Πόλη-Πολιτικό-Κυρίαρχος λόγος και πρακτικές στη συγκυρία της κρίσης

ΠΕ­ΡΙ­ΛΗ­ΨΗ

Το κέ­ντρο της πόλης υπήρ­ξε ιστο­ρι­κά ο φυ­σι­κός χώρος έκ­φρα­σης του Πο­λι­τι­κού ως δια­δι­κα­σί­ας και δρα­στη­ριό­τη­τας από τα κάτω. Το κέ­ντρο της Αθή­νας ει­δι­κό­τε­ρα απο­τέ­λε­σε το κα­τε­ξο­χήν πεδίο εκ­δί­πλω­σης των πο­λι­τι­κών γε­γο­νό­των στη σύγ­χρο­νη ελ­λη­νι­κή ιστο­ρία.

Οι κο­σμο­θε­ω­ρη­τι­κές με­τα­το­πί­σεις των τε­λευ­ταί­ων δε­κα­ε­τιών ωστό­σο, με­τα­βά­λουν τη σχέση Πο­λι­τι­κού και αστι­κού χώρου. Το Πο­λι­τι­κό, από κε­ντρι­κό στοι­χείο της κοι­νω­νι­κής ζωής με­τα­πί­πτει σε μια ακόμη πα­ρά­με­τρό της, συρ­ρι­κνώ­νε­ται και γί­νε­ται ακτι­βι­σμός. Ταυ­τό­χρο­να, το κέ­ντρο της πόλης παύει να απο­τε­λεί τη με­γά­λη χοάνη (τόπο) όπου εκ­δη­λώ­νο­νται οι κοι­νω­νι­κές δυ­να­μι­κές και με­τα­τρέ­πε­ται σε υπο­δο­χέα των πο­λι­τι­κών δρά­σε­ων.

Στην ελ­λη­νι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της κρί­σης, η έκ­φρα­ση του φαι­νο­μέ­νου αυτού απο­κτά νέα ποιό­τη­τα και έντα­ση. Με το χα­ρα­κτή­ρα πο­λε­μι­κής, ο κυ­ρί­αρ­χος λόγος κα­θι­στά το Πο­λι­τι­κό ως δρα­στη­ριό­τη­τα αντα­γω­νι­στι­κή στην οι­κο­νο­μία και ευ­θέ­ως αντί­θε­τη με την κοι­νω­νι­κή ει­ρή­νη και ασφά­λεια. Οι πο­λι­τι­κές εκ­δη­λώ­σεις εντάσ­σο­νται στην ευ­ρύ­τε­ρη “πα­θο­γέ­νεια του κέ­ντρου της πόλης”, ενώ νέες αξίες ανα­δύ­ο­νται: ευ­τα­ξία, δη­μό­σια υγεία, ασφά­λεια επεν­δύ­σε­ων. Συ­μπλη­ρω­μα­τι­κά, η συν­θή­κη δια­χεί­ρι­σης της κρί­σης ει­σά­γει στο κέ­ντρο της Αθή­νας νέες απο­τρε­πτι­κές και κα­τα­σταλ­τι­κές πρα­κτι­κές.

Το πλέγ­μα αυτό ρη­το­ρι­κής και επεμ­βά­σε­ων συ­ντεί­νει τε­λι­κά στην άρση του τόπου έκ­φρα­σης του Πο­λι­τι­κού, δη­λα­δή της χω­ρι­κής του διά­στα­σης και απο­τε­λεί ου­σια­στι­κά από­πει­ρα κα­τάρ­γη­σης των πο­λι­τι­κών εκ­δη­λώ­σε­ων στο κέ­ντρο της πόλης.

Η πα­ρού­σα με­λέ­τη διε­ρευ­νά τις νέες ση­μα­σιο­δο­τή­σεις που λαμ­βά­νουν ο αστι­κός χώρος και το Πο­λι­τι­κό, εξε­τά­ζει τον εξο­βε­λι­σμό του Πο­λι­τι­κού από το κέ­ντρο της Αθή­νας και απο­πει­ρά­ται να ανα­λύ­σει τις με­τα­βο­λές στη σχέση πόλης – Πο­λι­τι­κού υπό την επί­δρα­ση των κυ­ρί­αρ­χων ιδε­ο­λο­γη­μά­των και στά­σε­ων στη συ­γκυ­ρία της κρί­σης.

Λέ­ξεις κλει­διά: Πο­λι­τι­κό, Κέ­ντρο Πόλης, Δη­μό­σιος/Κυ­ρί­αρ­χος λόγος, Κρίση

1. Η ΣΧΕΣΗ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΚΟΥ

«Ο χώρος», σύμ­φω­να με το Lefebvre, «έχει δια­μορ­φω­θεί, δια­πλα­στεί από ιστο­ρι­κά ή φυ­σι­κά στοι­χεία, μα έχει δια­μορ­φω­θεί πο­λι­τι­κά. Ο χώρος είναι πο­λι­τι­κός και ιδε­ο­λο­γι­κός. Είναι κατά λέξη μια πα­ρά­στα­ση γε­μά­τη ιδε­ο­λο­γία». Δη­λα­δή, είναι ένα κοι­νω­νι­κό προ­ϊ­όν και ταυ­τό­χρο­να ένα προ­ϊ­όν της ιστο­ρί­ας.

Πιο συ­γκε­κρι­μέ­να, οι πό­λεις, όπως επι­ση­μαί­νει και ο D. Harvey, είναι κέ­ντρα συσ­σώ­ρευ­σης κε­φα­λαί­ου και συ­νε­πώς πεδίο τα­ξι­κού αντα­γω­νι­σμού και κοι­νω­νι­κών συ­γκρού­σε­ων. Είναι ο τόπος συ­νά­ντη­σης της κα­τοί­κη­σης, της διοί­κη­σης και της πα­ρα­γω­γής, χώρος κατ’ εξο­χήν βί­ω­σης της κα­θη­με­ρι­νό­τη­τας στο "σύγ­χρο­νο" κόσμο, με το δη­μό­σιο χώρο τους να απο­τε­λεί πα­ρα­δο­σια­κά και τον πυ­ρή­να της χω­ρι­κής απο­τύ­πω­σης των πο­λι­τι­κών αντι­πα­ρα­θέ­σε­ων της κοι­νω­νί­ας. Είναι ο τόπος τόσο της συ­μπύ­κνω­σης των επι­διώ­ξε­ων της εξου­σί­ας, όσο και των κι­νη­μά­των που αντι­στέ­κο­νται σ’ αυτή (Harvey, 2011).

«Η κε­ντρι­κό­τη­τα είναι συ­στα­τι­κή της αστι­κής ζωής» (Lefebvre, 2007) και συ­νε­πώς ο πλέον προ­νο­μια­κός χώρος κοι­νω­νι­κής συ­νά­ντη­σης, πο­λι­τι­κής έκ­φρα­σης και πρα­κτι­κής στην πόλη είναι το κέ­ντρο της. Στο κέ­ντρο της πόλης έχουν ιστο­ρι­κά εκ­δη­λω­θεί και απο­τυ­πω­θεί οι τα­ξι­κές συ­γκρού­σεις, οι πο­λι­τι­κές διεκ­δι­κή­σεις, οι εξε­γέρ­σεις, οι επα­να­στά­σεις, και βε­βαί­ως ο θρί­αμ­βος ή η κα­τα­στο­λή επ’ αυτών.

