Διεθνής ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών: Ο σεξισμός στα χρόνια των μνημονίων

Φυ­σι­κά η ερώ­τη­ση είναι ρη­το­ρι­κή. Τη βία την κρα­τι­κή, την τα­ξι­κή, τη σε­ξι­στι­κή, τη ρα­τσι­στι­κή, δεν την «βλέ­πουν» ή την βλέ­πουν όταν είναι πολύ μα­κριά από την Ελ­λά­δα: Κα­τα­δι­κά­ζουν τους βια­σμούς στις Ιν­δί­ες, αλλά τι γί­νε­ται με την Ελ­λά­δα και την ΕΕ; Δεν υπάρ­χουν βια­σμοί; Δεν υπάρ­χει τρά­φι­κινγκ; Δεν υπάρ­χει οι­κο­γε­νεια­κή και κοι­νω­νι­κή βία; 

Το φαι­νό­με­νο

Η βία κατά των γυ­ναι­κών δεν είναι ούτε και­νούρ­γιο ούτε «το­πι­κό» φαι­νό­με­νο κά­ποιων υπο­τί­θε­ται κα­θυ­στε­ρη­μέ­νων κοι­νω­νιών. Αντί­θε­τα, είναι μια πα­γκό­σμια μά­στι­γα και έρ­χε­ται από παλιά. Μπο­ρεί να πάρει πά­μπολ­λες μορ­φές. Μπο­ρεί να ασκεί­ται στο πλαί­σιο της οι­κο­γέ­νειας και να είναι λε­κτι­κή, ψυ­χο­λο­γι­κή, σω­μα­τι­κή, σε­ξουα­λι­κή και οι­κο­νο­μι­κή. Μπο­ρεί να ασκεί­ται στο πλαί­σιο της κοι­νω­νί­ας (βια­σμός, σε­ξουα­λι­κή πα­ρε­νό­χλη­ση στην ερ­γα­σία και αλλού), καθώς και στο πλαί­σιο της άσκη­σης της κρα­τι­κής εξου­σί­ας. Οι γυ­ναί­κες είναι τα πρώτα θύ­μα­τα του πο­λέ­μου, της με­τα­νά­στευ­σης, του σύγ­χρο­νου δου­λε­μπο­ρί­ου με σκοπό είτε την κα­τα­να­γκα­στι­κή ερ­γα­σία είτε την κα­τα­να­γκα­στι­κή πορ­νεία (traffiking).

Κρα­τι­κή βία είναι, π.χ., το να απαι­τούν από τις γυ­ναί­κες ένα συ­γκε­κρι­μέ­νο τρόπο που θα ντύ­νο­νται ή θα φέ­ρο­νται. Είναι απα­ρά­δε­κτος ο κα­τα­να­γκα­σμός από με­ριάς κρα­τών και θρη­σκειών που απαι­τούν από τις γυ­ναί­κες να φο­ρούν μα­ντί­λα ή μπούρ­γκα. Άλλο τόσο απα­ρά­δε­κτη, όμως, είναι και η απαί­τη­ση κρα­τών –όπως είχε συμ­βεί στη Γαλ­λία– να μη φο­ρούν μα­ντί­λα στα σχο­λεία οι μου­σουλ­μά­νες κο­πέ­λες –παρά τη θέ­λη­σή τους– με ποινή την απο­βο­λή τους από την εκ­παί­δευ­ση.

