Μαζικές αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις στο Λίβανο

Το σύνθημα «Ο λαός απαιτεί την ανατροπή του καθεστώτος», που αντήχησε σε όλους τους δρόμους και τις πλατείες του αραβικού κόσμου το 2011, ακούστηκε ξανά από χιλιάδες στόματα στο Λίβανο. Η αφορμή ήταν μια κρίση στη διαχείριση των σκουπιδιών.
Καθώς τέλειωσε η σύμβαση με ιδιωτική εταιρεία που διαχειριζόταν έναν μεγάλο σκουπιδότοπο στα νότια της Βηρυτού, και ενώ τα κυβερνητικά κόμματα διαφωνούσαν για το ποια εταιρεία θα πάρει τα κέρδη από μια νέα σύμβαση, τα σκουπίδια στοιβάζονταν, αρχικά στις φτωχογειτονιές της Βηρυτού και σύντομα πλημμύρισαν όλη την πόλη. 

«Βρομάτε»

Ακτιβιστές ξεκίνησαν ένα κίνημα με τον τίτλο «Βρομάτε», για να απαιτήσουν μια οικολογική λύση στο ζήτημα των σκουπιδιών, αλλά ο ευφημισμός του τίτλου έδειχνε μια γενικότερη κριτική στο πολιτικό σύστημα. Αυτή αποτέλεσε τον πόλο έλξης για πλατύτερες μάζες. Στην πρώτη διαδήλωση στις 22 Αυγούστου, συγκεντρώθηκαν 10.000 πολίτες στους δρόμους της Βηρυτού, φωνάζοντας συνθήματα ενάντια σε όλα τα πολιτικά κόμματα, και το Μπλοκ της 8ης Μάρτη (με βασική τη σιιτική Χεζμπολά) και το Μπλοκ της 14ης Μάρτη (με βασικό το σουνιτικό Κίνημα του Μέλλοντος). Η καταστολή ήταν πρωτοφανής για τα δεδομένα του Λιβάνου: στρατός και αστυνομία, με κανόνια νερού, πραγματικά πυρά, δακρυγόνα, επιτέθηκαν στους διαδηλωτές για να τους διώξουν από τους δρόμους που οδηγούσαν στο κέντρο της πόλης. Την επόμενη μέρα πάνω από 20.000 άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους για να καταγγείλουν την καταστολή. 

Έκτοτε, διαδηλώσεις, καθιστικές διαμαρτυρίες, κατασκηνώσεις διαδηλωτών, ακτιβισμοί, έγιναν καθημερινά φαινόμενα. Στις 29 Αυγούστου, στο κέντρο της Βηρυτού οι διαδηλωτές έφτασαν τους 100.000. 

Ένα μαζικό κίνημα ξέφυγε σχεδόν άμεσα από τα χέρια των οικολόγων ακτιβιστών του «Βρομάτε», αλλάζοντας ταξική σύνθεση, πολιτικό περιεχόμενο, συνθηματολογία κ.λπ. 

Τα συνδικάτα καλούν πλέον στις κινητοποιήσεις (έστω κι αν η αδυναμία τους σημαίνει ότι η στήριξη είναι κυρίως «ρητορική»), όπως και άλλες κοινωνικές οργανώσεις, κινήσεις της Αριστεράς αλλά και νέες ακτιβιστικές πλατφόρμες που δημιουργήθηκαν μέσα στο ίδιο το κίνημα. 

Καθώς τα λαϊκά στρώματα «εισέβαλαν» στο κίνημα, το «εξευγενισμένο» κέντρο της Βηρυτού γέμισε με γκράφιτι όπως «Το κέντρο της Βηρυτού ανήκει στο λαό». Όταν προτάθηκε από την κυβέρνηση να μεταφερθούν τα σκουπίδια στην περιοχή Ακάρ, μια φτωχογειτονιά βόρεια του κέντρου, το πλήθος υιοθέτησε το σύνθημα «Η Ακάρ δεν είναι σκουπιδοτενεκές». 

Με αφορμή την κρίση των σκουπιδιών, βγήκε στην επιφάνεια η συσσωρευμένη οργή για την άθλια κατάσταση την οποία βιώνουν οι φτωχοί στον Λίβανο. Ενώ υπάρχει ενδημική φτώχεια και ανεργία, όλες οι υπηρεσίες (παιδεία, υγεία, νερό, ρεύμα) έχουν ιδιωτικοποιηθεί, με αποτέλεσμα να είναι και πανάκριβες και δυσλειτουργικές: «ευρωπαϊκές τιμές για μεσανατολίτικες υπηρεσίες» όπως λένε οι ντόπιοι. 

Είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις αρκετών διαδηλωτών. «Θέλω απλά να κάνω ένα ντους» δήλωσε ο 16χρονος Μοχάμεντ όταν ρωτήθηκε γιατί διαδηλώνει. «Ρεύμα, νερό και αξιοπρέπεια» απάντησε η 32χρονη Ανσάρ, όταν τη ρώτησαν ποια είναι τα αιτήματα. Αλλά πρόσθεσε κι ένα ακόμα: «Να φύγουν οι σεχταριστές (σ.σ. εννοεί τη «σέχτα» ως θρησκευτικό δόγμα και τη λειτουργία των κομμάτων με βάση αυτό) κλέφτες. Κοιτάμε ο ένας τον άλλο σαν εχθρό, ενώ αυτοί γεμίζουν τις τσέπες τους». 

Αυτή η δήλωση αντανακλά το γενικότερο λαϊκό αίσθημα στους δρόμους της Βηρυτού. Με υπόβαθρο τα κοινωνικά αίτια που αναφέραμε παραπάνω, εκφράζεται και μια αμφισβήτηση του στηριγμένου στα διαφορετικά θρησκευτικά δόγματα πολιτικού συστήματος. Τα συνθήματα ενάντια στον θρησκευτικό διαχωρισμό είναι από τα κυρίαρχα, ενώ νέοι από τις σουνιτικές φτωχογειτονιές διαδηλώνουν μαζί με νέους από τις σιιτικές φτωχογειτονιές. Άλλωστε την κρίση συμπληρώνει το γεγονός ότι –με μια έννοια– «οι από πάνω δεν μπορούν»: Το δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα του Λιβάνου έχει παραλύσει, καθώς τα κόμματα αδυνατούν να εκλέξουν πρόεδρο εδώ κι έναν χρόνο, ενώ το κοινοβούλιο έχει παρατείνει αυθαίρετα τη θητεία του δύο φορές μέχρι σήμερα και οι υπηρεσιακές διακομματικές κυβερνήσεις αδυνατούν να εξασφαλίσουν μια ομαλή «αναπαραγωγή» των κρατικών θεσμών.

Πολιτική διαμάχη

Στο εσωτερικό του κινήματος υπάρχουν μεγάλα ζητήματα προς επίλυση. Εκτός από αυτούς που φωνάζουν «επανάσταση» και «ο λαός απαιτεί την πτώση του καθεστώτος», υπάρχουν κι εκείνοι που δηλώνουν πως «θέλουμε μόνο κάποιες μεταρρυθμίσεις, για να είμαστε αποτελεσματικοί πρέπει να είμαστε λογικοί». Το τι ακριβώς σημαίνει το «ενάντια στην πολιτική» αλλά και ο «αντισεχταρισμός» είναι αντικείμενο πάλης. Είναι η καταρχήν απόρριψη των προσπαθειών όλων των μεγάλων κομμάτων να προσεταιριστούν το κίνημα για τους δικούς τους λόγους. Αλλά από κει και πέρα, για κάποιους ακτιβιστές το «αντιπολιτικό» σημαίνει δραστηριοποίηση με όρους ΜΚΟ, ενώ άλλοι επιμένουν στην ανάγκη «να κάνουμε πολιτική στους δρόμους, ενάντια στα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα». Ο «αντισεχταρισμός» μεταφράζεται σε καχυποψία απέναντι στη νεολαία από τις φτωχογειτονιές, που έρχεται στις διαδηλώσεις με σιιτικά τατουάζ, σουνιτικά μενταγιόν και συχνά αντιμετωπίζονται ως «υποκινούμενοι από τα θρησκευτικά κόμματα». Άλλοι ακτιβιστές επιμένουν πως η πραγματική αντισεχταριστική πολιτική είναι ακριβώς η συμμετοχή αυτών των νέων στο κίνημα. Αυτά συνδέονται με μια μεγάλη συζήτηση που ξέσπασε περί «ξένων στοιχείων που παρεισφρέουν στο κίνημα», «προβοκατόρων» και «χούλιγκαν». Αυτά έγραψαν τα μεγάλα ΜΜΕ για να δικαιολογήσουν την καταστολή, αλλά δυστυχώς τα αναπαρήγαγε και μερίδα ακτιβιστών, ισχυριζόμενη πως «φαίνονται από το περίεργο παρουσιαστικό τους». Το υπόβαθρο είναι το σοκ των μορφωμένων μεσοαστών ακτιβιστών μπροστά στην «εισβολή» της οργισμένης εργατικής νεολαίας από τις φτωχογειτονιές στις διαδηλώσεις. Ως αντίδραση, αρκετοί ακτιβιστές έριξαν το σύνθημα «Είμαστε όλοι ξένα στοιχεία». 
Όλα αυτά, όπως και η δυνατότητα του κινήματος να συνεχίσει, μένει να κριθούν. Δυνάμεις όπως η νέα συμμαχία αριστερών οργανώσεων «Ο λαός απαιτεί» θα παρέμβουν σε αυτήν την πάλη. 

Ωστόσο, ιδιαίτερα σε μια εποχή που τα θρησκευτικά μίση αναδεικνύονται σε βασικό όχημα συντριβής της επαναστατικής δυναμικής που απελευθερώθηκε το 2011, μαζικό κίνημα στο Λίβανο και το πολιτικό του μήνυμα, αποτελεί μια πολύτιμη εξέλιξη…