Η Αθήνα, στη σύ­ντο­μη ιστο­ρία της ως πο­λι­τι­κό και πα­ρα­γω­γι­κό κέ­ντρο της χώρας, δεν απο­τε­λεί εξαί­ρε­ση, και μ’ αυτή την έν­νοια, είναι ο κα­τε­ξο­χήν τόπος όπου εμ­φα­νί­ζο­νται οι κοι­νω­νι­κοί και οι­κο­νο­μι­κοί με­τα­σχη­μα­τι­σμοί, με το δη­μό­σιο χώρο της να γί­νε­ται κατά συ­νέ­πεια ο κύ­ριος δέ­κτης των αντί­στοι­χων πο­λι­τι­κών συ­γκρού­σε­ων. Από την 3η Σε­πτέμ­βρη και την πλα­τεία Συ­ντάγ­μα­τος το 1843 έως τα Ιου­λια­νά, την εξέ­γερ­ση του Πο­λυ­τε­χνεί­ου και τους κοι­νω­νι­κούς αγώ­νες της με­τα­πο­λί­τευ­σης, στο κέ­ντρο της Αθή­νας κα­τα­γρά­φε­ται η έκ­φρα­ση του Πο­λι­τι­κού ως αντα­γω­νι­σμού με­τα­ξύ δια­φο­ρε­τι­κών συλ­λο­γι­κών υπο­κει­μέ­νων.

Πα­ράλ­λη­λα, η πο­λι­τι­κή και οι­κο­νο­μι­κή εξου­σία επι­χει­ρεί να μορ­φο­ποι­ή­σει αυτό τον ίδιο χώρο, τόσο σε πραγ­μα­τι­κό όσο και σε φα­ντα­σια­κό επί­πε­δο: τον "γε­μί­ζει" με ένα πλή­θος δια­δι­κα­σιών και ει­κό­νων (δη­μό­σιων κτη­ρί­ων, κα­τα­στη­μά­των, λε­ω­φό­ρων) δη­λω­τι­κών της κυ­ριαρ­χί­ας της, ενώ ταυ­τό­χρο­να εξα­σφα­λί­ζει τη δια­χεί­ρι­σή του μέσω της αστυ­νό­μευ­σης και της κα­τα­στο­λής.

Με πυ­ρή­να λοι­πόν το κέ­ντρο της πόλης, ανα­πτύσ­σε­ται ιστο­ρι­κά ο δη­μό­σιος λόγος που αφορά στις κοι­νω­νι­κές, και δη τα­ξι­κές συ­γκρού­σεις. Πρό­κει­ται για τον κα­τε­ξο­χήν δη­μό­σιο πο­λι­τι­κό λόγο, καθώς απο­τε­λεί την απο­τύ­πω­ση της επι­κρα­τού­σας ιδε­ο­λο­γί­ας στη δη­μό­σια ρη­το­ρι­κή, δη­λα­δή, ενέ­χει ολό­κλη­ρο το φάσμα των αντι­λή­ψε­ων που απο­λαμ­βά­νουν κά­ποιο κοι­νω­νι­κό κύρος. Ο λόγος αυτός, σύμ­φω­να με όσα κα­τα­γρά­φο­νται πα­ρα­πά­νω, πα­ρα­δο­σια­κά διέ­πε­ται από την πο­λι­τι­κο­ποί­η­ση του χω­ρι­κού ζη­τή­μα­τος, και την ανά­λο­γη «χω­ρι­κο­ποί­η­ση» των πο­λι­τι­κών και ιδε­ο­λο­γι­κών συ­γκρού­σε­ων. Διέ­πε­ται δη­λα­δή ιστο­ρι­κά από την πα­ρα­δο­χή πως το πο­λι­τι­κό επί­δι­κο είναι άρ­ρη­κτα δε­μέ­νο με την πόλη που το ανα­δει­κνύ­ει.

2. Η ΜΕ­ΤΑ­ΜΟ­ΝΤΕΡ­ΝΑ ΚΑ­ΤΑ­ΣΤΑ­ΣΗ. Ο ΕΞΟ­ΒΕ­ΛΙ­ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΚΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΔΗ­ΜΟ­ΣΙΟ ΛΟΓΟ

Ωστό­σο, τα τε­λευ­ταία χρό­νια, πα­ρα­κο­λου­θώ­ντας την επι­κυ­ριαρ­χία των με­τα­νε­ω­τε­ρι­κών ιδε­ο­λο­γη­μά­των πάνω στο δη­μό­σιο λόγο, πα­ρα­τη­ρεί­ται μια ακρι­βώς αντί­θε­τη τάση. Πρό­κει­ται για μια δια­δι­κα­σία που λαμ­βά­νει χώρα σε διε­θνές επί­πε­δο και συ­να­ντά­ται σε ολό­κλη­ρο το δυ­τι­κό κόσμο, ενώ στην ελ­λη­νι­κή πε­ρί­πτω­ση γί­νε­ται εμ­φα­νής κυ­ρί­ως από τα μέσα της δε­κα­ε­τί­ας του ’80 και μετά, αν και ως –εν πολ­λοίς λαν­θά­νου­σα- δια­δι­κα­σία είναι υπαρ­κτή καθ’ όλη τη διάρ­κεια της πε­ριό­δου που ονο­μά­ζου­με «με­τα­πο­λί­τευ­ση» (Σε­βα­στά­κης, 2004).

Σύμ­φω­να μ’ αυτήν, οι «με­γά­λες αφη­γή­σεις» των χρό­νων της νε­ω­τε­ρι­κό­τη­τας (κό­σμος της αγο­ράς- κα­πι­τα­λι­σμός, κό­σμος της ερ­γα­σί­ας- σο­σια­λι­σμός) υπο­χω­ρούν για να δώ­σουν τη θέση τους σε μία και μόνη κυ­ρί­αρ­χη αφή­γη­ση, αυτή της ανά­πτυ­ξης (των πα­ρα­γω­γι­κών δυ­να­το­τή­των και κατ’ επέ­κτα­ση του βιο­τι­κού επι­πέ­δου, του πο­λι­τι­σμού και κάθε έκ­φαν­σης της ζωής) που -υπο­τί­θε­ται ότι- ευ­νο­εί το σύ­νο­λο της κοι­νω­νί­ας. Οι κοι­νω­νι­κές συ­γκρού­σεις δεν μπο­ρούν βέ­βαια να εκλεί­ψουν εντε­λώς, ωστό­σο στα­δια­κά πε­ριο­ρί­ζο­νται, μέχρι του ση­μεί­ου να εν­σω­μα­τω­θούν ολο­κλη­ρω­τι­κά, εντός του πλαι­σί­ου αυτής της μο­να­δι­κής αφή­γη­σης, στην οποία προσ­δί­δε­ται -προ­κει­μέ­νου να πα­ρα­μεί­νει πει­στι­κή- ένας κα­θα­ρά υλι­κός, με­τρή­σι­μος και συ­νε­πώς λί­γο-πο­λύ αντι­κει­με­νι­κός χα­ρα­κτή­ρας (Lefebvre, 1988).