Σε­ξι­σμός

Στην Ελ­λά­δα, πρό­σφα­τα τρεις γυ­ναί­κες βου­λευ­τί­νες αντι­με­τώ­πι­σαν άκρα­το σε­ξι­σμό από τα ΜΜΕ και όχι μόνο. Τα γνω­στά σκί­τσα του Δ. Χα­τζό­που­λου στη ναυαρ­χί­δα του μνη­μο­νια­κού Τύπου άνοι­ξαν το χορό: στις 12/11 πα­ρου­σί­α­ζε τη Ζωή Κων­στα­ντο­πού­λου και τη Ραχήλ Μακρή ως στρι­πτι­τζού­δες – με «έμπνευ­ση» από το γε­γο­νός ότι την προη­γού­με­νη μέρα ήταν στα κά­γκε­λα της ΕΡΤ και δια­μαρ­τύ­ρο­νταν έντο­να για την ει­σβο­λή των ΜΑΤ στο ρα­διο­μέ­γα­ρο. Στις 13/11 έκανε «κρι­τι­κή» στην κ. Τζά­κρη που υπερ­ψή­φι­σε την πρό­τα­ση μομ­φής στην κυ­βέρ­νη­ση (και αμέ­σως δια­γρά­φτη­κε από το ΠΑΣΟΚ), με σκί­τσο όπου συν­δύ­α­ζε πα­νά­κρι­βες πα­νύ­ψη­λες γόβες με τη φω­το­γρα­φία του Τσε Γκε­βά­ρα. Τα ακρι­βά γού­στα της κ. Τζά­κρη δεν είχαν απα­σχο­λή­σει βέ­βαια τον «γε­λοιο­γρά­φο» και την εφη­με­ρί­δα του τα 3 χρό­νια που αυτή ψή­φι­ζε τα μνη­μό­νια. Από κοντά και ο υπό­λοι­πος μνη­μο­νια­κός Τύπος να ασχο­λεί­ται –όχι με τις από­ψεις και τις πρά­ξεις των βου­λευ­τί­νων– αλλά με πράγ­μα­τα που δήθεν είχαν να κά­νουν με το φύλο τους («γλω­σού­δες», «υστε­ρι­κές», «κο­κέ­τες» κ.λπ.). Τον σε­ξι­σμό αυτόν των ΜΜΕ κα­τήγ­γει­λαν ελά­χι­στες συλ­λο­γι­κό­τη­τες (κυ­ρί­ως της Αρι­στε­ράς), αλλά ανά­με­σά τους δεν ήταν καν η Γε­νι­κή Γραμ­μα­τεία Ισό­τη­τας! 

Και βέ­βαια, οι επι­θέ­σεις ενά­ντια στις γυ­ναί­κες αυτές δεν είναι παρά η κο­ρυ­φή του πα­γό­βου­νου, που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο φτά­νουν στη δη­μο­σιό­τη­τα. Αυτό που έχει ση­μα­σία να κα­τα­λά­βου­με είναι ότι, αν αυτά συμ­βαί­νουν στις «επώ­νυ­μες», μπο­ρεί κα­νείς να πάρει μια ιδέα για το τι αντι­με­τω­πί­ζουν τα εκα­τομ­μύ­ρια των «ανώ­νυ­μων» γυ­ναι­κών στις δου­λειές τους, στα σπί­τια τους, στους χώ­ρους σπου­δών, στο δρόμο, στη ζωή τους γε­νι­κά. Τα στοι­χεία του τε­λευ­ταί­ου χρό­νου είναι τρο­μα­κτι­κά:

Έρευ­να

Για πα­ρά­δειγ­μα, έρευ­να που δη­μο­σιεύ­τη­κε στην «Ελευ­θε­ρο­τυ­πία» στις 22/5/2013, έδει­ξε αύ­ξη­ση της βίας κατά 47% κατά των γυ­ναι­κών τον τε­λευ­ταίο μνη­μο­νια­κό χρόνο στην Ελ­λά­δα! Μια στις τρεις γυ­ναί­κες έχει πέσει θύμα ξυ­λο­δαρ­μού.  Όσον αφορά τη μορφή βίας που εκ­δη­λώ­νουν οι άν­δρες, είναι: λε­κτι­κή (72%), οι­κο­νο­μι­κός εκ­βια­σμός (59%), σε­ξουα­λι­κή τα­πεί­νω­ση (55%), ξυ­λο­δαρ­μοί (23%), βια­σμοί (18%), πρό­κλη­ση τραυ­μά­των (8%).  

