηγεί:

«Το κουπόνι επανέρχεται με σκοπό να καθιερωθεί στη διαλυμένη αγορά εργασίας και στις πλήρως απορρυθμισμένες εργασιακές σχέσεις, που επέβαλαν οι ακραίες νεο-θατσερικές νεοφιλελεύθερες πολιτικές των μνημονίων.

Αντί να χορηγούνται τα απαραίτητα χρήματα για τον βιοπορισμό των μισθωτών για το σύνολο της παροχής της εργασίας τους, και οι οποίοι στη συνέχεια θα τα διαθέσουν ανάλογα με τις προσωπικές, οικογενειακές ή άλλες ανάγκες τους, χορηγούνται παροχές σε είδος, ασχέτως εάν αυτές τις χρειάζεται ο εργαζόμενος.

Ετσι ο μεγαλοεργοδότης της σημερινής Ελλάδας μπορεί ελεύθερα και χωρίς περιορισμούς ή άλλα εμπόδια και να φοροαποφεύγει και να εισφοροαποφεύγει, ενώ από την άλλη ο πραγματικά καταβλητέος αλλά και ασφαλίσιμος μισθός του εργαζόμενου μειώνεται δραστικά. Δηλαδή, να αποδεχτεί ο κάθε ο εργαζόμενος να έχει χαμηλές αποδοχές, χαμηλές παροχές, χαμηλές συντάξεις.

Αυτή η νεοφιλελεύθερη αντίληψη βρίσκει συνήγορο και στα πρόσφατα δημοσιεύματα του Τύπου, που την παρουσιάζουν ως μια νέα, δήθεν σύγχρονη και δήθεν συμφέρουσα (φορολογικά, ασφαλιστικά κ.λπ.) ευέλικτη μορφή αμοιβής τόσο για τους εργαζόμενους όσο και τους εργοδότες.

Για την Ομοσπονδία μας το σύνολο των αποδοχών των εργαζομένων πρέπει να είναι “ιερό και απαραβίαστο”: πρέπει πάντα να καταβάλλεται σε χρήματα για να το διαθέτει ο κάθε εργαζόμενος σύμφωνα με τις ανάγκες του.

Εξαναγκασμένες μορφής αμοιβής δεν μπορούν να υπάρχουν».

Νάσος Ηλιόπουλος

«Κάντε καταγγελίες στο 15512»

Οι συγκεκριμένες καταγγελίες αναδεικνύουν για άλλη μια φορά την κρισιμότητα του αιτήματος για την επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Η ύπαρξη ενός ισχυρού συστήματος συλλογικών συμβάσεων περιορίζει τα πεδία της παραβατικότητας, παρέχει στους εργαζόμενους περισσότερες δυνατότητες για να υπερασπίζονται την εργατική νομοθεσία και να διεκδικούν τα δικαιώματά τους.

Η Επιθεώρηση έχει ήδη ξεκινήσει μια σειρά από ελέγχους πανελλαδικά στις επιχειρήσεις για τις οποίες έχουν υπάρξει καταγγελίες.

Καλούμε όλους τους εργαζόμενους που θέλουν να καταγγείλουν οποιαδήποτε πρακτική εργοδοτικής αυθαιρεσίας να τηλεφωνούν στο 15512, όπου έχουν τη δυνατότητα ανώνυμων καταγγελιών.

Τις επόμενες μέρες θα έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα των ελέγχων και όπου κριθεί σκόπιμο θα προχωρήσουμε και σε δεύτερο γύρο ελέγχων με τη συνδρομή της Οικονομικής Αστυνομίας.

Η προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων δεν είναι υπό διαπραγμάτευση.

*Ειδικός γραμματέας Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας

Απόστολος Καψάλης

«Αθέμιτες μεθοδεύσεις βαπτίζονται σύννομες»

Η απόδοση μέσω κουπονιών μέρους της αμοιβής στο πλαίσιο της μισθωτής εργασιακής σχέσης είναι μια κατ’ εξαίρεση επιτρεπόμενη πρακτική, που προβλέπεται από πολύ παλαιότερη νομοθεσία.

Προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, τη συναίνεση της εργατικής πλευράς και την απουσία του φαινομένου της καθυστέρησης καταβολής αποδοχών.

Στη σημερινή συγκυρία της φτωχοποίησης των μισθωτών, της ραγδαίας υποχώρησης της κανονικής-τυπικής εργασιακής σχέσης και των πολύ υψηλών ποσοστών ανεργίας, το εν λόγω πλαίσιο χρήζει αναθεώρησης-περαιτέρω περιορισμού, δεδομένου ότι είναι αυξημένοι οι όροι για την καταχρηστική και ανεξέλεγκτη αξιοποίησή του με μονομερείς, στην ουσία, επιλογές της εργοδοσίας.

Μια τάση που παρατηρείται γενικότερα στην εποχή των μνημονίων, παράλληλα με την επέλαση όλων των μορφών ευέλικτης εργασίας στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα, είναι η «νομιμοποίηση» της ατυπικότητας και της ανομίας που διέπουν την αγορά εργασίας.

Η τάση αυτή αφορά ρυθμίσεις φαινομενικά ουδέτερες ή φορολογικού και ασφαλιστικού ενδιαφέροντος, οι οποίες ωστόσο απορρυθμίζουν σε ακραία όρια την εργασία και «κανονικοποιούν» την παραβατικότητα στις εργασιακές σχέσεις.

Με απλά λόγια βαπτίζονται τυπικά σύννομες μια σειρά από αθέμιτες μεθοδεύσεις και νομικές διατάξεις, μολονότι αυτές αντιβαίνουν την εγγενή προστατευτική λειτουργία του εργατικού δικαίου και τους κανόνες προάσπισης θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η σαφής δέσμευση που περιλαμβάνεται στο τρίτο Μνημόνιο περί την αποφυγή ενίσχυσης των εργατικών δικαιωμάτων υποβαθμίζει, εν τέλει, το έργο των ελεγκτικών μηχανισμών σε κυνήγι μαγισσών, παρά την αυταπάρνηση και το υψηλό επίπεδο του στελεχικού τους δυναμικού.

*Επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