Στο πο­λι­τι­κό πεδίο ει­δι­κό­τε­ρα, η κυ­ρί­αρ­χη τάση της φι­λε­λεύ­θε­ρης σκέ­ψης που χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται από μια ορ­θο­λο­γι­κή και ατο­μι­κι­στι­κή προ­σέγ­γι­ση, όπως με­θερ­μη­νεύ­ε­ται στη με­τά­βα­σή της από τον κλασ­σι­κό φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό στην με­τα­μο­ντέρ­να φάση της μα­ζι­κής δη­μο­κρα­τί­ας, απο­κλεί­ει την ανα­γνώ­ρι­ση των συλ­λο­γι­κών πο­λι­τι­κών ταυ­το­τή­των και αρ­νεί­ται ανα­πό­φευ­κτα την αντα­γω­νι­στι­κή διά­στα­ση του Πο­λι­τι­κού. Ως σκο­πός πλέον τί­θε­ται η επί­τευ­ξη της συ­ναί­νε­σης και η απώ­θη­ση της σύ­γκρου­σης επι­τυγ­χά­νε­ται με την επι­βο­λή μιας αυ­ταρ­χι­κής τάξης. Στη με­τα­πο­λι­τι­κή αυτή κα­τά­στα­ση, «οι πο­λι­τι­κοί αντα­γω­νι­σμοί δια­τυ­πώ­νο­νται με όρους ηθι­κών κα­τη­γο­ριών […] ενώ η πο­λι­τι­κή νο­εί­ται ως επί­λυ­ση τε­χνι­κών προ­βλη­μά­των» (Mouffe, 2010).

Έτσι, βλέ­που­με να συ­γκρο­τεί­ται ένας νέος διεκ­δι­κη­τι­κός, ση­μεια­κά προ­σα­να­το­λι­σμέ­νος και εν τέλει πο­λυ­δια­σπα­σμέ­νος δη­μό­σιος λόγος (κι­νή­μα­τα ταυ­τό­τη­τας, φύλου, life-style, Α.Μ.Ε.Α. κλπ) που εστιά­ζει στο άτομο (Κόκ­κι­νες Σε­λί­δες, 2012) και απο­στε­ρεί­ται το συλ­λο­γι­κό του χα­ρα­κτή­ρα. Ταυ­τό­χρο­να βέ­βαια, χά­νε­ται η δυ­να­τό­τη­τα αμ­φι­σβή­τη­σης της ιδε­ο­λο­γι­κής και πο­λι­τι­κής του βάσης, καθώς και η χω­ρι­κά εντο­πι­σμέ­νη απο­τύ­πω­σή του. Πα­ρα­τη­ρεί­ται έτσι η από-"χω­ρι­κο­ποί­η­ση" του δη­μό­σιου πο­λι­τι­κού λόγου.

Αυτό δεν ση­μαί­νει  πως τα ζη­τή­μα­τα, που άπτο­νται του χώρου (της πόλης) και της πα­ρα­γω­γής του, εξα­φα­νί­ζο­νται. Αντί­θε­τα, μια σειρά εντο­πι­σμέ­νων στο χώρο διεκ­δι­κή­σε­ων φέρ­νει τα ζη­τή­μα­τα της πόλης στο προ­σκή­νιο με μια ίσως πρω­το­φα­νή έντα­ση, απο­συν­δε­δε­μέ­να ωστό­σο από τις υπό­λοι­πες πα­ρα­μέ­τρους της κοι­νω­νι­κής ζωής, επεν­δυ­μέ­να με ένα μαν­δύα κα­θο­λι­κό­τη­τας και επι­στη­μο­νι­σμού: ανα­ζη­τού­νται οι λύ­σεις εκεί­νες που θα βελ­τιώ­σουν τις συν­θή­κες δια­βί­ω­σης για όλους τους κα­τοί­κους και τους χρή­στες της, ανε­ξάρ­τη­τα από την κοι­νω­νι­κή- τα­ξι­κή τους θέση, με­τα­τρέ­πο­ντας ένα κα­τε­ξο­χήν πο­λι­τι­κό πρό­βλη­μα σε τε­χνι­κό και εκ­χω­ρώ­ντας τη δυ­να­τό­τη­τα άρ­θρω­σης λόγου σχε­τι­κού με το χώρο σε μια μικρή ομάδα επι­στη­μο­νι­κά κα­ταρ­τι­σμέ­νων "ει­δι­κών"- τε­χνο­κρα­τών. Έτσι, δια­πι­στώ­νε­ται πα­ράλ­λη­λα μια από-πο­λι­τι­κο­ποί­η­ση του χω­ρι­κού ζη­τή­μα­τος.  

Αυτό το ιδε­ο­λο­γι­κό τέ­χνα­σμα δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα σε μια πε­ρί­ο­δο έκτα­κτης ανά­γκης (βλ. βαθιά και δο­μι­κή κρίση/ ύφεση) στους δια­χει­ρι­στές της δη­μό­σιας συ­ζή­τη­σης να εξο­μοιώ­σουν το δη­μό­σιο με τον κυ­ρί­αρ­χο λόγο, στο όνομα του κοι­νού καλού (Bauman, 2009). Αντι­με­τω­πί­ζου­με λοι­πόν το πα­ρά­δο­ξο, σε μια πε­ρί­ο­δο που οι κοι­νω­νι­κές αντι­θέ­σεις και τα απο­τε­λέ­σμα­τα των πο­λι­τι­κών επι­λο­γών της εξου­σί­ας απο­τυ­πώ­νο­νται με διαρ­κώς αυ­ξα­νό­με­νη έντα­ση στο δη­μό­σιο χώρο της πόλης, η πο­λι­τι­κή διά­στα­ση να εξο­βε­λί­ζε­ται σχε­δόν ολο­κλη­ρω­τι­κά από το δη­μό­σιο λόγο που εκ­φέ­ρε­ται γύρω απ’ αυτήν.

3. Η ΣΧΕΣΗ ΠΟΛΗΣ– ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΚΟΥ. Ο ΕΞΟ­ΒΕ­ΛΙ­ΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΟ­ΛΙ­ΤΙ­ΚΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

Στην προ­σέγ­γι­ση της με­ταλ­λα­γής της σχέ­σης πόλης και Πο­λι­τι­κού, δια­πι­στώ­νο­νται δύο πα­ράλ­λη­λες κα­τευ­θύν­σεις, όπως πα­ρα­τη­ρού­νται στη διε­θνή πρα­κτι­κή και δια­μορ­φώ­νουν τις τά­σεις πα­ρα­γω­γής του αστι­κού χώρου. Τον πρώτο άξονα απο­τε­λεί το "όραμα της ανά­πτυ­ξης", με κύριο πεδίο εφαρ­μο­γής τους πυ­ρή­νες των πό­λε­ων, και η κα­τα­σκευή της ει­κό­νας της νέας μη­τρό­πο­λης, με τη ρι­ζι­κή ανα­διάρ­θρω­ση του χώρου υπό την επί­δρα­ση κα­θο­ρι­σμέ­νων δυ­νά­με­ων. Έπει­τα, η απο­πο­λι­τι­κο­ποί­η­ση του χώρου πραγ­μα­τώ­νε­ται μέσα από την κα­τα­στο­λή, τόσο με πο­λι­τι­κές γε­νι­κευ­μέ­νης μη­δε­νι­κής ανο­χής, όσο και με πρα­κτι­κές και επι­χει­ρή­σεις, στο­χευ­μέ­νες ενά­ντια στην πο­λι­τι­κή δράση. Και οι δύο αυτές κα­τευ­θύν­σεις συ­νο­ψί­ζουν στοι­χεία που οδη­γούν στη με­ταλ­λα­γή της σχέ­σης, όπως έχει ορι­στεί, κυ­ρί­ως όμως συλ­λει­τουρ­γούν απο­διαρ­θρώ­νο­ντας την πο­λι­τι­κή και κοι­νω­νι­κή διά­στα­ση του χώρου, με­τα­βάλ­λο­ντας την ίδια την έν­νοια του Πο­λι­τι­κού και επι­τυγ­χά­νο­ντας στα­δια­κά τον ολο­κλη­ρω­τι­κό διωγ­μό του πο­λι­τι­κού από την πόλη.