Εκτός από την κρίση, την ανερ­γία, την υπο­χρε­ω­τι­κή επι­στρο­φή χι­λιά­δων γυ­ναι­κών στο σπίτι, τη φτώ­χεια αλλά και την ανερ­γία των αν­δρών που τους κάνει πιο επιρ­ρε­πείς στη βία λόγω «ακύ­ρω­σης» του «πα­ρα­δο­σια­κού» τους ρόλου («κου­βα­λη­τές» και άρα αφέ­ντες του σπι­τιού), το φαι­νό­με­νο είναι άμεσα δε­μέ­νο και με την καλ­λιέρ­γεια τόσο του ρα­τσι­σμού όσο και του σε­ξι­σμού από τις κυ­βερ­νή­σεις των μνη­μο­νί­ων ΠΑ­ΣΟΚ-ΝΔ (ας θυ­μη­θού­με τη δια­πό­μπευ­ση και την κα­τα­πά­τη­ση κάθε αν­θρώ­πι­νου δι­καιώ­μα­τος που διέ­πρα­ξε ο κε­ντρο­α­ρι­στε­ρός Λο­βέρ­δος ενά­ντια στις ορο­θε­τι­κές γυ­ναί­κες, ας θυ­μη­θού­με κάθε απα­ξί­ω­ση των γυ­ναι­κεί­ων αι­τη­μά­των κ.λπ.). Ο από τα πάνω καλ­λιερ­γού­με­νος σε­ξι­σμός συ­νέ­βα­λε τα μάλλα (μαζί με το ρα­τσι­σμό και τον εθνι­κι­σμό) στην εκτρο­φή της να­ζι­στι­κής ΧΑ με όλη τη βάρ­βα­ρη ιδε­ο­λο­γία που έχει η ορ­γά­νω­ση αυτή για τις γυ­ναί­κες.

«Πο­λι­τι­σμέ­νη» Ευ­ρώ­πη

Αλλά και σε ολό­κλη­ρη την «πο­λι­τι­σμέ­νη» Ευ­ρώ­πη η θέση και τα δι­καιώ­μα­τα των γυ­ναι­κών δεν είναι σε κα­λύ­τε­ρη θέση. Σε δη­λώ­σεις της τον Φε­βρουά­ριο του 2013, η Κολέτ ντε Τρόι, διευ­θύ­ντρια του Πα­ρα­τη­ρη­τη­ρί­ου για τη Βία Ενα­ντί­ον των Γυ­ναι­κών, ήταν απο­κα­λυ­πτι­κή: «Μία γυ­ναί­κα στις 5 είναι θύμα βίας στην Ευ­ρώ­πη. Αλλά ταυ­τό­χρο­να 1 γυ­ναί­κα στις 5 είναι ή θα πέσει θύμα συ­ζυ­γι­κής βίας, δη­λα­δή από μέ­ρους του συ­ζύ­γου της, του συ­ντρό­φου της ή του πρώην άνδρα ή πρώην συ­ντρό­φου της. Στο Βέλ­γιο υπάρ­χουν κα­θη­με­ρι­νά 8 κα­ταγ­γε­λί­ες για βια­σμό που κα­τα­γρά­φει η αστυ­νο­μία. Για μια μικρή χώρα, είναι τε­ρά­στιο νού­με­ρο. Στην Ευ­ρώ­πη, υπάρ­χουν κατά μέσο όρο 7 γυ­ναί­κες που σκο­τώ­νο­νται κάθε μέρα από το σύ­ντρο­φό τους, το σύ­ζυ­γο ή τον πρώην άνδρα τους»!