Αν θε­ω­ρή­σου­με πως η πόλη προ­κύ­πτει ως γε­ω­γρα­φι­κή και κοι­νω­νι­κή συ­γκέ­ντρω­ση ενός κε­φα­λαί­ου (Harvey, 2013), τότε η ανά­πτυ­ξή της συν­δέ­ε­ται άμεσα με τη συ­νε­χή επέ­κτα­ση της κα­πι­τα­λι­στι­κής πα­ρα­γω­γής, μέσω των διαρ­κών επα­νε­πεν­δύ­σε­ων κε­φα­λαί­ου στον αστι­κό χώρο.Η πα­ρα­γω­γή του αστι­κού χώρου φέρει έντο­να τα­ξι­κό πρό­ση­μο, καθώς το πλε­ό­να­σμα που πα­ρά­γε­ται πε­ριέρ­χε­ται στον έλεγ­χο λίγων, αλλά και κα­τα­νέ­με­ται χω­ρι­κά με άνισο τρόπο. Με αυτή την έν­νοια, θα πρέ­πει να εξε­τά­σου­με και τη δια­δι­κα­σία της ανι­σο­με­ρούς ανά­πτυ­ξης του, ως απο­τέ­λε­σμα διερ­γα­σιών που κα­θο­ρί­ζουν και με­τα­βά­λουν τις αξίες της γης, ενώ πα­ράλ­λη­λα αλ­λά­ζουν την κοι­νω­νι­κή σύν­θε­ση της πόλης.

Από τις πρώ­τες με­τα­πο­λε­μι­κές δε­κα­ε­τί­ες, η ανά­πτυ­ξη των πό­λε­ων των πιο ανε­πτυγ­μέ­νων δυ­τι­κών οι­κο­νο­μιών διε­ξά­χθη­κε μέσα από την επέ­κτα­σή τους προς τα προ­ά­στια, σε νέες δη­λα­δή πε­ρια­στι­κές εκτά­σεις, με χα­μη­λές αξίες γης, οι οποί­ες προ­σφέ­ρο­νται για τη δη­μιουρ­γία νέων πε­ριο­χών κα­τοι­κί­ας. Η επέν­δυ­ση κε­φα­λαί­ου στο νέο αυτό πεδίο και η από­συρ­σή του από τα αστι­κά κέ­ντρα επέ­φε­ρε στα­δια­κά την υπο­τί­μη­ση των αξιών γης στο κέ­ντρο και την απα­ξί­ω­ση των πε­ριο­χών αυτών. Στα πλαί­σια της γε­ω­γρα­φι­κής αυτής κί­νη­σης του, το κε­φά­λαιο θα επι­στρέ­ψει στις πε­ριο­χές αυτές, όταν πλέον η επα­νε­πέν­δυ­ση θα εξα­σφα­λί­σει την εντα­τι­κό­τε­ρη και πιο προ­σο­δο­φό­ρα χρήση τους (Κο­μπρε­σέρ, 2012).

Ο διαρ­κής αυτός με­τα­σχη­μα­τι­σμός του αστι­κού χώρου δε θα μπο­ρού­σε παρά να πα­ρά­ξει με τη σειρά του ρι­ζι­κές με­τα­βο­λές και σε κοι­νω­νι­κό επί­πε­δο. Στο πα­ρα­πά­νω πλαί­σιο, επι­χει­ρεί­ται ο με­τα­σχη­μα­τι­σμός της κοι­νω­νι­κής σύν­θε­σης των εκά­στο­τε πε­ριο­χών προς εκ­με­τάλ­λευ­ση, με την αντι­κα­τά­στα­ση των πα­λαιό­τε­ρων κα­τοί­κων τους (χα­μη­λά κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα, με­τα­νά­στες, μειο­νο­τι­κές ή πε­ρι­θω­ριο­ποι­η­μέ­νες ομά­δες) με νέους, οι οποί­οι προ­έρ­χο­νται κατά κύριο λόγο από με­σαία κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα, με το προ­κά­λυμ­μα της εξυ­γί­αν­σης ή -όπως υπο­δει­κνύ­ει η διε­θνής επι­στη­μο­νι­κή ορο­λο­γία- του εξευ­γε­νι­σμού τους. Στη δια­δι­κα­σία αυτή κα­θο­ρι­στι­κός είναι ο ρόλος του κα­τα­σκευα­στι­κού και κτη­μα­το­με­σι­τι­κού κε­φα­λαί­ου, των εκά­στο­τε "κα­τα­να­λω­τι­κών" τά­σε­ων των αγο­ρα­στών και ενοι­κια­στών ακι­νή­των, αλλά του κρά­τους, ως θε­σμι­κού ρυθ­μι­στή αυτών των διερ­γα­σιών.

 Η ανα­διάρ­θρω­ση του αστι­κού χώρου ολο­κλη­ρώ­νε­ται μέσω του με­τα­σχη­μα­τι­σμού του και πο­λι­τι­σμι­κού προ­τύ­που.Ένα συ­νον­θύ­λευ­μα θε­α­μα­τι­κών τόπων και εμπει­ριών, νέο-ει­σαγ­μέ­νων ή ακόμα πρό­σφα­τα ανα­κα­λυμ­μέ­νων αρε­τών του κέ­ντρου, απο­τε­λεί τη βάση για την επέν­δυ­ση ενός πο­λι­τι­σμι­κού κε­φα­λαί­ου (Κο­μπρε­σέρ, 2012). Έτσι, προ­ω­θεί­ται η κα­τα­σκευή της φα­ντα­σια­κής ει­κό­νας της πόλης, με μη­χα­νι­σμούς προ­βο­λής (branding) που εξα­σφα­λί­ζουν τη μο­να­δι­κό­τη­τά της (Πα­γώ­νης, 2004). Ο  υλι­κός χώρος της πόλης, εκ­συγ­χρο­νί­ζε­ται από τις  επεν­δύ­σεις και γί­νε­ται πεδίο αντα­πό­δο­σης αυτών.  Η ελ­κυ­στι­κό­τη­τα έχει ως σκοπό την ίδια την επεν­δυ­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα και την εν­θάρ­ρυν­ση της του­ρι­στι­κής οι­κο­νο­μί­ας. Με τους στό­χους αυ­τούς, δια­τυ­πώ­νε­ται ένα νέο σύ­στη­μα αξιών που διέ­πει τη δια­μόρ­φω­ση του χώρου, αλλά και η κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα. Η ευ­τα­ξία και η ασφά­λεια απο­τε­λούν πυ­ρή­να των αξιών αυτών, ενώ στο­χο­ποιού­νται δρά­σεις και υπο­κεί­με­να. Το Πο­λι­τι­κό, σύμ­φω­να με τον κυ­ρί­αρ­χο λόγο, απει­λεί την ευ­ρυθ­μία των νέων λει­τουρ­γιών του κέ­ντρου πόλης και την ει­κό­να του και άρα οφεί­λει να κα­θαι­ρεί­ται από αυτό.

Η ενερ­γο­ποί­η­ση των κα­τα­σταλ­τι­κών μη­χα­νι­σμών επι­τε­λεί, με τη σειρά της, έναν ει­δι­κό ερ­γα­λεια­κό ρόλο στη δια­τή­ρη­ση αυτής της φα­ντα­σια­κής ει­κό­νας. Το κρά­τος προ­τάσ­σει τη μη­δε­νι­κή ανοχή απέ­να­ντι σε φαι­νό­με­να που απει­λούν την ποιό­τη­τα ζωής και την ευ­η­με­ρία των κα­τοί­κων (ποιών απ’ όλους) της πόλης, εφαρ­μό­ζο­ντας πρα­κτι­κές προ­λη­πτι­κής αστυ­νό­μευ­σης και διωγ­μού των υπο­κει­μέ­νων που «ταυ­τί­ζο­νται» με αυτά τα φαι­νό­με­να (Smith, 2012).  Έτσι, ανα­διορ­γα­νώ­νει το χώρο με αμε­σό­τε­ρους τρό­πους. O αυ­ξα­νό­με­νος ρόλος της αστυ­νο­μί­ας απο­κα­λύ­πτει τη θέση της ως «πο­λε­ο­δο­μι­κού σχε­δια­στή» του κέ­ντρου (Davis, 2008).

Ερ­γα­λεία απο­τε­λούν ο έλεγ­χος και η επι­τή­ρη­ση στο δη­μό­σιο χώρο, με στόχο την πρό­λη­ψη και την άμεση απο­μά­κρυν­ση δρα­στη­ριο­τή­των και κοι­νω­νι­κών ομά­δων, με επι­χει­ρή­σεις εξυ­γί­αν­σης. Στην καρ­διά αυτών εντο­πί­ζε­ται  μία κα­τα­σκευα­σμέ­νη ηθική που στα­θε­ρο­ποιεί τον έλεγ­χο, την ευ­νο­μία και την πά­τα­ξη του εγκλή­μα­τος. Ο συ­γκρου­σια­κός χα­ρα­κτή­ρας του Πο­λι­τι­κού και η πο­λι­τι­κή δράση ονο­μά­ζο­νται «πο­λι­τι­κή βία» (Κα­μί­νης, 2013), στο­χο­ποιού­νται και εκ­διώ­κο­νται καθώς εντάσ­σο­νται στην αστι­κή πα­θο­γέ­νεια και συμ­βάλ­λουν στην επι­κρά­τη­ση της ανο­μί­ας.

Στις πρα­κτι­κές αυτές, δια­πι­στώ­νε­ται πως η εγκλη­μα­τι­κό­τη­τα απο­κτά απτή υπό­στα­ση στο χώρο, ταυ­τί­ζε­ται με συ­γκε­κρι­μέ­να κοι­νω­νι­κά υπο­κεί­με­να μέσα στο αστι­κό πε­ρι­βάλ­λον (Smith, 2012), προ­σω­πο­ποιεί­ται στο με­τα­νά­στη, τον επαί­τη, το δια­δη­λω­τή.  Στη λο­γι­κή αυτή, οι εν­δεί­ξεις και τα κρού­σμα­τα γί­νο­νται ένα, τα συμ­πτώ­μα­τα ορί­ζο­νται ως η αιτία (Κο­μπρε­σέρ, 2012) και ως τέ­τοια πρέ­πει πα­τα­χθούν.

Στην πε­ρί­πτω­ση της Αθή­νας θα μπο­ρού­σε κα­νείς εύ­κο­λα να πα­ρα­τη­ρή­σει μια ανα­ντι­στοι­χία ανά­με­σα στις εξαγ­γε­λί­ες στό­χων στο πεδίο του δη­μό­σιου (κυ­ρί­αρ­χου) λόγου και στην υλο­ποί­η­σή τους από την αγορά. Πρό­κει­ται ου­σια­στι­κά για μια αδυ­να­μία του εγ­χώ­ριου οι­κο­δο­μι­κού και κτη­μα­το­με­σι­τι­κού κε­φα­λαί­ου να ολο­κλη­ρώ­σει τις προ­α­να­φερ­θεί­σες δια­δι­κα­σί­ες που οδη­γεί στο πα­ρά­δο­ξο αυτό.

Οι λόγοι είναι αρ­κε­τά εμ­φα­νείς. Η πο­λυ­δια­σπα­σμέ­νη και ιδιαί­τε­ρα μικρή ιδιο­κτη­σία που κυ­ριαρ­χεί στην εγ­χώ­ρια συν­θή­κη και η συ­να­κό­λου­θη (και μο­να­δι­κή στα κα­πι­τα­λι­στι­κά χρο­νι­κά) ρύθ­μι­ση της αντι­πα­ρο­χής, που με τη σειρά της επέ­τρε­ψε την σχε­δόν ολο­κλη­ρω­τι­κή αποχή του κρά­τους από την υπο­χρέ­ω­ση στέ­γα­σης των ασθε­νέ­στε­ρων οι­κο­νο­μι­κά στρω­μά­των. Οι κε­ντρι­κές πα­ρεμ­βά­σεις τύπου gentrificationδυ­σχε­ραί­νουν λόγω της έλ­λει­ψης με­γά­λων ιδιο­κτη­σιών στο κέ­ντρο της πόλης, της απου­σία τε­ρά­στιων στε­γα­στι­κών μπλοκ– ερ­γα­τι­κών κα­τοι­κιών, που λει­τουρ­γούν ως πυ­ρή­νες δια­χει­ρι­ζό­με­νης υπο­βάθ­μι­σης, καθώς και της δυ­σκο­λί­ας κα­θα­ρής «προ­α­στιο­ποί­η­σης» (και συ­νε­πώς ζω­νο­ποί­η­σης). Έτσι, ως βα­σι­κό πρό­βλη­μα εντο­πί­ζε­ται η –κατ’ αντι­στοι­χία με την κα­τα­κερ­μα­τι­σμέ­νη ιδιο­κτη­σία– μι­κρής έντα­σης (αν και σε γι­γα­ντιαία κλί­μα­κα) και κατά συ­νέ­πεια πο­λυ­δια­σπα­σμέ­νη οι­κο­δο­μι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα, που ταυ­τό­χρο­να εγκα­θι­δρύ­ει ένα πο­λύ­πλευ­ρο και χα­ο­τι­κό πλέγ­μα εξαρ­τή­σε­ων με την πο­λι­τι­κή– διοι­κη­τι­κή εξου­σία, αφού κα­θι­στά ασύμ­φο­ρες έως απα­γο­ρευ­τι­κές τέ­τοιου τύπου επεν­δύ­σεις.

Με απο­δυ­να­μω­μέ­νη λοι­πόν την κα­θαυ­τή οι­κο­νο­μι­κή διείσ­δυ­ση, η σύ­γκλι­ση των δύο ταυ­τό­χρο­νων και ανε­ξάρ­τη­των κα­τευ­θύν­σε­ων δια­φαί­νε­ται, κα­ταρ­χήν, στη με­τα­τό­πι­ση  του κυ­ρί­αρ­χου λόγου για το κέ­ντρο της πόλης, ως προ­α­παι­τού­με­νο για την εξα­σφά­λι­ση της κοι­νω­νι­κής συ­ναί­νε­σης και συ­νο­χής, με πρό­σχη­μα την εμπέ­δω­ση των επι­κα­λού­με­νων χω­ρι­κών ανα­διαρ­θρώ­σε­ων. Κοινή συ­νι­στα­μέ­νη των επι­μέ­ρους με­ταλ­λα­γών που εντο­πί­ζο­νται απο­τε­λεί η βαθ­μιαία εκ­δί­ω­ξη του Πο­λι­τι­κού από τον αστι­κό καμβά.