Η βία που υφί­στα­νται οι γυ­ναί­κες δεν οφεί­λε­ται στο ότι «πάνε γυ­ρεύ­ο­ντας», όπως πολ­λές φορές ακού­με. Ούτε επί­σης, στο ότι οι άν­δρες είναι γεν­νη­μέ­νοι «βί­αιοι» γε­νι­κά. Τη βία τη γεν­νά­ει και τη θρέ­φει ο σε­ξι­σμός και το σύ­στη­μα που τον πα­ρά­γει. Είναι ένα φαι­νό­με­νο που το γεννά ο κα­πι­τα­λι­σμός και επι­δει­νώ­νε­ται δρα­μα­τι­κά με την οι­κο­νο­μι­κή κρίση και τη σήψη αυτού του συ­στή­μα­τος που βιώ­νου­με τα τε­λευ­ταία χρό­νια. Η βία, αντί να μειω­θεί με την «πρό­ο­δο» των κοι­νω­νιών, έφτα­σε τον 21ο αιώνα να έχει τε­ρά­στια έξαρ­ση. 

Θύμα της βίας μπο­ρεί να είναι οποια­δή­πο­τε γυ­ναί­κα. Όμως, οι επι­σφα­λώς ερ­γα­ζό­με­νες, οι άνερ­γες και γε­νι­κά οι φτω­χές είναι αυτές που δύ­σκο­λα θα το δη­μο­σιο­ποι­ή­σουν και ακόμα πιο δύ­σκο­λα θα μπο­ρέ­σουν να αντι­δρά­σουν, αφού δεν έχουν τη δυ­να­τό­τη­τα της οι­κο­νο­μι­κής ανε­ξαρ­τη­σί­ας και της κοι­νω­νι­κής στή­ρι­ξης. 

Κα­τα­πί­ε­ση

Οι βιαιό­τη­τες είναι αλ­λη­λέν­δε­τες με τη θέση των γυ­ναι­κών σ’ αυτή τη κοι­νω­νία και με τις δια­κρί­σεις σε βάρος τους σε όλα τα επί­πε­δα. Και έχουν να κά­νουν με τη διπλή κα­τα­πί­ε­ση των γυ­ναι­κών στη δου­λειά και την οι­κο­γέ­νεια. 

Σή­με­ρα, με τα απα­νω­τά μνη­μό­νια, την επι­δεί­νω­ση της φτώ­χειας, την έκρη­ξη της ανερ­γί­ας (που στις γυ­ναί­κες έφτα­σε το 30% και στις νέες το εφιαλ­τι­κό 65%), τις πε­ρι­κο­πές των κοι­νω­νι­κών δα­πα­νών και τη διά­λυ­ση του κρά­τους πρό­νοιας, η κα­τά­στα­ση μέσα στην οι­κο­γέ­νεια γί­νε­ται όλο και πιο αφό­ρη­τη και πιο «βίαιη» για όλους και κυ­ρί­ως για τις γυ­ναί­κες. Το ίδιο βίαιη και βάρ­βα­ρη έχει γίνει και η αγορά ερ­γα­σί­ας και οι συν­θή­κες δου­λειάς όλων των ερ­γα­ζό­με­νων και πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο των γυ­ναι­κών και των νέων. Η σε­ξουα­λι­κή πα­ρε­νό­χλη­ση στη δου­λειά είναι πια πολύ δύ­σκο­λο να κα­ταγ­γελ­θεί από τον τρο­μα­κτι­κό φόβο της από­λυ­σης. 

Γι’ αυτό, ο αγώ­νας των γυ­ναι­κών ενά­ντια στη βία, είναι αγώ­νας για την οι­κο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή τους ανε­ξαρ­τη­σία –απα­ραί­τη­τη προ­ϋ­πό­θε­ση για να μπο­ρούν να αντι­δρά­σουν– είναι κομ­μά­τι του αγώνα τους για να αλ­λά­ξουν αυτό το σύ­στη­μα που ανα­πα­ρά­γει και επι­δει­νώ­νει όλες τις δια­κρί­σεις σε βάρος τους. Είναι αγώ­νας ενά­ντια στην κυ­βέρ­νη­ση των μνη­μο­νί­ων, που με τα δο­λο­φο­νι­κά μέτρα που συ­νε­χί­ζει να παίρ­νει θα κάνει τη ζωή κό­λα­ση για όλες και όλους.