Στην κυ­ρί­αρ­χη ρη­το­ρι­κή ανα­γνω­ρί­ζο­νται δύο θε­μέ­λιοι άξο­νες. Κατ' αρχήν, δια­φαί­νε­ται η στο­χο­ποί­η­ση κοι­νω­νι­κών ομά­δων και συ­γκε­κρι­μέ­να των φτω­χών και των με­τα­να­στών ως κύ­ριων υπαί­τιων για τον αστι­κό μα­ρα­σμό, όπως ήδη ανα­πτύ­χθη­κε. Επί­σης, η κα­τοί­κη­σή του από τις πα­ρα­πά­νω ομά­δες και η κα­το­χύ­ρω­σή του ως σκηνή πο­λι­τι­κών εξε­λί­ξε­ων, ανά­γο­νται σε πα­ρά­γο­ντες της "υπο­βάθ­μι­σης" του. Τα γε­γο­νό­τα με­γε­θύ­νο­νται και δια­στρε­βλώ­νο­νται, δια μέσω του κυ­ρί­αρ­χου λόγου, ώστε να γίνει κοινά απο­δε­κτή μία κα­τά­στα­ση εξαί­ρε­σης, με άμεση ανά­γκη επέμ­βα­σης. Από τα με­γά­λα έργα υπο­δο­μών της δε­κα­ε­τί­ας του ’90, με τα πρώτα θε­τι­κά προ­τάγ­μα­τα για τον εκ­συγ­χρο­νι­σμό της πόλης, στο ιδε­ο­λό­γη­μα της πο­λυ­πο­λι­τι­σμι­κό­τη­τας την πε­ρί­ο­δο προ­ε­τοι­μα­σί­ας και υπο­δο­χής των Ολυ­μπια­κών Αγώ­νων, στο ερει­πω­μέ­νο κέ­ντρο και στο "άβατο" του 2008, δια­πι­στώ­νε­ται η εντα­τι­κο­ποί­η­ση και η τρά­χυν­ση του λόγου για το χώρο της πόλης, από τις αρχές της οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης.

Η κρίση, στην πα­ρού­σα με­λέ­τη, αντι­με­τω­πί­ζε­ται ως δια­δι­κα­σία επι­τά­χυν­σης, ένας κα­τα­λύ­της που συ­μπυ­κνώ­νει γε­γο­νό­τα στο χρόνο και στο χώρο. Με αυτήν την οπτι­κή, γί­νε­ται σαφές πως καθώς τα κα­τη­γο­ρη­τή­ρια για το κέ­ντρο πλη­θαί­νουν προ­ο­δευ­τι­κά, το Πο­λι­τι­κό βίαια απο­σύ­ρε­ται από το προ­σκή­νιο με τους τρό­πους που πε­ρι­γρά­φη­καν πα­ρα­πά­νω. Στην κα­τεύ­θυν­ση του ανα­πτυ­ξια­κού ορά­μα­τος, ο στό­χος να «ανα­κα­τα­λά­βου­με τις πό­λεις μας» (ομι­λία Σα­μα­ρά Α., 29.3.2012), εν­σαρ­κώ­νει μία εκ­δι­κη­τι­κή και αντι­δρα­στι­κή φαυ­λό­τη­τα ενά­ντια σε διά­φο­ρους πλη­θυ­σμούς που κα­τη­γο­ρού­νται ότι "έκλε­ψαν" την πόλη  (Smith, 1996). Τα τρέ­χο­ντα σχέ­δια για το κέ­ντρο, με έναν χα­ρα­κτή­ρα πο­λι­τι­σμι­κής ανα­γέν­νη­σης, κα­θο­ρί­ζουν ρό­λους συμ­βα­τούς, όπως  οι «λά­τρεις του πο­δή­λα­του» (Τα Νέα, 2013) και τα «νέα δη­μιουρ­γι­κά ζευ­γά­ρια» (ΥΠΕΚΑ, Δελ­τίο Τύπου 4.10.2010), και αντι­φα­τι­κούς προς το όραμα. Η βρα­βευ­μέ­νη "λύση" για το κέ­ντρο της πόλης επι­λέ­γε­ται με βάση την «αι­σθη­τι­κή  και τη λει­τουρ­γι­κό­τη­τα» (Τουρ­νι­κιώ­της, Τα Νέα, 2013), ως κύ­ριες προ­ϋ­πο­θέ­σεις ώστε το «κέ­ντρο της Αθή­νας να μπο­ρεί να είναι ο επί της ου­σί­ας δη­μό­σιος χώρος της πόλης [...] των κα­τοί­κων της» (Κου­βέ­λης, Τα Νέα, 2013). Η θε­σμο­θε­τη­μέ­νη επί­σπευ­σή των σχε­δί­ων αυτών, όπως για πα­ρά­δειγ­μα με την έντα­ξή τους σε δια­δι­κα­σία fast- track, πε­ρι­γρά­φει αυτήν ακρι­βώς την εντα­τι­κο­ποί­η­ση εκ­με­τάλ­λευ­σης του αστι­κού χώρου σε έκτα­κτες συν­θή­κες και την απο­σιώ­πη­ση δια­στά­σε­ων της πόλης που μέχρι τώρα ήταν συ­νυ­φα­σμέ­νες με αυτήν, όπως η εκ­δή­λω­ση του Πο­λι­τι­κού.  Όταν κυ­ριαρ­χεί η αντί­λη­ψη πως «χά­σα­με από τους με­τα­νά­στες την Ομό­νοια, χά­νου­με το Σύ­νταγ­μα λόγω ‘Αγα­να­κτι­σμέ­νω­ν’» (Κα­θη­με­ρι­νή, 2011), είναι επό­με­νη η άμεση απά­ντη­ση με δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής και επι­χει­ρή­σεις.

Σε αυτήν την κα­τεύ­θυν­ση, η επι­χεί­ρη­ση "Ξέ­νιος Ζευς" κρί­νε­ται πως έχει αλ­λά­ξει ως ένα βαθμό την ει­κό­να γε­νι­κευ­μέ­νης ανο­μί­ας στο κέ­ντρο και επη­ρε­ά­ζει θε­τι­κά την οι­κο­νο­μία, με την πι­θα­νή αύ­ξη­ση του του­ρι­σμού και την αντα­πό­κρι­ση των ξένων αγο­ρών (Κα­θη­με­ρι­νή, 2012γ). Αντί­στοι­χα, η εκ­κέ­νω­ση δε­κά­δων χώρων «"όμη­ρων" από αναρ­χι­κούς, αστέ­γους και με­τα­νά­στες» (Κα­θη­με­ρι­νή, 2013), δίνει σαφές πο­λι­τι­κό στίγ­μα στην ανα­τρο­πή της «κα­θο­λι­κής εστί­ας ανο­μί­ας» του κέ­ντρου (Δέν­διας, 2013), εκεί όπου οι «δεί­κτες αρ­ρώ­στιας, φτώ­χειας και δυ­στυ­χί­ας χτυ­πούν κόκ­κι­νο» (Κα­θη­με­ρι­νή, 2012α). Επι­πλέ­ον, εκτός από τις "υγειο­νο­μι­κές βόμ­βες", απει­λή απο­τε­λούν τα Πα­νε­πι­στη­μια­κά Ιδρύ­μα­τα, καθώς «το πα­νε­πι­στη­μια­κό άσυλο έχει εκ­πέ­σει σε άσυλο της βίας και της ανο­μί­ας» (Κα­μί­νης, 2013). Τέλος, η κα­τα­στο­λή του Πο­λι­τι­κού συ­νο­ψί­ζε­ται κα­τά­δη­λα στη νο­μο­θε­τι­κή πρό­τα­ση σχε­τι­κά με την απα­γό­ρευ­ση ή τον πε­ριο­ρι­σμό των δια­δη­λώ­σε­ων  και των συ­να­θροί­σε­ων στο κέ­ντρο της πόλης, καθώς «δε συ­νυ­πάρ­χει αρ­μο­νι­κά με άλλα συ­νταγ­μα­τι­κά δι­καιώ­μα­τα, όπως η απρό­σκο­πτη κοι­νω­νι­κή, οι­κο­νο­μι­κή και πο­λι­τι­στι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα» (Κα­θη­με­ρι­νή, 2012β).

4. ΕΠΙ­ΛΟ­ΓΟΣ

Στην πα­ρού­σα ει­σή­γη­ση, όπως ήδη έχει απο­σα­φη­νι­στεί, θε­ω­ρεί­ται πως τα ζη­τή­μα­τα πα­ρα­γω­γής και σχε­δια­σμού του χώρου που πα­ρα­τη­ρού­νται στην Αθήνα της κρί­σης, της ανερ­γί­ας, της εξα­θλί­ω­σης και της γε­νι­κευ­μέ­νης φτώ­χειας δεν μπο­ρούν να αντι­με­τω­πι­στούν ανε­ξάρ­τη­τα από την ευ­ρύ­τε­ρη κοι­νω­νι­κή και πο­λι­τι­κή συ­γκυ­ρία. Αντί­στοι­χα, η επι­στή­μη (δη­λα­δή η δια­δι­κα­σία πα­ρα­γω­γής γνώ­σης) και μά­λι­στα μια κοι­νω­νι­κή επι­στή­μη όπως είναι η κοι­νω­νιο­λο­γία της πόλης, δεν μπο­ρεί να είναι ου­δέ­τε­ρη και αντι­κει­με­νι­κή, όπως ισχυ­ρί­ζε­ται η κυ­ρί­αρ­χη στρου­κτου­ρα­λι­στι­κή αντί­λη­ψη. Με άλλα λόγια, μια οποια­δή­πο­τε επι­στη­μο­νι­κή προ­σέγ­γι­ση των ζη­τη­μά­των της πόλης προ­ϋ­πο­θέ­τει τη σαφή δια­τύ­πω­ση της οπτι­κής του με­λε­τη­τή, για να είναι με­θο­δο­λο­γι­κά έγκυ­ρη (Castells, 1977). Το συ­γκε­κρι­μέ­νο θέμα επι­λέ­χθη­κε, ώστε να ανα­δει­χθούν οι πτυ­χές εκεί­νες, της σχέ­σης χώρου (πόλης) και κοι­νω­νί­ας που ο κυ­ρί­αρ­χος λόγος εμπρό­θε­τα αγνο­εί.

Εξε­τά­στη­κε πώς ο δη­μό­σιος χώρος στην Αθήνα τεί­νει να εμ­φα­νί­ζε­ται ως ένα τε­ρά­στιο κενό, μια ανο­λο­κλή­ρω­τη δια­δι­κα­σία με συ­γκε­κρι­μέ­νες προ­ο­πτι­κές, ενώ στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ήταν και πα­ρα­μέ­νει μια ολο­κλη­ρω­μέ­νη δη­μιουρ­γία της συλ­λο­γι­κής ερ­γα­σί­ας, προ­ϊ­όν κοι­νω­νι­κό και ιστο­ρι­κό. Το δι­καί­ω­μα χρή­σης του συ­νε­πώς, θα πρέ­πει να πα­ρα­χω­ρεί­ται σε όλους όσοι συμ­με­τέ­χουν στη δη­μιουρ­γία και την ανα­πα­ρα­γω­γή του κι όχι σε αυ­τούς του τον ιδιο­ποιού­νται για πο­λι­τι­κό ή οι­κο­νο­μι­κό όφε­λος. Ακόμα κι αν οι "δη­μό­σιες επεν­δύ­σεις" δη­μιουρ­γούν κάτι που ομοιά­ζει με δη­μό­σιο χώρο -στο όνομα του κοι­νού συμ­φέ­ρο­ντος-, οι πραγ­μα­τι­κοί δι­καιού­χοι είναι τα επεν­δυ­τι­κά funds, οι υπερ­γο­λά­βοι, οι γαιο­κτή­μο­νες κλπ.

Στον βαθμό που οι πό­λεις πα­ρα­μέ­νουν τόποι συ­μπύ­κνω­σης τα­ξι­κών συ­γκρού­σε­ων και αγώ­νων,  η απε­νο­χο­ποί­η­ση και υιο­θέ­τη­ση των πο­λι­τι­κών δια­δι­κα­σιών από τους κα­τοί­κους- πραγ­μα­τι­κούς χρή­στες είναι ανα­γκαία, ώστε να επα­νοι­κειο­ποι­η­θούν και να κα­τα­στή­σουν ξανά δη­μό­σιο, τον υφαρ­πα­ζό­με­νο χώρο της πόλης. Τα τε­λευ­ταία χρό­νια ανα­δύ­ο­νται, έστω  απο­σπα­σμα­τι­κά, ανά­λο­γα πα­ρα­δείγ­μα­τα: Η εξέ­γερ­ση του Δε­κέμ­βρη του 2008 που ακο­λού­θη­σε τη δο­λο­φο­νία του Γρη­γο­ρό­που­λου επα­νέ­φε­ρε μια σειρά από διεκ­δι­κή­σεις στο χώρο της πόλης, με χα­ρα­κτή­ρα πο­λι­τι­κό. Οι με­γά­λες απερ­γί­ες το κα­λο­καί­ρι του 2011 με κέ­ντρο την κα­τει­λημ­μέ­νη πλα­τεία Συ­ντάγ­μα­τος οδή­γη­σαν στην ανά­δει­ξη ενός πρω­τό­λειου προ­τάγ­μα­τος της "άμε­σης δη­μο­κρα­τί­ας", αλλά και την δη­μιουρ­γία λαϊ­κών συ­νε­λεύ­σε­ων στις γει­το­νιές της πόλης.

Η σχέση πόλης και Πο­λι­τι­κού πα­ρα­μέ­νει αέναη και δια­λε­κτι­κή. Δεν υπάρ­χει πο­λι­τι­κή δράση που να μην απο­τυ­πώ­νε­ται στον χώρο, ούτε χω­ρι­κή με­ταλ­λα­γή χωρίς πο­λι­τι­κές δια­στά­σεις. Ο κυ­ρί­αρ­χος λόγος και οι εφαρ­μο­ζό­με­νες πρα­κτι­κές επι­χει­ρούν να το απο­σιω­πή­σουν. Με αυτήν την έν­νοια, η οπτι­κή που προ­κρί­νε­ται προ­σβλέ­πει στην ελεύ­θε­ρη χρήση του δη­μό­σιου χώρου, καθώς και της πόλης στο σύ­νο­λό της, από τα πραγ­μα­τι­κά και όχι τα κα­τα­να­λω­τι­κά της υπο­κεί­με­να, δη­λα­δή από τους κα­τοί­κους της και όχι από τους πε­λά­τες της. Αυτό όμως, προ­ϋ­πο­θέ­τει μια σειρά ρι­ζι­κών και ρι­ζο­σπα­στι­κών αλ­λα­γών σε κοι­νω­νι­κό και πο­λι­τι­κό επί­πε­δο, ώστε η χρήση του δη­μό­σιου χώρου απ’ τους πραγ­μα­τι­κούς δη­μιουρ­γούς του, να είναι ελεύ­θε­ρη σε μια κοι­νω­νία που δεν θα διεμ­βο­λί­ζε­ται ούτε από τις σχέ­σεις εκ­με­τάλ­λευ­σης, ούτε από τον λόγο που αυτές πα­ρά­γουν.

5. ΒΙ­ΒΛΙΟ­ΓΡΑ­ΦΙΑ

Bauman Z., 2009. Ρευ­στοί και­ροί: Η ζωή την εποχή της αβε­βαιό­τη­τας, Με­ταίχ­μιο, Αθήνα.

Davis M., 2008 [1992] Πέρα από το Blade Runner. Αστι­κός έλεγ­χος- Η οι­κο­λο­γία του φόβου, μτφρ. Ηλιά­δης Ν.,  FUTURA,  Αθήνα.

Harvey D., 2011 [2005], «Η Πο­λι­τι­κή Οι­κο­νο­μία του Δη­μό­σιου Χώρου του Ντέι­βιντ Χάρ­βεϋ», μτφρ. Βου­ρε­κάς Κ., Στο:    http://​akea2011.​wordpress.​com/​2011/​04/​01/​thepo liticaleconomyofpublicspace/  [τε­λευ­ταία επί­σκε­ψη 5.10.2013]

Harvey D., 2013 [2012] Εξε­γερ­μέ­νες πό­λεις. Από το δι­καί­ω­μα στην πόλη στην επα­νά­στα­ση της πόλης, μτφρ. Χαλ­μού­κου Κ., ΚΨΜ, Αθήνα.

LefebvreH., 1988 [1971]. Αρ­χαί­οι και νέοι Ελε­ά­τες, μτφρ. Λα­μπρί­δης Μ., Έρα­σμος, Αθήνα.

LefebvreH., 2007 [1968].Δι­καί­ω­μα στην Πόλη. Χώρος και πο­λι­τι­κή, Κου­κί­δα, Αθήνα, σσ. 227-240 & 333-345.

Mouffe C., 2012. Επί του Πο­λι­τι­κού, μτφρ. Κιουπ­κιο­λής Α., Εκ­κρε­μές, Αθήνα.

SmithN., 1996. The New Urban Frontier. Gentrification and the Revanchist City, Routledge, Νέ­αΥόρ­κη.

Smith N., 2012. «Ποια νέα πο­λε­ο­δο­μία; Ο ρε­βαν­σι­σμός των ‘90s», Κο­μπρε­σέρ, Αθήνα, Τεύ­χος 4, σσ. 27-35.

Δέν­διας Ν., 2013. «Ει­σα­γω­γι­κή το­πο­θέ­τη­ση του Υπουρ­γού Δη­μό­σιας Τάξης και Προ­στα­σί­ας του Πο­λί­τη», Στο: Ζα­ρα­φω­νί­του, Χ. (επιμ.) Πόλη, εγκλη­μα­τι­κό­τη­τα και ανα­σφά­λεια στην εποχή της οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης. Πρα­κτι­κά ημε­ρί­δας, Διό­νι­κος, Αθήνα, σσ. 13-15.

Κα­θη­με­ρι­νή, 2011 «Η ελ­πί­δα στην πόλη των «Αγα­να­κτι­σμέ­νων» – οι ξένοι κι εμείς στον κα­θρέ­πτη της επι­και­ρό­τη­τας...»,  Δη­μο­σί­ευ­ση: 5.7.2011.

Κα­θη­με­ρι­νή, 2012α, «“Συ­να­γερ­μός” για τους λα­θρο­με­τα­νά­στες», Δη­μο­σί­ευ­ση: 1.4.2012.

Κα­θη­με­ρι­νή, 2012β, «Για τις δια­δη­λώ­σεις στο ιστο­ρι­κό κέ­ντρο», Κα­μί­νης, Γ. Δη­μο­σί­ευ­ση: 8.4.2012.

Κα­θη­με­ρι­νή, 2012γ, «Κι όμως, ήταν μια καλή χρο­νιά...», Δη­μο­σί­ευ­ση: 29.12.2012.

Κα­θη­με­ρι­νή, 2013, «Δε­κά­δες χώροι, «όμη­ροι» αναρ­χι­κών, αστέ­γων, με­τα­να­στών» , Δη­μο­σί­ευ­ση: 20.1.2013.

Κα­μί­νης Γ., 2013. «Το πρό­βλη­μα της βίας στην Αθήνα», Στο:  Ζα­ρα­φω­νί­του, Χ. (επιμ.) Πόλη, εγκλη­μα­τι­κό­τη­τα και ανα­σφά­λεια στην εποχή της οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης. Πρα­κτι­κά ημε­ρί­δας, Διό­νι­κος, Αθήνα, σσ. 19-22.

Κόκ­κι­νες Σε­λί­δες, 2012. «Ποιά ερ­γα­τι­κή τάξη; Πάει αυτή!...», Κόκ­κι­νες σε­λί­δες, 1(1), Λέσχη κα­τα­σκό­πων του 21ου αιώνα, Αθήνα.

Κο­μπρε­σέρ (ομάδα συ­ντα­κτών) 2012. «Rethink Gentrification: Φι­λό­δο­ξοι Με­σί­τες, Ξε­πε­σμέ­νοι Με­σο­α­στοί και Σύγ­χρο­νοι Πλη­βεί­οι στο Κέ­ντρο της Αθή­νας» , Κο­μπρε­σέρ, Αθήνα, Τεύ­χος 4, σσ. 37-51.

Castells M., 1977 [1973], «Pratique épistémologique et sciences sociales» Στο: Π. Λα­ζα­ρί­δης (επιμ.), Πόλη και κοι­νω­νία: Ιδε­ο­λο­γία, κοι­νω­νιο­λο­γι­κή θε­ω­ρία και σχε­δια­σμός, Νέα Σύ­νο­ρα Λι­βά­νης, Θεσ­σα­λο­νί­κη, σσ. 161-218.

Πα­γώ­νης Θ., 2004. «Ο φυ­σι­κός σχε­δια­σμός ως μέσο για την προ­βο­λή της πόλης: Η νέα φα­ντα­σια­κή ει­κό­να της Αθή­νας», Γε­ω­γρα­φί­ες, Αθήνα, Ιού­νιος 2004, σσ. 105-111.

Σε­βα­στά­κης Ν., 2004. Κοι­νό­το­πη χώρα: Όψεις του δη­μό­σιου χώρου και αντι­νο­μί­ες αξιών στη ση­με­ρι­νή Ελ­λά­δα, Σαβ­βά­λας, Αθήνα.

Τα Νέα, 2013. «Rethink Athens: Πρά­σι­νη ανάσα στο απα­ξιω­μέ­νο κέ­ντρο», Δη­μο­σί­ευ­ση: 28.2.2013.